Þjóðviljinn - 16.06.1985, Síða 6

Maðurinn
Jón Sigurðsson
um að hann hafi verið afar ráðrík-
ur og mjög kappsamur. Hann
lenti til dæmis snemma í and-
stöðu við Fjölnismenn og gefur
Brynjólfur Pétursson þá skýringu
að hann vilji ekki samlagast
þeim, hann gjöri of mikið til að
vera flokksforingi. En Jón var
líka alltaf sjálfum sér samkvæmur
og hélt fast á skoðunum sínum þó
að stundum væru þær óvinsælar,
svo sem í svokölluðu fjárkláða-
máli. Og eitt mátti hann eiga,
hann talaði aldrei iila um and-
stæðinga sína og skrifaði aldrei
skammargreinar. En frekur var
hann.
- Var hann barnslegur?
- Sá er mannlegur sem varð-
veitir eitthvað af barninu í sér og
við höfum fullyrðingu Benedikts
Gröndals fyrir því að forsetinn
haifi átt það til:
„við urðum ætíð samferða út
og gengum þá út á Laungulínu
eða eitthvað út fyrir bæinn og
föluðum; jeg held að Jón hafi
ekki verið eins mikið með
neinum þá eins og mjer. Jón var
ekki laus við að vera barnslegur í
aðra röndina eins og jeg, og var
þetta einhver hin mesta
skemmtun."
Fyrirlitning
fyrir 8 krónu
regnhlífum
- Var hann óreiðumaður í
fjármálum?
- Jón klæddi sig ákaflega fi'nt
eins og áður sagði og hélt þar að
auki uppi mikilli risnu á heimili
sínu. Pað var opið öllum íslend-
ingum. Hann var líka gjafmildur
og fús til að lána fólki peninga.
Tekjur hafði hann aldrei miklar
en velunnarar hans á íslandi
sendu honum oft peninga og mat
og stundum voru fjársafnanir í
gangi handa honum. Svo var þó
komið undir lok ævi hans að hann
var stórskuldugur þótt enginn
yrði þess var á háttum hans.
Tveimur árum áður en hanh dó
fékk hann stórfé að láni frá Eng-
landi til þess að skrifa sögu ís-
lands en varð að veðsetja bóka-
og handritasafn sitt sem var
mikið og dýrmætt. Þrátt fyrir
þetta hefur enginn vogað sér að
halda því fram að Jón hafi verið
óreiðumaður, öllum ber saman
um að hann hafi verið með af-
brigðum reglusamur á alla hluti.
Hitt er annað mál að hann var
tekjulítill og hægt er að halda því
fram að hann hafi fórnað
mennta- og embættisframa fyrir
land sitt og þjóð. En hann var
ekki sparneytinn. Skemmtileg er
; sögn Indriða Einarssonar:
„Einu sinni þurfti Forseti að
kaupa regnhlíf, þegar hann mætti
mér, og áleit að ég væri nú ein-
mitt maðurinn til að vísa sér á
góðan stað. Ég hélt að staðurinn
mundi vera á Austurgötu, og þar
fórum við inn. Stúlkan fyrir innan
búðarborðið lagði 5 eða 6 regn-
hlífar á borðið. Forseti spurði um
verðið, það var 7 eða 8 krónur, ég
sá að honum líkaði lítt regnhlíf
með því verði, og fyrirlitningin
fyrir 8 krónu regnhlífum skein í
dráttunum kringum munninn;
hann bað um 15 króna regnhlíf,
stúlkan hafði enga, og á endanum
Jón Sigurðsson eróum-
deilanlega sá maður sem
hæst ber í þjóðfrelsisbaráttu
íslendinga á síðustu öld. Um
það efast enginn. Hins vegar
hyllast menn til að hlaða hann
slíku lofi að venjulegtfólk
missir áhugann á þessum
fjarlæga manni, hann er eins
og goðsögn úti í himingeimn-
um sem ekki verður skynj-
uð á mannlegan mæli-
kvarða. Þegar börn og ung-
lingar eru sþurð um það hver
Jón Sigurðsson var vita þau
oftast lítið enda er mynd hans
máluð án andstæðna og dýpt-
aríkennslubókum. Hérverð-
ur gerð ofurlítil tilraun til að
spyrja „krítískra" spurninga
um Jón Sigurðsson, reyna að
skyggna manninn í gegnum
goðsögnina. Það skal þó tekið
fram að þetta er gert meira til
gamans en í alvöru og að baki
liggur ekki önnur rannsókn en
að fletta nokkrum ritum sem
eru aðgengileg hverjum
manni.
Við skulum athuga hvort Jón
Sigurðsson hefur verið svo óað-
finnanlegur sem stjórnmálamenn
og uppfræðarar vilja vera láta í
ræðu og riti. Getur það hugsast
að hann hafi verið hégómafullur
og frekur? Var hann kannski
bamslegur? Var hann óreiðu-
maður í fjármálum, fjöllyndur í
ástamálum eða veikur fyrir víni?
Var hann undirförull púkrari?
Var Jón Sigurðsson fyrir-
greiðslupólitíkus af verstu gerð?
Var hann kannski leiðinlegur?
Nú býst ég við að farið sé að fara
um suma enda verða víst svörin
flest neitandi. Engu að síður er
gaman að kasta þessum spurning-
um fram og velta fyrir sér svórun-
um.
Tískumaður
með silkihatt
- Var Jón Sigurðsson hégóma-
fullur?
- Eitt er víst að hann var ávallt
ákaflega fínn í tauinu. Páll Eggert
Ólason skrifaði mikið rit um for-
ingjann og hann kemst svo að
orði:
„Jón var skartmaður mikill í
klæðaburði alla ævi, að höfð-.
ingjahætti og að tízku þeirra
daga. Myndi hver tízkumaður.
hafa mátt vel við una þá reikn-
inga, sem Jón fékk frá klæðskera
þeim, er hann verzlaði við jafn-
an.“
Og Indriði Einarsson segir í
æviminningum sínum:
„Hann hafði ávallt svartan
háan silkihatt á höfði, sem frú
Ingibjörg kona hans mun aldrei
hafa gleymt að bursta nokkurn
dag.“
Hér má bæta við að ljósmyndun
var í frumbemsku þegar
stjórnmálaferill Jóns stóð sem
hæst. Af engum íslendingi á þeim
dögum eru til jafn margar ljós-
myndir og á nær öllum þessum
myndum er hann uppstnlaður,
hann er foringinn, öruggur,
jafnvel dálítið sjálfumglaður og
sigurstranglegur, eins og Sigurð-
ur Nordal komst að orði. Á einni
mynd sker hann sig þó úr. Þar er
hann eingöngu mannlegur,
jafnvel dálítið sveitalegur. Þessi
mynd var ekki grafin upp fyrr en
löngu eftir hans daga.
Líkur eru á því að hann hafi
notað ljósmyndir og útlit sitt
gagngert til þess að festa föðurí-
mynd sína fyrir íslendinga, gera
sig að goðsögn svo að hann yrði
hinn óumdeilanlegi foringi.
Hann var líka meðvitaður þess að
búseta hans í Kaupmannahöfn og
fjarlægð frá íslandi ýtti undir
þessa ímynd, gerði hann óháðari
argaþrasi hversdagslífsins. Á ein-
um stað segir hann þetta berum
orðum í bréfi. Þá hafði honum
dottið í hug að sækja um rektors-
embætti við Lærða skólann í
Reykjavík:
„Fara mundi fljótt af mér gyll-
íngin þegar eg væri setztur að sem
rektor...“.
Af þessu er því ekki hægt að
tala um að Jón Sigurðsson hafi
beint verið hégómafullur eða
spjátrungur. í fyrsta lagi var hann
mikill höfðingi í eðli sínu og í
öðru lagi notaði hann útlit sitt og
ímynd gagngert til að ná árangri í
þjóðfrelsisbaráttunni.
Frekur
en barnslegur
í aðra röndina
- Var Jón frekur?
- Öllum heimildum ber saman
Ástamál Jóns Sigurðssonar, Den smukke Sivertsen, eins og Danir kölluðu hann, hafa verið mönnum ráðgáta. Hér eru
þau Jón og Ingibjörg nýgift. Hann var þá 34 ára en hún 41 árs og hafði beðið í 12 ár í festum heima á Islandi.
Myndi hver tískumaður hafa mátt vel við una þá reikninga, sem Jón fékk frá
klæðskera þeim er hann verslaði við jafnan.
6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 16. júní 1985