Þjóðviljinn - 20.08.1985, Blaðsíða 6

VIÐHORF
kvenna innan Alþýðubandalags-
ins síðustu árin og þann árangur
sem þær hafa náð.
Sömuleiðis gefur Svanur ein-
hliða og neikvæða mynd af þátt-
töku ungs fólks í Alþýðubanda-
laginu á síðustu árum og afstöðu
þess til flokksins. Hann nefnir
ekki einu orði stofnun Æskulýðs-
fylkingarinnar nýju og inngöngu
hundruða ungmenna í þau
samtök. Þaðan af síður er minnst
á lagabreytingar til að fullgilda
aðild ÆFA að flokknum og
bjóða ungt fólk velkomið.
Með áðurnefndri laga-
breytingu var Alþýðubandalagið
í senn að svara kalli tímans og
gera aðild að flokknum aðgengi-
legri fyrir ungt fólk og bjóða upp
á fjölbreyttari aðildarform,
tryggja jafnari hlut kynjanna til
áhrifa og læra af reynslunni.
Þeirri reynslu t.d. að vænlegra sé
fyrir flokkinn að unga fólkið hafi
með sér sérstök samtök heldur en
að allir starfi saman í óskiptum
félögum.
Einna verst þykir mér þó dr.
Svani takast til þegar hann heldur
því blákalt fram að Svavar Gests-
son formaður Alþýðubandalags-
ins hafi vísvitandi unnið gegn
samþykktum síðasta flokksráðs-
fundar og það svo að segja áður
en blekið var þornað á fundar-
gerðinni.
Lítum aðeins nánar á það
hvaða rökum fræðimaðurinn
Svanur Kristjánsson styður þessa
fullyrðingu sína. Jú, fyrst er vitn-
að til samþykktar flokksráðs-
fundarins um nauðsyn þess að
efla samstöðu stjórnarandstöðu-
flokkanna og þeirra afla annarra
sem andvíg eru núverandi stjórn-
arstefnu. Síðan tekur Svanur
kafla úr áramótagrein Svavars
Gestssonar og stillir honum upp
sem andstæðu áðurnefndrar sam-
þykktar. Vegna þess að formaður
Alþýðubandalagsins leyfði sér að
telja flokkinn helsta hagsmuna-
vörð launafólks í landinu og
hvatti til þess að efla Alþýðu-
bandalagið urðu menn furðu
slegnir að mati Svans og spurðu í
forundran hvað væri að gerast.
(Ja, hógværir skulum við vera).
Og síðan segir orðrétt í grein
Svans. „Svarið kom stuttu síðar í
frétt í NT 7. janúar 1985“ og síð-
an kemur tilvitnun í umrædda
frétt NT. „Heimildir sem NT
TELUR ÁREIÐANLEGAR
segja að Svavar Gestsson telji
samstarf við Sjálfstæðisflokkinn
sé á því ymprað fara flokkseig-
endafélög í varnarstöðu.
Hvað veldur?
En málið snýst um flokk í
kreppu og annað hvort þarf að
finna blóraböggul par exellence
eða aðrar haldgóðar ástæður.
Svanur er ekki í vafa um hið fyrr-
nefnda og kemur reyndar með
nokkuð trúverðugar skýringar að
auki í niðurlagi greinar sinnar.
Varla ætlast höfundur þó til, að
lesendur skoði grein hans sem
algilda niðurstöðu, miklu fremur
kenningu, sem mönnum beri að
leggja út af, enda hafa menn farið
á stúfana og það úr öðrum sókn-
um sbr. Sighvat Björgvinsson,
sem reyndar efast um samsæris-
þáttinn hjá Svani. Það, sem grein
Svans hins vegar leiðir að, verður
því miður að teljast niðurstaða,
það er afskaplega vond útkoma
hjá flokknum í skoðanakönnun-
um, hann tapar enn fylgi og er
samt „eina stjórnarandstöðuaflið
sem fólk getur treyst“. Og mig
langar að setja á blað nokkra
punkta í anda þess sem er í niður-
lagi Mannlífsgreinar Svans:
Þessi bölvaði
tvískinnungur
Menn nefna yfirburði hægri
pressunnar varðandi skoðana-
fýsilegan kost...“ Það var og.
Slúðurfrétt í Framsóknarmál-
gagninu NT þar sem vitnað er til
ónefndra heimilda sem blaðið
„telur áreiðanlegar" er dr. Svani
sem sagt fullgilt svar. Hann kýs
að hafa slíkan slúðurlæðing fyrir
sannleika en þegja þunnu hljóði
yfir staðreyndum málsins, sem
eru þær að á þessum tíma beitti
Alþýðubandalagið sér, og Svavar
Gestsson formaður þess sérstak-
lega, fyrir því að bjóða hinum
stjórnarandstöðuflokkunum og
reyndar fleiri aðilum til viðræðna
um möguleikana á nánara sam-
starfi.
Alþýðubandalagið sendi frá
sér fréttatilkynningar af þessu til-
efni og svonefndar vinstri við-
ræður voru allmikið umtalaðar í
fjölmiðlum fyrstu mánuði þessa
árs og ættu því ekki að hafa farið
fram hjá neinum sem fylgist með
stjórnmálum.
Ýmsir, og þar á meðal ég,
höfðu takmarkaða trú á slíkum
viðræðum nú eftir tilkomu Jóns
Baldvins (sem Svanur kallar nú-
tímastjórnmálamann) í
formannssæti Alþýðuflokksins
og með tilliti til þeirrar áherslu
sem nýju flokkarnir leggja á að
halda meintri sérstöðu sinni.
Engu að síður réði sú skoðun
ferðinni í samræmi við ályktun
flokksráðsfundar að það væri
skylda Alþýðubandalagsins með
tilliti til ástandsins í þjóðfélaginu
að reyna það sem hægt væri til að
efla baráttuna gegn ríkisstjórn-
inni. Meðal annars með því að
leita nánara samstarfs stjórnar-
andstöðunnar.
Alþýðubandalagið tók áhætt-
una af því að slíkar viðræður yrðu
árangurslausar og að útkoman
kynni því að verða neikvæð fyrir
þann flokk sem beitti sér fyrir því
að reyna að koma þeim á. Ég sem
einn af efasemdarmönnum um
þessar viðræður get persónulega
borið því vitni að formaður
flokksins beitti sér sérstaklega til
að ná samstöðu um málið og
reyndi til þrautar að framkvæma
margnefnda samþykkt flokks-
ráðsfundarins. Allar fullyrðingar
um annað eru samkvæmt minni
bestu vitneskju lygi.
Þegar á fjörur manns rekur rit-
smíð á borð við þá sem Svanur
Kristjánsson hefur skrifað og
nefnir Alþýðubandalagið á
krossgötum, er manni nokkur
vandi á höndurn. Hægast er ugg-
laust að virða slíkar greinar ekki
svars. Önnur leið er að taka þær
myndun eða skoðanaómyndun í
landinu. Á við rök að styðjast.
Flokkurinn sé að súpa seyðið af
stjórnarþátttökunni 1979. Hægri
bylgjan á Vesturlöndum sé loks
að brotna á ströndum Islands,
enda þótt Thatsérsismin sé sér til
húðar genginn á Bretlandi. Jón
Baldvin hafi stolið senunni með
róttækri stefnuskrá og kunni og
nenni að tala við fólk og boði
öðruvísi stefnu en hinir flokkarn-
ir. Alþýðubandalagið sé kerfis-
flokkur eins og Framsókn í hug-
um fólks, enda stunda einstaka
framámenn þess laxveiðar fyrir
opinbert fé með köllunum úr
gömlu kerfisflokkunum og á við
rök að styðjast og er vont mál.
Allt hefur þetta sín áhrif, enda
þótt forysta flokksins streitist við
að halda á honum andlitinu í
helgarútgáfum Þjóðviljans.
Raunar ætti það ekki að vera
mikið átak, að halda flokknum
frá spillingunni, svo heiðarlegt og
hreinlíft sem Alþýðubandalags-
fólk er og stundar almennt ekki
pólitík í persónulegu ábataskyni.
Er hins vegar alltaf að bjarga
heiminum. En myndir og frá-
sagnir í óháðum sneplum hægri
pressunnar hafa áhrif, hvað þá,
þegar einstakir þingmenn flokks-
ins taka að sér að verja spilling-
una í bankakerfinu og gerðist í
vor út af bílamálun bankastjóra.
Allar yfirlýsingar formanns Abl.
sundur nánast orði til orðs og
gera við þær athugasemdir sem
vert væri.
Ég hef hér valið þann milliveg
að svara nokkrum jreim atriðum
sem ég vil ekki láta standa án þes
að athugasemdir séu gerðar.
Freistandi hefði verið að taka
fleira fyrir en það verður ekki
gert að sinni. Þess í stað vil ég fara
nokkrum almennum orðum um
síðasta kafla greinarinnar sem
ber fyrirsögnina „Hvert stefnir
Alþýðubandalagið“.
Það er skemmst frá að segja að
dr. Svanur kemst í lokin á þessari
úttekt sinni á flokknum að heldur
óskemmtilegri niðurstöðu. Síðan
1974 hefur allt verið á niðurleið,
fylgið reyst af flokknum, innviðir
hans fúnað, flokkurinn staðnað
og orðið ólýðræðislegri, ungt fólk
og konur festa þar ekki rætur
o.s.frv.. Vissulega mætti og þyrfti
Alþýðubandalagið að vera
stærra, fleira ungt fólk að
streyma inn í flokkinn, fleiri kon-
ur, lýðræðið að vera þar virkara
o.s.frv.. Mjög sennilega hefur
margt ungt fólk sem gengið hefur
til liðs við Alþýðubandalagið á
undanförnum árum með háleitar
hugsjónir og glæstar vonir urn
framgang þeirra orðið fyrir von-
brigðum með ýmislegt í fari
flokksins. En þannig er nú einu
sinni heimurinn. Það er svo fátítt
að fegurstu draumarnir rætist og
sennilega gerist það óvíða sjaldn-
ar en í stjórnmálabaráttu.
Vinnubrögð Svans í lokakafla
greinarinnar eru enn sama marki
brennd. Dregin er fram einhliða
neikvæð mynd af ástandinu.
Greinarhöfundur sér naumast
nokkurs staðar glætu.
Þess er að engu getið að síðan
1974 hefur flokkurinn unnið
nokkra sína stærstu kosninga-
sigra bæði í alþingis- og sveitar -
stjórnarkosningum.Það er hvergi
minnt á stofnun æskulýðsfylking-
arinnar og aukna þátttöku ungs
fólks í störfum flokksins á síðustu
misserum. Ekkert minnst á
samtök kvenna og árangursríka
baráttu þeirra á síðustu árum
þrátt fyrir allt. Sú miklattmræða
sem varð um laga- og skipulags-
mál flokksins og leiddi til rót-
tækra breytinga á lögum hans í
takt við breytta tíma er hvergi
nefnd. Ekkert er sagt um það
mikla átak sem það var að koma
upp myndarlegri miðstöð fyrir
starfsemi flokksins í eigin hús-
næði þar sem þúsundir flokksfé-
laga lögðu sitt af mörkum, slíkt
og hvítþvottur, um hvers lags
flokkur Alþýðubandalagið sé,
eru hlægilegar á eftir. Samsæris-
kenningar Svans Kristjánssonar
um gamlar aðfarir að Ólafi Ragn-
ari og fleirum innan flokksins er
ekki höfuðskýringin á kreppu
flokksins, enda þótt unnt kunni
að vera að útskýra og útleiða
vandann af einhverri sameigin-
legri rót með flóknum aðferðum.
Það er miklu líklegra að það sé
þessi bölvaði tvískinnungur, sem
fer í taugarnar á fólki, og einkum
þó ónæmi flokksins og jafnvel
hatursafstaða gagnvart ýmsum
fyrirbærum neysluþjóðfélagsins,
sem raunar litlu máli skipta þegar
á allt er litið.
Hin óskeikula
dómgreind
Þessi óskeikula dómgreind,
sem Svanur nefnir svo, á
mönnum og málefnum. Það er
þetta sem er að loka okkur inni,
stéttarandstæðingurinn er á
hverju götuhorni. „í útgáfu
flokksins af sósíalismanum felst
að hinir meðvituðu, þeir sem eru
sannir sósíalistar, hafa öðlast
óskeikula dómgreind á mönnum
og málefnum og stéttarandstæð-
ingurinn getur leynst hvar sem er,
jafnt í hljómsveitinni Duran Dur-
an, Andrési Önd sem svikulum
hugarfar og þannig samstaða
hentar ekki í dæmasafn doktors-
ins. Yfirstandandi umræðu um
stefnu flokksins og sérstakrar
vinnu að stefnumörkun í efna-
hags- og atvinnumálum með
áherslu á nýsköpunarmöguleika
er að sjálfsögðu ekki heldur get-
ið.
Doktor Svanur virðist ganga til
verks fyrirfram ákveðinn í að
sýna að Alþýðubandalagið sé
komið að fótum fram, í kreppu
sem sé „víðtæk og djúp“ svo not-
uð séu orð skáldsins og þetta eigi
sér allt langan aðdraganda. Allt
það er tínt til sem stutt getur þá
mynd, öllu sleppt sem passar ekki
inn í formúluna. Það stemmir t.d.
ekki inn í formúluna um öldunga-
veldi og áhrifaleysi ungs fólks og
kvenna að þingmaður, varaþing-
maður, kjördæmisráð og margir
bæjarfulltrúar Alþýðubandalags-
ins á Norðurlandi eystra eru ungt
fólk og þar á ofan upp til hópa
konur, svo að aðeins eitt dæmi sé
tekið. Hitt á betur við að tíunda
gróusögur um draugagang gam-
alla flokksklíkna og samsæri gegn
hinum og þessum. Svanur er
reyndar í grein sinni broslega
upptekinn við að smíða samsæris-
kenningar og reyna að sanna
áhrif gamalla flokksfélaga. Það
svo að maður býst jafnvel við því
að lesa næst að látnir félagar úr
kommúnistaflokknum gamla
ráði þessu í raun öllu ennþá að
handan.
Svanur Kristjánsson er ekki
einn um það að fjalla með nei-
kvæðum hætti á opinberum vett-
vangi um stöðu Alþýðubanda-
lagsins í heimi íslenskra stjórn-
mála. Fæstir býst ég við kippi sér
upp við hefðbundnar fullyrðingar
pólitískra andstæðinga um upp-
lausn og óáran í herbúðum hvers
annars. Hitt hefur vakið öllu
meiri athygli mína hversu óðfúsir
ýmsir félagar okkar og það
jafnvel fólk í áhrifastöðum innan
flokksins hefur verið til að tjá sig
og gefa neikvæðar lýsingar á
ástandi mála. Það er nú einu sinni
svo að samstaða, eining og bar-
áttugleði eru hluti af þeirri ímynd
styrkleika og þróttar sem allir
stjórnmálaflokkar á öllum tímum
reyna að halda að almenningi.
Stórar yfirlýsingar um erfiðleika
og kreppu sem einn étur upp eftir
öðrum eru hins vegar lítt til þess
fallnar að hressa Eyjólf.
Það skal tekið skýrt fram að ég
á hér ekki við málefnalegar um-
ræður eða skrif um hugmynda-
verkalýðsforingjum. Öll umræða
innan flokksins verður því eld-
fim; fyrr en varir geta öll álitamál
snúist upp í deilur um „grundvall-
aratriði“, er þetta rétta línan eða
ekki? Afleiðingin verður sú, að
hugsanlegum ágreiningsefnum er
ýtt til hliðar- því deilum um hina
einu réttu línu fylgir auðvitað
hætta á klofningi flokksins.
Undir slíkum kringumstæðum er
því fremur reynt að standa saman
um það sem flokksmenn eru sam-
mála um að vilja ekki, heldur en
reyna að útfæra hvers konar
þjóðfélag Alþýðubandalagið vill
stefna að og hvernig eigi að koma
slíkum áformum í framkvæmd,“
Svo segir í niðurlagi Mannlífs-
greinar Svans og það verður að
viðurkennast, að Svanur blottar
okkur þarna svo notuð sé ill dan-
ska. Við erum býsna neikvæð
gagnvart ýmsum ómerkilegum
fyrirbærum og erum að bruðla
„með hina óskeikulu dómgreind"
í tíma og ótíma í stað þess að nota
tímann til einhvers sem er já-
kvæðara og uppbyggilegra.
Alþýðubandalagið
í sviðsljósinu
Nú fer að verða mál að linni,
enda þrýtur höfund brátt örendið
í þessari lotu og varla von á miklu
risi í lok ritgjörðar héðan af. Hins
fræði, stefnu, starfshætti eða
þvíumlíkt. Slíkt er bráðnauðsyn-
legt að ræða og helst rífast um
bæði innan flokks og utan. Nei,
ég á hér við það þegar einstakir
félagar setja sig óumbeðnir í
prófdómarastellingar og taka til
við að gefa flokknum slæmar ein-
kunnir, gjarnan í blöðum and-
stæðinganna ásamt meðfylgjandi
neikvæðri umsögn. Slíkt þjónar
sjaldnast öðrum tilgangi en að
skemmta skrattanum og þarf
ekki að eiga nokkurn skapaðan
hlut skilt við hreinskilni, hug-
rekki eða lýðræðisást eins og
sumir virðást halda.
Ég deili ekki um það, hvorki
við Svan Kristjánsson né aðra, að
síðustu 1-2 misserin hafa um
margt verið Alþýðubandalaginu
mótdræg. En þau hafa ekki held-
ur beinlínis verið tími mikilla
sigra fyrir íslenskt launafólk,
sjávarútveg og landbúnað, fisk-
verkunarfólk, vlandsbyggðina,
félagshyggju og samhjálp, her-
stöðvaandstæðinga og friðar-
sinna. Afturhaldið kreppir nái-
kalda krumlusínaumallt þjóðlífið
en þeim sem gegn því vilja berjast
hefur lítt tekist að reisa rönd við.
Meðal annars vegna þes að and-
staðan er sundurleit en afturhald-
ið, með öll sterkustu fjármála- og
fjölmiðlaöfl landsins á bak við
sig, kúrir í einni sæng.
Það er rétt að svo virðist sem
vonbrigði margra með þetta
ástand beinist gegn Alþýðu-
bandalaginu. Slíkt á að vera
flokknum hvatning til þess að
gera betur því það sýnir um leið
að þaðan hafa menn helst vænst
þeirrar baráttu sem eitthvað
dygði gegn þessari stjóm.
Alþýðubandalagsfélagar,
stuðningsmenn og ekki síst for-
usta flokksins eiga að horfast í
augu við þessar aðstæður með
gagnrýnum hætti. Ekki til þess að
finna einhvern einn sökudólg því
hér ber margt til, heldur til þess
að læra af reynslunni og finna
nýjar leiðir sem duga betur.
Það er eins með mennina og
skipin að hvorugt er fullreynt fyrr
en það hefur lent í mótvindi. Við
slíkar aðstæður hefja sumir
leitina að sökudólgi til að skella
skuldinni á, í öðrum greinast
merarhjörtun. Höfum það hug-
fast að þeir liðsmenn eru harla
gagnslitlir hverjum málstað sem
gefast upp í fyrsta mótbyr sem
þeim mætir.
Akureyri fyrrihluta
ágústmánaðar
Steingrímur J. Sigfússon
vegar kann það að þykja fram-
hleypni og hortugheit hjá einum
dreifbýlismanni að setja annað
eins á blað og þetta hér að fram-
an, en undirrituðum finnst
nauðsynlegt að menn leggi orð í
belg eftir að umræðan hefur verið
opnuð jafn rækilega og raun ber
vitni. Einhverjir kunna vafalaust
að segja, að vettvangur umræðu
sem þessarar sé ekki á síðum dag-
blaða, þetta eigi að ræða á fund-
um í stofnunum flokksins. Það er
nú bara svo, að menn eru mis-
jafnlega andríkir á slíkum fund-
um og umræðan oft þess eðlis að
menn setur ekki aðeins hljóða
heldur einnig tóma. Það er miklu
fremur að hægt sé að formúlera
einhverjar hugsanir á blað í friði
heima hjá sér ellegar á einhverj-
um friðsælum stað. Þá ber einnig
að hafa í huga að ekkert er hættu-
legra stjórnmálamönnum og
-flokkum en þögnin. Alþýðu-
bandalagið er allt í einu í sviðs-
ljósinu, öllum að óvörum, eink-
um og sér í lagi forystu þess og
meira að segja Jón Baldvin fal-
linn í skuggann og hrynja af hon-
um atkvæðin eins og nálar af
greni.
Höldum uppi góðri og heiðar-
legri umræðu, þakka lesninguna.
Þernuvík við
ísafjarðardjúp 5. ágúst ’85
Finnbogi Hermannsson
6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 20. ágúst 1985