Þjóðviljinn - 08.09.1985, Page 16

LEHDARAOPNA
Hvert stefnir
í málefnum
Samningar Verkakvennafélagsins Framsóknar:
17. flokkur A (Fiskvinna og almenn skreiöar-
vinna):
Fyrstaáriö: dv. 90.75 kr.Vika: 3630.00 kr.
Eftir 15 ár: dv. 101.79 kr.Vika: 4071.60 kr.
18. flokkur A (Aðgerðarvinna, spyrðing og
upphenging skreiðar, vinna
við saltfisk og saltsíld):
Fyrsta árið: dv. 90.76 kr.Vika: 3630.40 kr.
Eftir 15 ár: dv. 104.23 kr.Vika: 4169.20 kr.
fiskverkunarfólks?
Fólk og forysta áhugalaus
Jón Kjartansson formaður verkalýðsfélagsins íVestmannaeyjum:
Allt gert til að grafa undan fiskvinnslunni
Fiskverkunarfólk, kjör
þess og aðbúnaður hef-
urlöngumveriðtilum-
ræðu meðal stjórnmála-
manna, verkalýðsleið-
toga, atvinnurekendaog
almennings. Gera má
ráð fyrir að flestir viti að
kjör fiskverkunarfólks
eru bágborin, sumir
segja niðurlægjandi og
engumsæmandi. En
þeir eru líka til sem segja
að þessu sé öfugt farið.
Hvað sem allri umræðu
líður, kröfugerð verka-
lýðshreyfingarinnar fyrir
hönd þessa fólks og
samningsgerð; fiskverk-
unarfólk er reitt og óá-
nægt með kjörin sín.
Hvereru kjörfiskverkun-
arfólks? Hefurfiskverk-
unarfólk mannréttindi á
við aðra þegna þessa
lands eða eru þetta ann-
ars eða þriðjaflokks
þegnar? Er þetta fólk
reiðubúið að rísa upp
gegn þeim sem beita
það rangindum?
Jón 'Kjartansson: Fiskverkunarfólk
verður að berjast fyrir hærri launum
og mannréttindum.
Það liggur fyrir að fiskvinnslu-
fólk flýr þessa atvinnugrein
hver sem betur getur einfald-
lega vegna þess að launin eru
allt of lág fyrir þessa erfiðu
vinnu og að auki er atvinnu-
ástand og aðbúnaðurfyrir
neðan allar hellur, sagði Jón
Kjartansson formaður Verka-
lýðsfélagsins í
Vestmannaeyjum í samtali
við Þjóðviljann.
„Það er forvitnileg staðreynd,
að þjónustugreinarnar sem lifa á
gjaldeyrinum sem fiskurinn
skapar geta borgað miklu hærri
laun en fiskvinnslan. Þetta er fár-
ánlegt fyrirkomulag og á rætur
sínar að rekja til þess að þjón-
ustugeirinn í VSI ræður þar
lögum og lofum, en atvinnurek-
endur í undirstöðuatvinnuvegun-
um mega sín nánast einskis. Fisk-
verkendur sjá auðvitað og skilja
að laun fiskverkunarfólks eru allt
of lág og gera sér flestir grein fyrir
afleiðingum þessarar launastefnu
en VSÍ heldur bara öllum hækk-
unum niðri. Fiskverkendur hafa
ekki bolmagn til að brjótast út úr
því. Einn fiskverkenda sagði eitt
sinn við mig að þeir hafi fallið í þá
gryfju að borga þessu fólki allt of
lág laun og það talar sínu máli.“
Þú segir að fískverkendur séu
sumir hverjir farnir að gera sér
grein fyrir afleiðingum láglauna-
stefnunnar. Hverjar eru þær í
stuttu máli?
„Afleiðingar þess að þjálfað
fólk flýr atvinnugreinina eru þær
að frystihúsin eiga mun minni
möguleika á að fá sem mest verð-
mæti fyrir aflann. Stjórnun fisk-
veiða er með þeim hætti að afla er
mokað á land án nokkurs tillits til
afkastagetu vinnslunnar og þá er
aflinn unninn í ódýrar og stund-
um ódýrustu pakkningar. Þar
með fæst ekki nema brot af því
verði sem hægt er að fá fyrir vöru
sem unnin er á hagkvæmasta hátt
með þjálfuðu fólki á mannsæm-
andi launum. Siglingar með afla
færast einnig í aukana og allt mið-
ar þetta að því að grafa undan
greininni.“
Mönnum hefur verið ljóst um
langan tíma að fiskverkunarfólk
hefur allt of lág laun, en þetta
virðist ekkert vera að breytast.
Hversvegna?
„Þetta fólk hefur lent utan-
garðs af tveimur ástæðum. í
fyrsta lagi er allt skipulag verka-
lýðshreyfingarinnar úrelt og það
má vera að innan hennar sé
leiðtogakreppa. Ég held að það
sé svo í mörgum tilvikum að leið-
togar þessa fólks eru hættir að
skilja hvað um er að ræða. Hins
vegar er fólkið sjálft gjörsamlega
áhugalaust. Það man ekki stétta-
, baráttu fyrri tíma og margir halda
að það sem þegar er í höfn hafi
komið af sjálfu sér fýrir góðvild
atvinnurekenda. Því er innprent-
að að verkalýðsbarátta sé af hinu
vonda. Þessu þarf að snúa við.“
Hvernig?
„Ég tel að fiskverkunarfólk
þurfi að bindast sérstökum sam-
tökum til að koma sínum málum
til leiðar. Það verður kannski erf-
itt því auðvitað vill forystan engar
breytingar og það má ekki hrófla
við smápungakerfinu þar. En
einhvern veginn verður að lyfta
þessu fólki upp og gera því grein
fyrir að það er að vinna mikilvæg
störf. Það verður að berjast fyrir
hærri launum óg mannréttindum
á borð við aðra.“
gg
Hlífðarfatnaður
„Atvinnurekendur skulu greiða verkafólki í fisk-
vinnu kr. 88.80 á viku, miðað við fulla dag-
vinnu, vegna hlífðarfatakostnaðar og hlutfalls-
lega sé um skemmri dagvinnutíma að ræða.“
LEIÐARI
Bónusverkfall á mánudag
Meðal fiskverkafólks hefur um langt skeið
verið mikil óánægja með launakjör, ekki síst
bónusálag. Allt frá því í vor hafa verið viðræður í
gangi um bættan bónus, en hvorki gengið né
rekið, atvinnurekendur hafa þráast við og ætla
greinilega ekki að hækka laun við fólkið sem
heldur uppi fiskvinnslunni, og þar með þjóðar-
búinu.
Svona getur þetta auðvitað ekki gengið
lengur, og til að leggja áherslu á kröfur sínar um
bættan bónus, þá mun fiskverkafólk á mörgum
stöðum vítt um landið fara í bónusverkfall
strax á mánudaginn.
Það er mála sannast, að í dag er útreikningur-
inn á bónusnum svo flókinn, að þess eru dæmi
að í heilum plássum sé ekki nokkur maður sem
geti skýrt út fyrir fólki, hvernig hann er reiknaður
út. Þess vegna er ein meginkrafan af hálfu
þeirra sem standa í bónussamningunum sú, að
bónuskerfið verði gert miklu einfaldara.
Þess utan hefur verið sett fram höfuðkrafa um
30 króna bónusálag fyrir hverja vinnustund,
auk annarra smærri krafna.
Atvinnurekendur nota gjarnan það bragð til
að draga úr samstöðu með fiskverkafólki, að
bónusinn sé þegar svo mikill, að fólkið sem
hans nýtur sé í rauninni með alveg nógu hátt
kaup. Þeir dreifa því, að um allt land og í öllum
frystihúsum séu „bónusdrottningar” sem hafi
laun á við meðal aflakóng. Þetta er alrangt.
Auðvitað má segja, að í aflahrotum, þegar unn-
ið er heilar og hálfar nætur og stundum helgar
líka, þá hafi fólk sæmileg heildarlaun. En bak
við þau er þá gífurleg vinna, fólk er gersamlega
úrvinda og eftir sig eftir þvílíkar lotur.
Staðreyndin er sú, að það er vafamál hvort
eigi að viðhalda bónuskerfinu. Það hefur sýnt
sig í vísindalega unnum könnunum, að bónus-
inn veldur gífurlegu sliti á fólki, einkum og sér í
lagi konunum, sem bera hitann og þungann af
bónusvinnunni. Sannað er, að á einu ári þurfa
yfir 70 af hundraði kvenna sem vinna í bónus í
fiski, að leita læknisráða sökum slitmeina, sem
rekja má beint til bónusþrældómsins. Þess-
vegna hlýtur að vera spurning, hvort ekki eigi
hreinlega að ýta bónuskerfinu út í hafsauga.
Sú spurning verður enn áleitnari, þegar haft
er í huga, að bónusinn verður sífellt minna hlut-
fall af laununum. Fólk er einfaldlega að keppast
við í stöðugum þrældómi, án þess að uppskera í
nokkru samræmi við framlag. Þess vegna eru
nú settar fram kröfur um bónusálag, og það er
vert að undirstrika, að fiskverkafólk er upp til
hópa friðsemdarfólk. Það er seinþreytt til vand-
ræða og grípur ekki til aðgerða nema í nauðir sé
rekið. Það fólk sem nú íhugar að taka slaginn
gegn atvinnurekendum er langreitt og lang-
þreytt á framkomu atvinnurekenda.
Menn skulu ekki gleyma að fiskvinnslan á nú
þegar í erfiðleikum vegna þess að vant fólk
hefurflúið unnvörpum úrgreininni sökum hrika-
legra kjara. Sumarfólk úr skólum bjargaði sumr-
inu í frystihúsunum, en á allra næstu dögum
mun það hverfa til náms á nýjan leik. Þrátt fyrir
aðstoð þess vantaði eigi að síður milli eitt og tvö
þúsund manns í húsin í sumar. Hver verður þá
staða fiskvinnslunnar, ef enn á að hrekja vant
fólk í stórhópum úr greininni með því að skirrast
við að borga því réttlát laun? Við slíkar aðstæð-
ur er auðvitað ekki nema eitt svar, og það svar
munu atvinnurekendur víðs vegar um landið fá
á næstu dögum.
í öllum átökum við atvinnurekendur er það
samstaðan sem gildir. Án hennar næst ekki
árangur. Það er lífsnauðsyn að fiskverkafólk
sem hyggst grípa til aðgerða fái stuðning ann-
arra.
Einungis samstaða allra sem vilja bætt kjör í
landinu getur skilað árangri.
-ÖS
16 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 8. september 1985