Þjóðviljinn - 14.12.1985, Blaðsíða 14

Ólafur Ragnar Grímsson:
Upplýsingaskylda forstjóranna
Hverjar eru skuldir stórfyrirtœkjanna?
Fjármálakerfi íslendinga býr
nú við mikla erfiðleika. Erlendar
skuldir hafa vaxið. Staða bank-
anna er þröng. Ýmis stórfyrir-
tæki hafa horfið á undanförnum
vikum. ísbjörninn er ekki lengur
til. Hafskiper gjaldþrota. Rekstr-
arstöðvun blasti við Arnarflugi
fyrir nokkrum dögum.
I umræðum á Alþingi í þessari
viku sagði ég eftirfarandi:
„Almenningur vill jafnframt fá
vitneskju um hvort rétt sé að fjöl-
mörg önnur stórfyrirtæki í
landinu hafi notað lánafyrir-
greiðslu þjóðbankakerfisins til að
safna skuldum? Hvort það sé rétt
að fjölmörg önnur stórfyrirtæki
landsins séu nú í biðsal dauðans í
bankakerfinu þar sem tap þjóð-
bankanna og annarra viðskipta-
banka verði enn meira en Haf-
skipsmálið hefur leitt í ljós?
Hvort sú saga sem við erunr nú að
fjalla um og tengjum Hafskipi sé
bara fyrsti kaflinn í enn stærri
skuldabók íslenská viðskiptalífs-
ins?“
Ég nefndi síðan í ræðunni til
viðbótar við Hafskip, ísbjörninn
og Arnarflug fimm önnur fyrir-
tæki sem hefðu safnað skuldum.
Pau voru: Sjöstjarnan, Víðir,
Byggung, Hagvirki og Olís.
I Morgunblaðinu á fimmtudag
er í aðalfrétt á baksíðu sagt að
ummæli mín hafi valdið reiði og
óróa og birt eru viðtöl við for-
stjóra þriggja þessara fyrirtækja.
I svörum forstjóranna koma ekki
fram miklar upplýsingar. Aðal-
Iega persónulegur skætingur í
minn garð. Hann er þó aukaatriði
en sýnir hins vegar vel starfsstíl
manna í ábyrgðarstöðum í við-
skiptalífinu.
Stóryrtastur er Þórður Ás-
geirsson forstjóri Olís. Hann vfs-
ar í fyrstu á bug fullyrðingum um
að Olís standi illa en nefnir þó
engar tölur máli sínu til stuðn-
ings. 1 lok yfirlýsingar sinnar
viðurkennir Þórður Asgeirsson
hins vegar að miklar skuldir séu
tengdar rekstri Olís og fer síðan
að skora á alþingismenn að grípa
til pólitískra aðgerða til að bjarga
þessari skuldastöðu. Forstjórinn
staðfestir þar með að verði ekki
gripið til pólitískra björgunarað-
gerða. þ.e. ríkisstjórn og Alþingi
útvegi peninga, þá séu „vissulega
erfiðleikar“ í skuldastöðu Olís.
Pólitískir valdhafar eiga þannig
að bjarga stöðu fyrirtækisins.
Jóhann Bergþórsson forstjóri
Hagvirkis viðurkennir einnig,
eftir að hafa eins og Þórður byrj-
að með skætingi í minn garó, að
þótt Hagvirki eigi að hans dómi
eignir umfram skuldir er „lausa-
fjárstaðan hins vegar erfið“.
Ýonandi eru veðin hjá Hagvirki
betri en þau voru hjá Hafskip.
Erfið lausafjárstaða hjá stór-
fyrirtæki eins og Hagvirki getur
hins vegar haft afdrifaríkar af-
leiðingar í för með sér.
Árni Þór Árnason hjá Bygg-
ung er sá eini viðmælenda Morg-
unblaðsins sem reynir að veita
nákí/'æmar upplýsingar. Hann
viðurkennir að erfiðleikar Byg-
gung hafi „leitt til þess að félagið
hefði þurft að fá fyrirgreiðslu hjá
viðskiptabanka sínum, Útvegs-
bankanum. Hún hefði verið veitt
í formi 10 ntillj. kr. yfirdráttar-
heimildar á hlaupareikningi. Fé-
lagið skuldaði einnig 25 millj. kr.
í erlendunr lánum sem tekin
hefðu verið til tækja- og efnisk-
aupa fyrir milligöngu Útvegs-
bankans". Þessar upplýsingar
sýna að vissulega hafa þáttaskil til
hins verra orðið í rekstri Byggung
þótt Árni Þór Árnason reyni hins
vegar að gera lítið úr þeim með
því að bera þessar tölur saman
við hlutfall af veltu. Slíkur sam-
anburður segir hins vegar lítið um
erfiðleika fyrirtækisins.
Viðtöl Morgunblaðsins við
þessa þrjá forstjóra staðfesta að
Fóstrur
Fóstra óskast á leikskóla Bæjarbóls.
Upplýsingar gefur forstöðumaður í síma 40970.
Forstöðumaður
apóteks
Starf forstöðumanns Apóteks Austurlands, Seyðis-
firði, er auglýst laust til umsóknar samkvæmt
ákvæðum laga um lyfjadreifingu. Upplýsingar um laun
og starfskjör veitast hjá Lyfsölusjóði, Heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytinu, Laugavegi 116, Reykja-
vík. Umsóknarfrestur til 20. desember nk..
5. desember 1985.
Lyfsölusjóður.
Fóstrur - starfsfólk
Félagsmálastofnun Kópavogs auglýsir eftirtaldar
stöður lausar til umsóknar
A. Skóladagheimili Dalbrekku: fóstra í fullt starf,
starfsmaður við uppeldisstörf 1/2 starf.
Upplýsingar gefur forstöðumaður í síma 41750.
B. Leikskólinn við Fögrubrekku, starfsmaður v/
uppeldisstörf, fullt starf.
Upplýsingar gefur forstöðumaður í síma 42560.
C. Dagvistarheimili Grænatún, fóstra í 1/2 starf á
leikskóladeild.
Upplýsingar gefur forstöðumaður í síma 46580.
Umsækjendur þurfa að geta hafið störf 1. janúar 1986.
Félagsmálastofnun Kópavogs
Ólafur Ragnar Grímsson
spurningar mínar á Alþingi áttu
fyllilega rétt á sér. Það vekur hins
vegar athygli að Morgunblaðið
leitaði ekki til forstjóra Víðis eða
forstjóra Sjöstjörnunnar en þau
fyrirtæki voru einnig nefnd í ræðu
minni. Væri ekki fróðlegt að fá
einnig svör frá þessum for-
stjórum?
Ég er þeirrar skoðunar að
nauðsynlegt sé að gera úttekt á
skuldastöðu stórfyrirtækjanna
við viðskiptabankana. Þeirri
skoðun lýsti ég á Alþingi. Það var
ánægjulegt að Matthías Bjarna-
son viðskiptaráðherra tók undir
þessi sjónarmið. I sömu umræðu
á Alþingi tilkynnti viðskiptaráð-
herra að hann hefði falið „Banka-
eftirliti Seðlabankans að gera at-
hugun á því hvernig skuldastöðu
stærstu viðskiptafyrirtækja í
ríkisbönkunum sé háttað og fjár-
hagsstöðu viðskiptabankanna".
Eg fagnaði þessari ákvörðun
viðskiptaráðherra og benti jafn-
framt á nauðsyn þess að slíkri at-
hugun Bankaeftirlitsins á skuld-
astöðu stórfyrirtækjanna yrði
hraðað og meginniðurstöður
hennar birtar.
Forstjórar þeirra þriggja stór-
fyrirtækja sem voru með stóryrði
í Morgunblaðinu um „róg og níð“
ættu að sýna sömu vitsmuni og
viðskiptaráðherra. Þeir ættu að
taka fagnandi kröfum um upplýs-
ingar. Ef fyrirtækin hafa ekkert
að fela og eru jafn sterk og for-
stjórarnir láta, þá er slík rann-
sókn þeim til styrktar. Forstjórar
stórfyrirtækja sem safna skuldum
hjá þjóðbönkunum þurfa einnig
að sinna upplýsingaskyldu
gagnvart fólkinu í landinu.
Jóhannes Nordal
Að fmmkvæði
Seðlabankans
Til ritstjórnar Þjóðviljans.
Hr. ritstjóri.
í gær áttum við samtal um Haf-
skipsmálið og í framhaldi af því
sendi ég þér nokkra minnis-
punkta um sama efni. Treysti ég
þér til þess að koma öllu þessu
efni skýrt og greinilega til skila í
Þjóðviljanum án þess að það færi
í formi greinar frá mér eða bréfs.
Því miður hefur það brugðizt.
Bæði er mörgum meginatriðum
málsins sleppt í frásögn blaðsins,
en auk þess er beinlínis sagt, að
ég hafi vitað um varhugaverða
stöðu Útvegsbankans í Haf-
skipsmálinu um mánaðamótin
maí/júní, þótt ég hafi sagt bæði
munnlega og skriflega, að fyrsta
viðtal mitt við Útvegsbankann
um málið hafi verið eftir miðjan
júní, eða um 20. þess mánaðar.
Hins vegar voru tölur þær, sem ég
fékk frá Útvegsbankanum mið-
aðar við mánaðamótin maí/júní.
Vil ég því enn rekja mál þetta,
svo að það megi liggja skýrt fyrir
lesendum Þjóðviljans.
Skömmu eftir miðjan júní átti
ég viðræður við einn af banka-
stjórum Útvegsbankans um mál-
efni Hafskips. Kom þar fram, að
bankastjórinn hefði áhyggjur af
málinu, en biði nánari upplýsinga
um rekstrarafkomu félagsins á
fyrstu mánuðum ársins. Jafn-
framt fékk ég í hendur yfirlit um
skuldir Hafskips við Útvegsbank-
ann, sem miðaðist við 3. júní,
ásamt yfirliti yfir tryggingar þær,
sem bankinn hafði frá félaginu.
Samkvæmt þessu yfirliti voru
beinar skuldir og ábyrgðir Haf-
skips aðrar en víxlar vegna ann-
arra um 614 millj. kr., en 21 millj.
vantaði á, að tryggingar bankans
nægðu fyrir þessum skuldum. Af
þessu varð Ijóst, að staða bank-
ans gagnvart félaginu var orðin
varhugaverð, en þó stóðu vonir
til, að úr vandanum mætti leysa
með viðbótartryggingum. Hins
vegar gáfu tölurnar orðið tilefni
til þess, að málið yrði rannsakað
nánar og því var bankaeftirlitinu
falið að gera sjálfstæða könnun á
skuldastöðu Hafskips gagnvart
Útvegsbankanum og verðmæti
þeirra trygginga, sem fyrir þeim
voru. Sú athugun, sem miðaðist
við skuldastööuna í lok júnímán-
aðar var tilbúin af hálfu bankaeft-
irlitisins seint í júlí og kom þá í
Jóhannes Nondal
ljós, að tryggingastaða Útvegs-
bankans var stórum verri en fram
hafði komið í skýrslu bankans
sjálfs. Samkvæmt þessari skýrslu
virtist taphætta bankans á bilinu
168-264 millj. kr., eftir því hvaða
mat var lagt á hinar verðtryggðu
eignir. Þessar upplýsingar voru
þegar í stað sendar viðskiptaráð-
herra og rætt um nauðsyn að-
gerða bæði við hann og banka-
stjórn Útvegsbankans. Jafnframt
var haldið áfram athugunum
bankaeftirlitsins á tryggingum
Hafskips og aflað nýrra mata á
verðmæti skipa, sem leiddi til enn
alvarlegri niðurstöðu um van-
tryggingu á skuldbindingum fé-
lagsins við Útvegsbankann en
fram kom í þessari fyrstu skýrslu.
Voru málin þá enn rædd ýtarlega
bæði við ráðherra og bankastjórn
Útvegsbankans.
Af þessu er Ijóst, að Seðla-
bankinn sendi viðskiptaráðherra
upplýsingar um stöðu Hafskips,
strax og sjálfstætt mat bankaeft-
irlitsins á stöðunni lá fyrir. Hins
vegar þótti ekki ástæða til að
senda skýrslu Útvegsbankans til
ráðuneytisins, áður en faglegt
mat hafði verið lagt á hana af
hálfu bankaeftirlitsins, enda gaf
hún ekki ótvíræða mynd af
áhættu Útvegsbankans.
Af því sem að framan er rakið
má því draga eftirfarandi niður-
stöður:
í fyrsta lagi, að frumkvæðið að
raunhæfri athugun á Haf-
skipsmálinu felst í beiðni minni
unt upplýsingar um það í samtali
við bankastjóra Útvegsbankans
síðara hluta júnímánaðar. Út-
vegsbankanum var þá ekki ljóst,
hve alvarleg staða málsins var
orðin, sbr. nýlega yfirlýsingu
hans í blöðum um það mál. í öðru
lagi voru þær tölur, sem Útvegs-
bankinn lét í té í sjálfu sér ekki
svo alvarlegs eðlis, að ástæða
væri til þess að slá því föstu, að
um tapshættu væri að ræða, þótt
formlegar tryggingar nægðu ekki
til fulls fyrir skuldbindingum.
Eðlileg viðbrögð hlutu því að
vera þau, að kafa nánar ofan í
upplýsingar Útvegsbankans og
meta, hvort staðan væri í reynd
verri eða betri en þar kom fram.
Þetta var gert með því að fela
bankaeftirlitinu könnun málsins.
Það er svo ekki fyrr en þeirri
könnun er lokið, að fram kemur,
að tryggingar Útvegsbankans
hafa verið stórlega ofmetnar, svo
að ljóst er í hverja hættu bankinn
var kominn, og var málið þá taf-
arlaust sent viðskiptaráðherra,
svo að hann gæti gert viðeigandi
ráðstafanir.
Seðlabankinn verður því sízt af
öllu sakaður um það að reyna að
tefja aðgerðir í máli þessu, heldur
má þvert á móti segja, að vegna
frumkvæðis hans og könnunar í
málinu hafi það komið til vitund-
ar stjórnvalda löngu fyrr en ella
hefði orðið.
Virðingarfyllst,
Júhannes Nordal
Frá ritstjóra
Seðlabankastjóri kvartar í
bréfi sínu yfir því að Þjóðviljinn
hafi ranglega sagt, að hann hafi
vitað um „varhugaverða stöðu
Útvegsbankans í Hafskipsmálinu
um mánaðamótin maí/júní“,
þrátt fyrir að hann hafi sagt að sú
vitnesicja hefði ekki borist sér
fyrr en eftir miðjan júní, eða um
20. þess mánaðar. Áf því tilefni
er rétt að birta eftirfarandi kafla
úr leiðara Þjóðviljans í gær, svo
ekkert fari á milli mála:
„Málsvörn Jóhannesar á for-
síðu Þjóðviljans í dag er sú, að
þegar hann fékk í kringum 20.
júní í hendur skýrslu Útvegs-
bankans urn stöðu bankans
gagnvart Hafskip urn mánaða-
mótin maí/júní, þá hafi skortur á
tryggingum fyrir skuldum Haf-
skips ekki verið nema 21 miljón
króna."
- ÖS
14 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 14. desember 1985