Þjóðviljinn - 20.12.1985, Blaðsíða 7

Þjóðfrœði
Jóns
Þjóðtrú og þjóðfræði nefnist
nýútkomið rit eftir Jón Hnefill
Aðalsteinsson þjóðfræðing. Út-
gefandi er Iðunn.
Ómissandi bók fyrir áhuga-
menn um þjóðlegan fróðleik,
segir útgefandi, - og er sennilegt
að þar sé farið nærri sanni. Að
minnsta kosti er fáum jafnvel
treystandi til alþýðlegs og að-
gengilegs þjóðfræðispjalls og
Jóni Hnefli, sem sameinar í einni
persónu vísindamanninn og hinn
áhugasama fróðleiksmann, varð-
veitanda og uppsprettu þjóðlegra
fræða.
í kynningu útgefanda segir að
bók Jóns sé „náma fróðleiks um
þjóðmenningu okkar en einnig
krydduð bráðfyndnum sögum og
smellnum vísum. Þjóðsögum og
sögnum er fylgt úr upprunalegu
umhverfi til samfélags samtím-
ans, hættir og siðir eru metnir og
skýrðir í því umhverfi sem fóst-
raði þá og lausavísum er fylgt
milli fjórðunga og hugað að höf-
undum. Þá eru raktar frásagnir
um hörð kjör fólks fyrri tíðar og
sagt frá viðurlögum við siðferð-
isbrotum. Þjóðtrúin kemur víða
við.“
Jón Hnefill
I
Eldvígslan
Bókaklúbbur Arnar og Örlygs
hefur sent á almennan bókamark-
að bókina Eldvígslan eftir Jónas
Kristjánsson sem út kom hjá
klúbbnum fyrir nokkrum árum.
Eldvígslan er söguleg skáld-
saga frá víkingatímum, og er
Ragnar loðbrók og hans fólk í
miðju frásagnar.
Grettistak
íslendingasögur (fyrra bindi)
Svart á hvítu 1985.
Það eru ennþá til stórhuga
bókaútgefendur. í fyrra var
Ensk-íslensk orðabók mesti við-
burður í íslenskri bókaútgáfu en í
ár eru það í mínum huga íslensk
samheitaorðabók og sú bók sem
hér um ræðir; fyrra bindi af
heildarútgáfu á helsta fjársjóði ís-
lenskra bókmennta - íslendinga-
sögunum með nútímastafsetn-
ingu. Af viðtölum við forsvars-
menn útgáfunnar hefur mátt ráða
að ef vel gengur með íslendinga-
sögurnar mætti búast við að fleiri
miðaldabókmenntir okkár verði
gefnar út í aðgengilegu formi eins
og hér er sannarlega raunin.
í stuttu forspjalli ritstjóra út-
gáfunnar, þeirra Sverris Tómas-
sonar miðaldafræðings og ís-
lenskufræðinganna Örnólfs
Thorssonar og Jóns Torfasonar
kemur það fram að þeir telja sig
fyrst og fremst vera að gefa út
bókmenntir; sem góðar bók-
menntir eigi íslendingasögurnar
erindi við nútímalesendur. Og í
því liggur styrkur þessarar út-
gáfu. Allt kapp er lagt á að sögu-
rnar njóti sín sem bókmenntir, án
þess þó að slakað sé um of á vís-
indalegum kröfum. Kommur
hafa verið skornar burt í miklum
mæli miðaö við útgáfur Hins ís-
lenzka fornritafélgs en fornum
beyingarmyndum orða er haldið
þótt nútímastafsetning sé á sögu-
num. Samræmdri stafsetningu,
fornri er hafnað.
Hér eru 14 íslendingasögur
prentaðar á skýru letri og á góðan
pappír. Að auki eru prentaðar
tvær gerðir Bandamannasögu og
Gísla sögu Súrssonar, og hinum
frægu klausum úr Fóstbrœðra-
sögu sem er að finna í Flateyjar-
bók og Konungsbók er hér skeytt
smekklega inn í söguna innan
hornklofa. Þetta er vitanlega
mikill kostur því þetta auðveldar
almenningi að átta sig á mismun-
andi gerðum sagnanna og deilum
og rannsóknum fræðimanna þar
um. Til dæmis hefur spurningin
um hvort „klausurnar" tilheyri
Fóstbræðrasögu mestu ráðið um
það hvort menn hafa túlkað hana
meira eða minna sem háðsrit eða
ekki. Þótt slíkur textamunur sé
vissulega prentaður vísindalegar
og fleiri dæmi í útgáfum Fornrit-
afélagsins, þá er hann aðgengi-
legri hér.
Og þeir Svarthvítingjar hafa
sumstaðar farið aðrar leiðir við
útgáfu sagnanna en útgefendur
Hins íslenzka fornritafélags og
njóta þar þeirra rannsókna sem
gerðar hafa verið síðustu áratugi.
Þannig nýta þeir það að Jóni
Helgasyni og Bjarna Einarssyni
hefur tekist að lesa texta Egils
sögu í Möðruvallabók betur en
Sigurði Nordal tókst á sínum tíma
og einnig hefur Ólafi Hall-
dórssyni með aðstoð tækninnar
tekist að lesa aðalhandrit Grettis
sögu betur en áður hefur verið
hægt. Þeir eru líka ófeimnir við
að prenta þau lesbrigði sem hafa
bókmenntalegt eða menningar-
sögulegt gildi á einhvern hátt.
Hver kannast til dæmis við þetta
niðurlag Grettis sögu:
Lýkur hér sögu Grettis Ás-
mundarsonar, vors samlanda.
Hafi þeir þökk er hlýddu en sá
litla er krabbað hefir söguna.
Er hér verksins endir en vér
séum allir guði sendir. Amen.
Er hér klerkleg hógværð á
ferð? Örugg vitneskja um mikinn
hlut munka í sagnarituninni?
Útgefendur leggja til grund-
vallar texta Brennu-Njáls sögu
útgáfu Konráðs Gíslasonar sem
gerð var í Kaupmannahöfn á
seinni hluta nítjándu aldar.
Konráð var annálaður fyrir ná-
kvæmni og vandvirkni en hikaði
samt ekki við að beita smekkvísi
sinni við val á lesbrigðum text-
ans. Enda þykir Njála hans ein-
hver sú albesta og ótvírætt fengur
að henni á prenti á nýjan leik.
íslendingasögurnar eru frum-
legasta og merkasta framlag ís-
lendinga til heimsbókmennta og
menningarsögunnar. Þær eru sú
styrka stoð sem þjóðin hefur get-
að stutt sig við á erfiðum tímum.
Það væri til að mynda hægur
leikur að rökstyðja þá fullyrðingu
að án þeirra hefði þjóðinni mun
seinna gengið að sækja sjálfstæði
sitt. Þessi þjóðareign á ætíð að
vera til í aðgengilegu formi handa
öllum íslendingum og einnig
þeim ört stækkandi hópi útlend-
inga sem undrast svo mjög hversu
mikilhæfir sagnameistarar
byggðu þetta eyland fyrr á
öldum. í því efni hefur hér verið
unnið menningarafrek og ótrúleg
annað en íslendingar meti þetta
framtak að verðleikum og að
framhald verði á útgáfu íslenskra
miðaldabókmennta hjá þessu
unga en öfluga forlagi.
Illgresi
Vaka - Helgafell hefur gefið
aftur út Ijóðasafn Arnar Arnar-
sonar, Illgresi, sem ófáanlegt hef-
ur verið nú um skeið.
í bókinni eru auk ljóðanna í
hinu upphaflega Illgresi ýmsar
ljóðaþýðingar og ljóð sem fund-
ust að skáldinu látnu.
Sögur
Kristjáns
Út er komið hjá AB smásagna-
safn eftir Kristján Karlsson og
heitir það Komið til meginlandsins
frá nokkrum úteyjum.
Þetta er fyrsta safn smásagna
frá hans hendi. Þær eru sjö talsins
og gerast í Bandaríkjunum og hér
heima en eru með orðum útgef-
anda „óháðar stað og einnig tíma
að öðru Ieyti en því að þær fjalla
um nútímalíf - kafa undir yfir-
borð þess“.
BLIND
M: térfJíkB.
Blindálfar
Blindálfar heitir nýútkomin
skáldsaga eftir Pál H. Jónsson og
er gefin út hjá Vöku-Helgafelli.
Þetta er fyrsta skáldsaga Páls ætl-
uð fulllorðnum lesendum.
„Hér er spurt um einmana-
leikann, einangrunina - tóm-
leikann" segir í bókarkynningu.
„Og leitað leiða út úr einangrun
mannsálarinnar. Skáldið Ari
Jónsson hefur misst sjónina, en
kannski er hann ekki einn um að
vera blindur. Og hugsanlega er
hann blindari að öðru leyti en því
sem sjónina varðar. í huga les-
andans vaknar eflaust spurning-
in: Geturhalturleittblindan? Og
ennfremur: Geta skilningarvit
einnar manneskju komið annarri
að notum?“
Einar í Betel
Einar í Betel heita endurminn-
ingar Einars J. Sigurðssonar for-
stöðumanns Hvítasunnusafnað-
arins.
Bókin geymir frásagnir af upp-
vexti Einars í Vestmannaeyjum,
af basli kreppuára, atvinnuhátt-
um og athyglisverðu fólki.
Fjallað er urn sérstæðan
fjárbúskap í Eyjum, um bátainn-
flutning, útgerð Einars og störf
önnur, - og rakin er margvísleg
trúarreynsla höfundar, eins
merkilegasta prédikara og trúar-
boðanda landsins. Fíladelfíufor-
lagið gefur út.
Föstudagur 20. desember 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7