Þjóðviljinn - 23.04.1986, Side 8

MENNING
Sannleikann eða fegurðina
Sýning Daða, Helga og Kristins að Kjarvalsstöðum
Að Kjarvalsstöðum sýna nú
þrír listamenn saman í vestur-
salnum. Þeir eru Daði Guð-
björnsson, Helgi Þorgils Frið-
jónsson og Kristinn Guðbrandur
Harðarson. Samanlagt sýna fél-
agarnir 171 verk og eru það mál-
verk að mestum hluta en einnig
teikningar, vatnslitamyndir,
pastelmyndir og höggmyndir.
Það er ekki algengt að sýningar
séu það stórar að þær innihaldi
hátt á annað hundrað verka, síst
af öllu sýningar í einum sal.
En eins og fram kom í viðtali
við þremenningana, höfðu þeir
upphaflega ætlað sér að taka allt
húsið undir þessa sýningu, en
urðu síðan af ýmsum ástæðum að
þrengja sinn kost. í sjálfu sér
kemur þetta harla lítið niður á
sjálfri sýningunni, öðru vísi en
því að þeir þurftu að grisja fram-
lag sitt og slíkt er ávallt nokkuð
sársaukafullt, hafi menn fyrir-
fram ætlað sér að sýna ákveðið
úrtak. Og fyrir vikið sitja mynd-
irnar ansi þétt, í sumum tilfellum
einum of þétt. Samt er aðdáunar-
vert hvernig þeir félagar komast
hjá öllum skakkaföllum í sam-
bandi við upphengingu með því
að nota einn, falskan vegg eftir
salnum endilöngum.
Þegar á heildina er litið, er sýn-
ing þeirra Daða, Helga og Krist-
ins heilsteypt. Verk þeirra tala
sínu máli, skýrt og umbúðalaust.
Það er greinilegt að þeir vinna
markvisst eftir þeim forsendum
sem þeir gefa sér og fólgnir eru í
fagurfræðilegri útvíkkun málara-
listarinnar. Þeir Daði, Helgi og
Kristinn eru nokkurs konar land-
námsmenn í leit að nýjum og lítt
könnuðum stöðum, sem liggja
manns.
Nýlistasafnið
Peter
Angermann
Á föstudag hefst í nýlistasafninu
sýning PetersAngermanns og
sýnir hann teikningar, vatnslita-
myndir, silkiprent og olíumálverk.
Angermann er í hópi þekktari
listamanna þýskra, einn frum-
kvöðla nýja málverksins svokall-
aða. Hann hélt einkasýningu í
Nýlistasafninu fyrir tveimur
árum og tók þátt í samsýningu
safnsins á Listahátíð ’82 (Think-
ing of the Europe). Hann er nú
gestakennari við MHÍ.
Sýningin stendur til 11. maí.
handan við landamæri viður-
kenndrar fagurfræði. Þeir þekkja
listasöguna nægilega vel til að
skilja að hver nýbreytni innan
listarinnar er sem blautur hanski
rekinn framan í þá list sem fyrir er
og að ekki þarf að spyrja að leiks-
lokum. Einvígið milíi hins gamla
og nýja hefur aldrei endað nema
á einn veg.
Raunar er það furðulegt hve
fáir skilja þessa augljósu stað-
reynd, þótt hún sé hvarvetna
skráð á spjöld listasögunnar. Ef
til vill er erfitt að koma auga á
hana ef horfið er langt aftur í tím-
ann. En er líða tók á 19. öldina lá
þessi staðreynd í augum uppi. Ef
borin eru saman málverk eftir
Bouguereau og Cézanne, dylst
okkur ekki hver þeirra bjó yfir
meiri þekkingu, tæknikunnáttu
eða leikni. Eins og Braque sagði,
Austurbæjarbíó
Elskhugar Maríu
Bandarísk
Leikstjórn og handrit: Andrei
Konchalovsky
Aðalhlutverk: John Savage,
Nastassia Kinski og Robert Mitc-
hum
Austurbæjarbíó býður nú upp
á eina af afurðum utangarðs-
mannanna Golan og Globus, sem
Hollywood hefur átt mjög erfitt
með að taka í sinn rann, það
jafnvel þó þeir félagar hafi í litlu
farið út fyrir hefðbundna fram-
leiðslu draumaverksmiðjunnar.
Það sem þeir í Holly virðast eink-
um eiga erfitt með að sætta sig
við, er að þeir Cannonmenn eru
utanaðkomandi; gerðu fyrst
garðinn frægan í heimalandi sínu
Israel með framleiðslu ódýrrar
afþreyingarneysluvöru einkum
fyrir unglinga, en byrjuðu svo
upp á eigin spýtur að hasia sér
völl í Mekka draumaiðnaðarins.
og á síðustu árum hafa þeir tekið
upp á arma sína efnilega leik-
stjóra, einsog rússann Andrei
Konchalovsky, sem aðrir fram-
leiðendur í Bandaríkjunum hafa
ekki þorað að veðja á. Einnig
hafa þeir verið ötulir við að vekja
athygli á sjálfum sér og er þess
skemmst að minnast að þeir skrif-
uðu undir samning við Godard á
servéttu á kvikmyndahátíðinni í
Cannes, það var samningur um
kvikmyndina Lér konungur,
byggð á samnefndu leikriti Shak-
espeares. Enn sem komið er er sú
kvikmynd bara til á servéttu,
hvað sem síðar gerist.
þá var Cézanne óborganlegur
klunni, enda lítt skólaður og frek-
ar fattlaus. En hvers vegna
skyldum við þekkja verk hans
svona miklu betur en hinar
snjöllu myndir Bouguereaus? Jú,
svarið er augljóst: Verk Bougu-
ereaus tilheyrðu gamla tímanum,
meðan verk Cézannes vísuðu
fram á veg. Þar eð gamall sann-
leikur er tóm lygi þegar list er
Einsog fyrr sagði er rússinn
Andrei Konchalovsky einn
þeirra manna sem Menahem
Golan hefur tekið upp á arma
sína eftir að hann hafði komið að
lokuðum dyrum hjá öllum öðrum
kvikmyndaframleiðendum í
Bandaríkjunum, það þrátt fyrir
að hann hafði getið sér mjög gott
orð í heimalandi sínu og talinn
þar einn efnilegasti kvikmynda-
leikstjóri Sovétríkjanna.
Og hver er svo útkoman þegar
rússinn og ísraelsmaðurinn sam-
einast um að gera kvikmynd á
Bandarískri grund um andlega
niðurbrotinn hermann, sem kem-
ur heim úr fangabúðum Japana í
stríðslok? Því miður þá er hún
ekki nógu góð, þó margir fínir
drættir séu í myndinni, einkum í
ýmsum smáatriðum þar sem
austantjalds húmanismi, sem ís-
lendingum ætti að vera að góðu
kunnur úr kvikmyndum tékkans
Milosar Formans, fær notið sín til
fulls. Svipmyndir af allslags fólki
sem segja mun meiri sögu unt
mannleg örlög en sviplítiil leikur
hinnar snoppufríðu Nastassíu.
annars vegar, hlaut hinn nýi
sannieikur Cézannes að sigra
þótt ekki þætti hann eins fagur og
lygin hans Bouguereaus.
Annars var það Flaubert sem
formúleraði þessi sannindi upp úr
miðri síðustu öld. Blekið var vart
þornað á handritinu af Madame
Bovary þegar hann kvað upp úr
um það, að héðan í frá væri það
sannleikurinn en ekki fegurðin
sem listin hefði að leiðarljósi. Og
félagarnir að Kjarvalsstöðum eru
ekki í minnsta vafa um að
Flaubert hafi haft rétt fyrir sér.
Að vísu eru þeir Daði og Helgi
sýnu meðvitaðri um þetta en
Kristinn. A.m.k. hafaþeirfundið
sína leið þótt ólíkt hafist þeir að.
Daði gengur vísvitandi og ákveð-
ið í berhögg við eigin flinkheit og
leyfir sjálfsprottnum skreytilist-
areinkennum verka sinna sjaldn-
Æskuástin hefur í huga her-
mannsins sem snéri heim orðið
að helgimynd, sem orsakar það
að þegar þau skötuhjú eru komin
í eina sæng þá rís honum ekki
hold. Slíkt skapar vissulega mikil
sálræn vandamál og verða þau
ekki rakin hér. Allt fer þó vel að
lokum og piltungurinn getur
brynnt fola sínum í réttum
brunni.
Kvikmyndin hefst í svart hvítu
og líður átakalaust yfir í lit er her-
maðurinn stendur á umferðar-
miðstöðinni í heimabæ sínum,
þar sem íbúarnir virðast að mikl-
um meirihluta ættaðir austan
járntjalds, enda er rétttrúnaðark-
irkja í bænum. Konchalovsky er
því að gera kvikmynd um sína
landa þó þeir séu búsettir í Vest-
urheimi og einsog fyrr sagði tekst
honum að draga upp trúverðuga
mynd af lífinu í þessum bæ með
svipmyndum af skemmtunum og
vinnu fólksins. Undirritaður
hefði óskað sér meira af því eink-
um þar sem myndavélinni er
mjög faglega beitt við þessi skot
og gullfalleg myndskeið gleðja
augað með vissu millibili.
Það sem einkum vantar á er að
sagan risti nógu djúpt og einnig
það að hlutverk Maríu er í hönd-
um Nastassiu Kinski og því miður
veldur hún því ekki. John Savage
sem hermaðurinn sleppur aftur á
móti bærilega frá sínu. Þá má
ekki gleyma Robert Mitchum í
hlutverki föður hermannsins.
Þessi ímynd karlmennskunnar
verður bara karlmannlegri með
ast að draga sig uppi. Stundum
teflir hann á tæpasta vað hvað
þetta varðar; bíður átekta en
tekur svo á rás þegar skrautgirnin
er að því komin að hremma hann.
Þessi eltingaleikur gefur verkum
hans gildi og eykur óneitanlega
spennu þeirra.
Helgi teflir hæfileikum sínum
ekki í slíka tvísýnu. Hann vill
hafa allt á þurru, enda er hann
öruggastur og ákveðnastur þeirra
félaga. Þótt hugmyndir hans séu
sjálfsprottnar og komi eins og af
færibandi, fylgir hann þeim eftir
af kostgæfni og natni, þannig að
útkoman verður yfirveguð á
næsta klassískan hátt. Þversögnin
milli ólgandi ímyndunarafls
Helga og yfirvegaðrar og maní-
erískrar útfærslu hans, gera verk
hans bæði furðuleg og framandi.
Kristinn er sá í hópnum sem
enn er óráðinn. Afneitun hans á
ákveðnum stílbrigðum og leit
hans úr málverki í höggmyndir;
úr hlutbundnum veruleika yfir í
óhlutbundinn, gera hann að
vandræðabarni sem erfitt er að
henda reiður á. Menn vita nokk
hvar þeir hafa hina tvo, en Krist-
inn smýgur hvarvetna gegnum
skilgreiningarnetið. Hann er tii
alls vís, utan það eitt að láta
stimpla sig. Þrátt fyrir það leynir
stefnufestan sér ekki þótt stund-
um sé djúpt á henni. Hún dúkkar
upp fyrirvaralaust og slær þá
áhorfandann gjörsamlega út af
laginu.
Sýning þeirra Daða, Helga og
Kristins krefst mikils af áhorf-
endum og er margslungin eins og
verkin eru mörg. En hún er tví-
mælalaust yfirlegunnar virði.
HBR
hverjum áratugnum sem leggst á
herðar honum og þó hlutverkið
sé hvorki stórt né tilþrifamikið,
þá eru vinnubrögð þessa sjóaða
leikara það örugg að hálfgerður
byrjendabragur virðist vera á
vonleysisaugnaráðsleik Nastass-
íu og samanherptu sálarstríði
John Savage. —Sáf
Tónlist
Lög
Hjálmars H.
gefin út
á Ítalíu
í Mílanó hafa nú komið út á prenti
Sex sönglög eftir Hjálmar H.
Ragnarsson við Ijóð Stefáns
HarðarGrímssonar. Þaðerþekkt
ítalskt nótnaútgáfufyrirtæki,
Edizioni Suvini Zerboni, sem
stendurað útgáfunni.
Þessi sönglög eru skrifuð fyrir
söngrödd, flautu, selló og píanó,
og voru þau samin á árunum 1978
til 1979.
í þessari útgáfu eru auk ljóð-
anna á íslensku birtar sönghæfar
þýðingar á þeim á þýsku eftir Hu-
bert Seelow. Ljóðin eru öll úr
ljóðabókinni SVARTÁLFA-
DANS frá 1951.
Kvikmyndir
Rislítil upprisa
8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 23. apríl 1986