Þjóðviljinn - 14.05.1986, Síða 10

MENNING
BRÉF TIL IARU
SÁLMURINN UM BLOMIÐ
VTÐFJARÐARUNDRIN
EINUM KENNT
ÖÐRUM BENT
Mál og menning
Þórbergur
í „stórbók“
Mál og menning rær enn á ný
mið í bókaútgáfu og hefur gefið
út „stórbók" með verkum
meistara Pórbergs, þar sem fá má
gott sýnishorn af ritlist hans og
viðfangsefnunt með fjórum
bókum í einni.
í Stórbókinni er Bréf til Láru,
Sálmurinn um blómið, Viðfjarð-
arundrin og ritgerðasafnið Ein-
um kennt - öðrum bent, allt
prentað eftir heildarútgáfu forl-
agsins á verkum Þórbergs, og er
stórbókin á venjulegu bóka-
rverði, 1390 krónur.
Hljóti þessi tilraun góðar
undirtektir er ætlunin að gefa út
verk fleiri höfunda með hliðstæð-
um hætti.
Fyrirlestur
Lengri ævi
nýr lífsstíll
Fyrirlestur Peters Laslett
sagnfræðiprófessors frá Cam
bridge, sem auglýstur var 1' blað
inu í gær, frestaðist af ófyrirsjá
anlegum ástæðum til dagsins
dag, miðvikudags. Verður hani
haldinn kl. 17.15 í stofu 101
Odda, húsi Félagsvísindadeilda
Háskólans.
Peter Laslett fjallar um' áhri
breyttarar fólksfjölda- og aldurs
gerðar á líf manna í iðnvæddun
löndum og nefndist Britain - Ice
land, be your age.
Miðvikudagur 14. maí 1986 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 11
10 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 14. maí 1986
Tónlistarskólinn
Einleikarapróf
í kvöld heldur Björn Davíð
Kristjánsson flaututónleika í
Norræna húsinu og leikur verk
eftir Bach, Debussy, Briccialdi,
Martin og Schubert. Undirleikari
er Stephen Yates.
Tónleikarnir eru fyrrihluti ein-
leikaraprófs frá Tónlistarskólan-
um í Reykjavík og hefjast klukk-
an hálf níu.
Þrennskonar
trú
í Jerúsalem
Á Kjarvalsstöðum stendur nú
yfir lítil sýning á ljósmyndum
eftir svissnesskan mann, Leonar-
do Bezzola og fjallar hún um
ARNI
BERGMANN
Jerúsalem. Jerúsalem sem þá
borg sem er heilög gyðingum,
kristnum og múslímum.
Þetta eru ágætlega gerðar
myndir en hafa líklega fremur
gildi sem heimild en listrænar
æfingar. Sýningin er þrískipt,
einn hlutinn fjallar um áletranir
og gripi sem tengjast gyðinga-
dómi, annar um myndir og gripi
af kristinni rót og í þriöja lagi er
sýnt ýmislegt það sem vinir Mú-
hameðs hafa eftir sig skilið á sinni
pílagrímsgöngu. Pær bestu þess-
ara mynda eru kannski af ein-
hverju því sem ekki er mjög áber-
andi - hér er ekki verið að mynda
stórar kirkjur eða moskur - at-
hyglinni er beint að ýmsu smá-
legu, sem eflir grun með þeim
sem aldrei hefur til Jerúsalem
komið að þar sé hver steinn í vegg
mettaður af sögu.
Það er félagið ísland-ísrael
sem hefur fengið þessa sérstæðu
sýningu hingað.
-ÁB
I hliðbogum margra húsa má víða finna áletrun úr bæn útlaganna: „Ef ég
gleymi þér Jerúsalem, megi hægri hönd mín visna..."
David Robertson
Manuela Wiesler
Tónlist
Manúela með Sinfóníunni
Einleikariátónleikum
Sinfóníuhljómsveitarinnar annað
kvöld er f lautuleikarinn Manuela
Wiesler, en stjórnandi David
Robertson frá Bandaríkjunum.
Manuela er velkominn gestur,
löngu þjóðkunn frá dvöl sinni hér
fyrir frábæran flautuleik, hlýtt
viðmót og góðrar tónlistargáfur.
Hún leikur annað kvöld
flautukonsert í d-moll eftir Karl
Philipp Emanuel Bach, son
Jóhanns Sebastíans, sem fæddist
1714. Manuela valdi þetta verk
vegna þess.segirhún, aðþað sé
gaman að leika þau verk sem ekki
fylgja tónlistarhefð hvers tíma.
Onnur verk á efnisskránni eru
Læti eftir Þorkel Sigurbjörnsson,
samið 1970, og Sinfónía nr. 5 eftir
Prókoffjeff, sem var frumflutt í
stríðinu, árið 1944, og kallaði
tónskáldið þá sinfóníu „óð um
glatt fólk og frjálst, furðulegt
þrek þess, hugrekki og andlegan
hreinleik".
Stjórnandinn David
Robertson er hér í fyrsta sinni.
Hann er bráðungur, fæddur 1958
íKaliforníu, lærði meðal annarsí
London, hljómsveitarstjórn,
hornleik og tónsmíðar. Hann er
stjórnandi Sinfóníuhljómsveitar-
innarí Jerúsalem.
Kjarvalsstaðir
eða Kárastaðir
Um sýningu Kára að Kjarvalsstöðum
Veitt úr Þjóo-
hátíðarsjóði
TF-Ögn, haförninn,
Nú er lokið úthlutun úr Þjóðhá-
tíðarsjóði í níunda sinn, og var
hálf fimmta miljón til ráðstöfunar.
Helmingur fjársins rennur
samkvæmt reglum sjóðsins til
náttúruverndar um Friðlýsingar-
sjóð og til verkefna á vegum
Þjóðminjasafns. Náttúruvernd-
arráð hefur ákveðið að verja fé
Friðlýsingarsjóðs til snyrtihúss í
Ásbyrgi, skiltagerðar og merk-
inga á friðuðum svæðum, göng-
ustíga í Skaftafelli og Jökulsár-
gljúfrum og til útgáfu- og fræðslu-
starfs. Þjóðminjasafn ver sínum
hluta til fornleifarannsókna á
Stóru-Borg, til kópéringa á
gömlum ljósmyndaplötum, til
geymsluskápa í textíldeild, tækj-
akaupa í forvörsludeild, til við-
gerðar Krísuvíkurkirkju, til forn-
leifaskráningar og þjóðhátta-
skráningar.
Um aðra styrki er sótt sérstak-
iega og voru umsóknir nú 60 og
beðið um 12,7 miljónir, en 2,25
eftir. Þessir fengu styrk: Sjó-
minjasafn Austurlands til við-
gerðará Randúlfshúsi og bryggju
á Eskifirði (65 þús.), íslenska
flugsögufélagið til endursmíði á
TF-Ögn, einu flugvél smíðaðri
glíma, fjósbaðstofa...
hérlendis (90 þús.), Byggðasafn-
ið að Skógum til endurbyggingar
fjósbaðstofu og frambæjar frá
Heiðarseli á Síðu (65 þús.), Hér-
aðsskjalasafnið á Höfn til söfnun-
arstarfs (90 þús.), Ljósmynda-
safnið til tölvuvæðingar (95
þús.), Árnastofnun til varðveislu
þjóðfræðaefnis á geymslubönd
(110 þús.), Sjóminjasafn íslands,
Þjóðminjasafni, til söfnunar og
viðgerða sjóminja, einkum frá
gufuskipatíma (80 þús.),
Landmælingar til varðveislu
frumeintaka ljósmynda fyrir
dönsku herforingjaráðskortin og
til eftirtöku af þeim (180 þús.),
Þorvaldur Friðriksson til
rannsókna á fornum verslunar-
stað á Dagverðarnesi (95 þús.),
Magnús Þorkelsson til úrvinnslu
rannsókna á Búðasandi (90
þús.), Skógræktarfélagið til út-
gáfu handbókar um trjá- og skóg-
rækt (60 þús.), Þjóðsaga til yfir-
litsrits um íslenska þjóðmenn-
ingu (135 þús.), Fornleifafélagið
til útgáfu á rannsóknum í Skál-
holti ’54-4 (130 þús.), Menning-
arsjóður til íslenskra sjávarhátta
(100 þús.), íþróttasambandið til
bókar um sögu glímunnar (100
þús.), Guðmundur P. Ólafsson
til ritsafns um náttúru íslands
(190 þús.), Náttúruverndar-
samtök Austurlands til rann-
sóknar á lífríki Hjaltastaðaþing-
hár (85 þús.), Fuglaverndunarfé-
lagið til verndunar hafarnar-
stofnsins (30 þús.), Náttúruvern-
darráð til framkvæmda í þjóð-
görðum (200 þús.), Landvernd til
kennslutækjakaupa fyrir Alviðru
(135 þús.), Orðabók Háskólans
til tölvuskráningar uppsláttar-
orða í seðlasafni (125 þús.).
f stjórn Þjóðhátíðarsjóðs sitja
Magnús Torfi Ólafsson, formað-
ur, Jóhannes Nordal, Björn
Bjarnason, Eysteinn Jónsson og
Gils Guðmundsson.
„Hræröir og
spenntir“
Stuðmenn í Kína
Stuðmenn, dekurbörn og stolt íslensku
þjóöarinnar, eru nú í Kína og léku fyrst fyrir
heimamenn á sunnudaginn undir nafninu
Strax. Hér stigu þeir upp í vöruflutningavél
til Lúxembúrgar með hafurtask sitt, þaðan
til Formósu hvaðan leiðin lá með lest til
Kanton þar sem fyrstu hljómleikar þeirra
voru. í Egil Ólafsson náðist daginn fyrir
brottför:
„Ætli líðan manna á þessari stundu sé
ekki eins og í fegurðarsamkeppni - ég er
bæði hrærður og spenntur. Þetta er nokkuð
stíft prógramm. Við spilum á sjö stöðum,
alls níu sinnum. En við erum í ágætri æfingu
og teljum okkur enn á léttasta skeiði. Mað-
ur veit svosem ekki í hvernig jarðveg músik
okkar fellur. Við reynum bara að halda
andlitinu og láta gott af okkur leiða.
- Voruð þið ekki uð taka upp einhver lög í
London urn daginn...var það í sambandi
við Kínatúrinn?
- Já og nei, en ef þeir hafa áhuga í Kína í
kjölfar veru okkar þar að gefa eitthvað út
með okkur, þá erum við ekki á móti því.
Hins vegar höfum við hugsað okkur að gera
myndband í Kína við það sem við tókum
upp í London og lögin komast vonandi ein-
hverntímann á plast. Þeir í Kína gefa hins
vegar meira af músik út á kassettum en
hljómplötum.
- Á hvaða stöðum spilið þið?
- Já, það er kannski rétt að telja það upp
- ágætt fyrir aðdáendur okkar hér að vita
það. Þeir birtast sumir hverjir á ótrúlegustu
stöðum - hafa lagt á sig að þeysa landshorn-
anna á milli til að hlýða á okkur, birst á
Austfjörðum og víðar... Við byrjum í Kant-
on, verðum svo í Shanghæ 14. með tvenna
hljómleika, á í Hangzhaw 17., Nansjing
20., Jinan 23., Tanjin 25., og loks í Peking
28 og 29. maí. Við skoðum Kínamúrinn
þann 27. Við komum svo heim 5. júní,
nema við skreppum í stutt frí í Evrópu eftir
þessa miklu reisu.
Það er óneitanlega lær-
dómsríkt að sjá sýningu Kára
Eiríkssonar í vestursal Kjarvals-
staða og bera hana saman við fá-
ein Kjarvalsmálverk sem prýða
veggi kaffiteríunnar í sama húsi.
Það er ekki svo að skilja að
ástæða sé til að bera saman tækni
þessara tveggja listamanna, held-
ur er hitt öllu fróðlegra að gaum-
gæfa hve ólíka afstöðu Kári og
Kjarval hafa til listarinnar.
Munurinn verður e.t.v. best
greindur með hjálp Nietzsches,
en tilvitnanir í þrjár ritgerða
hans, „Mannlegt, alltof mann-
legt“, „Handan góðs og ills“ og
„Hina spræku speki“, segja raun-
ar allt um þennan mun sem segja
þarf. Þar telur heimspekingurinn
að viðhald heilbrigðis sé fólgið í
því að axla sífellt þyngri byrði.
Það að vilja varpa afséroki lífsins
leiðir til sjúkleika. Sjúkleikinn er
hluti af hóglífiskenningu Epikúrs
sem gengur út frá því að maður-
inn sé í eðli sínu veiklunda og
yfirboðslegur. Því verða menn,
einkum listamenn að afneita
nautnum og þægindum ef þeir
vilja takast á við lífið og unna því
eins og það birtist í náttúrunni;
sinni fegurstu mynd.
Það er auðséð hve vel þessar
kenningar eiga við Kjarval, svo
auðséð að furðu sætir að maður
skuli ekki hafa rekist á það á
prenti. Ekki er nóg með að Kjar-
val hafni veraldlegum gæðum
(s.s. heilu húsi sem byggt var fyrir
hann úti á Seltjarnarnesi), heldur
er hann í einu og öllu eins og fyrir-
mynd hins nietzschíska lista-
manns; maður augnabliksins; til-
finningaþrunginn; fáránlegur;
óútreiknanlegur og fimmfaldur í
roðinu. Hann var listamaður sem
aldrei lét hanka sig í viðjar epik-
úrsks sjúkleika og sjálfsdekurs.
Til þess var ást hans á lífinu of
sterk.
Hið sama verður ekki sagt um
Kára, sem þó var að einhverju
leyti lærisveinn Kjarvals eins og
svo fjölmargir landslagsmálarar
eftirstríðsáranna. Það er langt
síðan Kári varpaði af sér því oki
sem Nietzsche taldi að styrkti
menn í trúnni á lífið. A.m.k. man
ég eftir sýningu á verkum hans frá
því á menntaskólaárum mínum
HALLDOR
B. RUNÓLFSSOf
og þá þegar var tjáningarmáttur
hans tekinn að veslast upp. Nú er
svo komið að minna líf leynist að
baki myndum hans en í
draugnum föður Amlóða, því sá
gat talað og það með sýnilegunt
áhrifamætti. Nær væri að líkja
andagiftinni í verkum Kára við
hauskúpuna af hirðfíflinu, þá
sem hinn ungi Danaprins leit
raunamæddur um leið og hann
sagði: „Vesalings Jórik."
Nú er Kári enginn lítilsigldur
amatör, því hann á að baki nám
og dvöl í ýmsum heimsborgum
listanna. Á sínum tíma var mikið
látið af veru hans á helstu menn-
ingarsetrum Ítalíu, Flórens og
Rónt. Nú hafa bæst við Mexíkó-
borg og New York. Slíkur ferða-
langur ætti að geta fært okkur
heim list eins og hún gerist fram-
sæknust og best. Þess í stað líta
myndir hans út eins og hann hefði
aldrei komist út fyrir hreppa-
mörkin. Mér er spurn hvað valdi
þessari afdalamennsku; þessum
eltingarleik við pjatt og prjál sem
ekki hefur sést í sómakærum sýn-
ingasölum síðastliðin þrjátíu ár?
Eins hlýtur sýning Kára að
vekja upp spurningar um stefnu
Kjarvalsstaða í sýningamálum,
því með svona uppákomum virð-
ist stjórnin vera að víkka út hlut-
verk þessarar menningarmið-
stöðvar Reykvíkinga og gera
hana að stærsta amatörsal höfuð-
borgarsvæðisins. Ef svo er þá
liggur beinast við að breyta um
nafn á fyrirtækinu og skýra það
Kárastaði, svo réttlátir geti ró-
legir legið í gröf sinni.
HBR
Ljósmyndasýning á Kjarvalsstöðum
Kjarvalsstaðir
Til heiðurs Kanada
í tilefni alþjóðlegs kanadísks
tónlistarárs halda Myrkir músík-
dagar tónleikar að Kjarvalsstöð-
um í kvöld og leika þar banda-
ríski klarinettuleikarinn Robert
Riseling og vesturíslenski píanó-
leikarinn Pauline Martin.
Á efnisskránni er kanadísk
tónlist eftir Clermont Pepin,
Jacques Hétu, Arsenio Jirón og
Gary Kuleska, og að auki verk
eftir júgóslavann Aleksandar
Obradovic, rússann Prókoffjeff
og íslendingana Jón Nordal og
Karólínu Eiríksdóttur.
Þau Riseling og Martin eru nú
að Ijúka tónleikaferðalagi um
Evrópu á vegum kanadískra
menningarmiðstöðva. Tónleik-
arnir í kvöld á Kjarvalsstöðum
hefjast kl. 20.30.
Bóksala
Jörð
í Afríku
09 Einar
Askell
Jörð í Afríku eftir Karen Blix-
en er efst á lista mest seldu skáld-
sagna í aprílmánuði samkvæmt
bóksölukönnun Kaupþings og
bókaútgefenda, - og helst það í
hendur við aðsókn að samnefndri
Óskarsverðlaunamynd í Laugar-
ásbfói. Vinsælust barnabóka er
Einar Áskell eftir Gunillu Berg-
ström.
Auk Afríkujarðarinnar eru á
lista yfir skáldsögur ísfólkið eftir
Margit Sandemo, Margsaga Þór-
arins Eldjárns, Refsifangarnir
eftir William Stuart Long og
Stúlkan á bláa hjólinu eftir Rég-
ine Deforges.
Einar Áskell selst best af
barna- og unglingabókum, þar á
eftir Depill eftir Eric Hill, Ronja
ræningjadóttir Ástríðar Lind-
gren, Klukkubók Vilbergs Júlíus-
sonar og Blómin á þakinu eftir
Ingibjörgu Sigurðardóttur.
Af öðrum bókum ber Sálma-
bókina hæst kringum fermingarn-
ar, síðan enskar orðabækur Sig-
urðar Arnar Bogasonar, þá Sam-
heitaorðabók, ogloks kemur sjálf
Biblían.
Kaupþingsmenn vara í tilkynn-
ingu um könnunina við því að of
mikið mark sé á tekið. Úrtakið
nái að vísu yfir um 35-40% af
bóksölu í verslunum, en ekki til
annarrar bóksölu, farandsölu,
bókaklúbba o.s.frv. Þá eru
kennslubækur ekki með í könn-
uninni.