Þjóðviljinn - 04.07.1986, Blaðsíða 4

LEIÐARI
Sjúkrahúsin og láglaunastefnan
Skorturinn á hjúkrunarfræðingum er mun
verri á höfuðborgarsvæðinu en úti á landi. Þetta
er hinsvegar þveröfugt við það sem áður var, og
það er fróðlegt að skoða skýringarnar. Eftir að
hafa búið við langvarandi skort á menntuðu
hjúkrunarfólki gripu sjúkrahús og heilsugæslu-
stöðvar úti á landi til þess bragðs að taka upp
eins konar staðaruppbætur, auk annarra fríð-
inda. Nú ertil að mynda ekki óalgengt, að hjúkr-
unarfræðingar sem fást til starfa á landsbyggð-
inni njóti yfirborgana sem svara til 10 til 15 þús-
und króna á mánuði, auk ívilnana í barnapöss-
un, aðstoðar með húsnæði í sumum tilvikum og
við flutningskostnað.
Þetta leiðir til þess, að hjúkrunarfræðingar á
sjúkrahúsunum í Reykjavík fara í vaxandi mæli
til starfa út á landsbyggðina, og láir þeim eng-
inn. Sömuleiðis hverfa flestir nýútskrifaðir hjúkr-
unarfræðingar til starfa á landsbyggðinni að
námi loknu. Þeir hafa einfaldlega ekki efni á að
vinna fyrir þau laun sem boðið er upp á á höfuð-
borgarsvæðinu.
Stjórnvöld eiga því ekki um neitt að velja. Vilji
þau tryggja eðlilegan rekstur sjúkrahúsanna
verða þau að bæta kjör þess fólks sem nú kýs
að velja sér annan starfsvettvang sökum óvið-
unandi launakjara.
Það er vert að geta þess, að samvinnunefnd
sjúkrahúsa á Akureyri og í Reykjavík skilaði í
apríl vel unnum tillögum um úrbætur til að ráða
bót á vandanum. í meginatriðum var lagt til, að
laun yrðu hækkuð eftir ýmsum leiðum. Sömu-
leiðis var lagt til að dagvistarrými, sem hjúkrun-
arfræðingarhafatil ráðstöfunar, yrði aukiðveru-
lega til að auðvelda þeim starf utan heimilis.
Afleiðingar láglaunastefnunnar sem
stjórnvöld og atvinnurekendur hafa rekið hér á
landi síðustu árin gera víða vart við sig. Ástand-
ið er einkum slæmt hjá hinu opinbera, þar sem
launaskriðið og hlunnindin, sem bjóðast hjá
einkageiranum, þekkjast tæpast. Vegna
launanna kinokar fólk sér nú við að vinna hjá
hinu opinbera, og þess gerast æ fleiri dæmi að
fólk beinlínis hrekst þaðan vegna óviðunandi
kjara. Hjúkrunarfræðingareru dæmi um þetta. í
dag sárvantar mikinn fjölda hjúkrunarfræðinga
til starfa, og sökum þess hefur reynst nauðsyn-
legt að loka um stundarsakir mikilvægum
deildum nokkurra sjúkrahúsa í Reykjavík. Eng-
um blandast hugur um orsakirnar: lág laun og
mikið álag.
Davíð A. Gunnarsson, forstjóri Ríkisspítal-
anna, upplýsti í samtali við Þjóðviljann, að alls
verði fimm deildum lokað í sumar. Þessar deildir
eru fyrst og fremst á Landspítalanum, en einnig
á Kleppsspítala, sem hefur raunar búið við skort
á hjúkrunarfræðingum um langt skeið. Forstjóri
Ríkisspítalanna fer ekki í neinar grafgötur með
orsakir vandans. „Það þarf að hækka laun
hjúkrunarfræðinga, það er Ijóst að þeir eru óán-
ægðir með kaup sín og kjör“, segir hann í viðtali
við blaðið.
Það er að vísu rétt að taka það fram, að það er
ekki nýtt, að erfiðlega gangi að manna sjúkra-
húsin hjúkrunarfræðingum yfir sumarleyfistím-
ann. En hitt eru menn einnig sammála um, að
ástandið hefur vart verið verra í annan tíma.
Þetta veldur svo því, að til dæmis á barnaspítala
Hringsins, þar sem 300 börn eru á biðlista,
verður að stöðva innkallanir, og þar er ekki
hægt að sinna nýjum tilfellum nema um bráðan
vanda sé að ræða. Þetta er auðvitað gersam-
lega óviðunandi ástand.
Staðreyndin er einfaldlega sú, að til að halda
sjúkrahúsunum fullmönnuðum þarf að hækka
laun þeirra hópa sem sinna hjúkrun og aðhlynn-
ingu sjúklinga; ekki einungis hjúkrunarfræð-
inga, heldur líka sjúkraliða, meinatækna og
Sóknarkvenna. Þetta gera yfirvöld sér Ijóst, og
þau gera sér einnig Ijóst að leiðin til að ráða bót
á vandanum felst í kjarabótum.
En hvers vegna er þá ekkert gert? - Er Ragn-
hildi Helgadóttur sama þótt skortur á hæfu
starfsfólki lami sjúkrahúsin að verulegu leyti?
Hvað ætlar hún að sitja lengi á tillögum sem
hafa verið settar fram um lausn vandans?
-ÖS
KUPPT OG SKORID
Furður viðskipta-
lífsins
t>að var merkileg frétt í fjöl-
miðlum í gær og fyrradag. Verð-
lagsstofnun hefur gert saman-
burð á smásöluverði í Glasgow og
Reykjavík. Og þá kom það ekki
bara í ijós, að smásöluverð á ým-
islegum matvælum var 140-600%
hærra í Reykjavík en í Glasgow.
Pað sem mesta athygli vekur er
brátt áfram þetta hér: „if 55% til-
vika var innkaupsverðið jafnhátt
eða hœrra (til íslands) en verð á
stórvörumarkaði í Glasgow. “
Nú er vafalaust hægt að telja
lengi upp allskonar ástæður fyrir
því að vörur hækka í hafi á leið
norður hingað. En ef innkaups-
verð til íslands er í svo mörgum
dæmum sem raun ber vitni hærra
en útsöluverð á staðgreiðslu-
mörkuðum í stærstu borg Skot-
lands, þá eru maðkar í mysunni
og það vel feitir.
Annaðhvort eru íslenskir inn-
flytjendur asnar, sem láta kjafta
sig upp úr skónum og vita ekki
hvort þeir eru staddir í innkaupa-
ferðum. Eða þá að hér er eina
ferðina enn verið að iðka þá
kúnst sem Halldór Laxness kallar
„Faktúru-Fölsunar-Félagið“ í
Atómstöðinni. Aðferðin er þar
orðuð eitthvað á þessa leið: Þú
kaupir tölu í New York sem kost-
ar tvo aura. Svo hefurðu fyrirtæki
í New York sem skrifar: ein tala -
tvær krónur og sendir til íslands.
Þú græðir tvö þúsund prósent.
Eftir mánuð áttu miljón...
Það eru einmitt æfingar af
þessu tagi sem sérfróðir menn
segja að geri opinberar skýrslur
um viðskiptajöfnuð að mjög óár-
eiðanlegum pappírum.
Verkalýðsfélög
í vanda
í Alþýðublaðinu birtist fyrir
nokkru þýdd grein þýsk um
vanda þann sem tæknibylting,
mikið atvinnuleysi og ýmislegt
fleira leiða yfir stéttarfélög. Þar
segir sem svo, að til þessa hafi
starfsemi verkalýðsfélaga að
mestu miðast við fastráðna starfs-
menn í hefðbundnum störfum.
En nú fækki fólki mjög ört í slík-
um störfum, sem og þeim sem
geta reiknað með fastri vinnu til
langframa. Sá hópur sem eftir
verður, einskonar starfsmann-
akjarni, verður nátengdari fyrir-
tækjunum en verið hefur, en þar
eftir í lausari og óvissari tengslum
við stéttarbræður:
„Trúnaður við fyrirtœkið er
þyngri á metunum en stéttvísin,
þrýstingur frá vinnumarkaðinum
og vissan um að vera forréttinda-
hópur, stuðlar að því að eigin-
hagsmunir og hagsmunir fyrir-
tœkisins eru látnir sitja í fyrir-
rúmi. “
Greinarhöfundur, sem starfar
að rannsóknum á vegum þýskra
verkalýðssamtaka segir að þetta
valdi því að „andstœðurnar milli
auðmagns og vinnu breytast
smám saman í hagsmunaárekstra
milli fastráðinna og lausráðinna
starfsmanna - milli þeirra sem
hagnast á aukinni hagrœðingu og
þeirra sem tapa á henni. “
t>á segir, að þessi þróun sé nú
þegar mjög langt komin í Japan,
þar sem fastráðnu fólki í undir-
stöðuatvinnugreinum hefur mjög
fækkað að undanförnu sem og
meðlimum í verkalýðssamtök-
um.
„Þegar svo er komið standa
stéttarfélögin andspœnis þeirri
hœttu, að daga uppi sem trygg-
ingafélög fyrir lítinn hóp forrétt-
indafólks, sem ekki sækir styrk
sinn til breiðra raða verka-
manna. “
Greinarhöfundur brýnir fyrir
stéttarfélögum að snúast til varn-
ar gegn þessari þróun með „kröf-
um um réttlœti og félagslegar
lausnir vandamálanna, fremur en
til buddunnar hjá hverjum fyrir
sig. “
0g við
hér heima
Sundurvirk þróun og nauðsyn
samstöðustefnu er gamalt og nýtt
vandamál verkalýðshreyfingar,
en það brýst nú fram með
auknum krafti á dögum örrar
tækniþróunar, sem leiðir m.a. til
þess að á vinnumarkaði snýst allt
um tiltölulega fámennan hóp sér-
hæfðra og sérmenntaðra starfs-
manna. A íslandi er almanakinu
flett með öðrum hraða en í grann-
löndum - vandi okkar er stór, en
sú staðreynd að atvinnuleysi hef-
ur ekki hrjáð okkur að ráði hefur
dregið úr honum, slegið honum
að nokkru á frest. En nú steðj a að
vondar fréttir: hinn mannfreki
frystiiðnaður stendur á veikum
fótum, fyrirtæki loka, svara er
leitað í fækkun fyrirtækja og
starfsfólks og aukinni hagræð-
ingu, tæknivæðingu og sérhæf-
ingu. Einmitt þessi tíðindi síðustu
daga minna okkur á, að vandi
Þjóðverja eða Japana verður
okkar innan tíðar - og þá er spurt
að því, hvernig ætla menn að nota
þann tíma sem þeir hafa til
stefnu, til að bregðast við sundur-
virkri og tortímandi togstreitu
milli þeirra ,„sem hagnast á hag-
rœðingu og þeirra sem tapa á
henni. “
Mannát
Að lokum stórmerkilegt fram-
lag duglegasta hugmyndafræð-
ings Morgunblaðsins til umræð-
unnar um Suður-Afríku:
„Vesturlandabúar eiga hvorki
lífs- néfrelsisvon, nema þeir öðlist
vit og vilja til að stífla uppsprettu-
lindir haturs og lyga. Holl aftur-
bataæfing gæti falist íþví að reyna
að hindra að hvítt fólk í Suður-
Afríku, afkomendur frumbyggja
landsins, yrði étið. “
Athugasemdir óþarfar.
ÁB
djoðviljinn
Málgagn sósíalisma, þjóöfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Utgefandi: Utgáfufélag Þjóðviljans. Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir. Afgreiðslustjóri: Hörður Jónsson.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Össur Skarphóðinsson. Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson. Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
Ritstjórnarfulltrúi: Oskar Guðmundsson. Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Magnús Loftsson. Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Olafur Björnsson.
Fréttastjóri: Valþór Hlöðversson. Útbreiðslustjóri: Sigríður Pétursdóttir. Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Blaðamenn: Öarðar Guðjónsson, Guðlaugur Arason (Akureyri), Ing- Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir. Síðumúla 6, Reykjavík, síml 681333.
ólfur Hjörleifsson, Kristín Ólafsdóttir, Lúðvík Geirsson, Magnús H. Auglýsingar: Ásdís Kristinsdóttir, Guðbergur Þorvaldsson, Olga Auglýsingar: Síðumúla 6 símar 681331 og 681310.
Gíslason, Mörður Árnason, Sigurdór Sigurdórsson, Sigurður Á. Frið- Clausen. Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
þjófsson, Víðir Sigurðsson (íþróttir), Þröstur Haraldsson. Prentun: Blaðaprent hf.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar. Símvarsla: Katrín Anna Lund, Sigríður Kristjánsdóttir. -
Ljósmyndir: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson. Húsmóðir: Ólöf Húnfjörð. Verð í lausasölu: 40 kr.
Utllt: Sævar Guðbjörnsson, Garðar Sigvaldason. Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir. Helgarblöð: 45 kr.
Áskriftarverð ó mónuði: 450 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 4. júlí 1986