Þjóðviljinn - 04.07.1986, Blaðsíða 9

, Þessi
frumraun
mín er
galdrasmíð
„Nú er ég loksins þeirrar
ánægju aðnjótandi, að til-
kynna þér, bróðir sæll, að mér
hefur lánast að gera Ijósmynd
og taka gæði hennar björtustu
vonum mínum fram. Þessi
frumraun mín verður sýnileg
við samspil Ijóss og skugga og
okkar í milli sagt - hún er
galdrasmíð", sagði fyrsti
Ijósmyndari sögunnar, Jos-
eph Niépce, um fyrstu Ijós-
mynd sögunnar, í bréfi til
bróður síns árið 1826.
Neyðin kennir naktri konu að
spinna, segir máltækið og sam-
kvæmt því: Niépce að taka ljós-
mynd. Þannig var að Niépce, sem
kominn var á eftirlaun, dundaði
sér við steinprent, sem var mjög
vinsæl prentaðferð í Evrópu um
þessar mundir. Aðferðin fólst í
því, að teiknað var á litógrafískan
stein og síðan þrykkt eftir hon-
um. En til að stunda slíka prent-
un urðu menn jú að geta teiknað
eða hafa teiknara nærhendis. Ni-
épce sjálfur gat ekkert teiknað og
sá sonur hans um þá hliðina, en
þegar hann var kallaður í her-
þjónustu vandaðist málið. Ni-
épce hóf þá að nýju tilraunir, sem
hann og bróðir hans höfðu gert
rúmum tveim áratugum áður;
með að láta sólina teikna fyrir sig.
Nokkrum árum eftir að honum
hafði tekist það hóf hann sam-
starf við franska listmálarann Lo-
uis Jacques Mandé Daguerre, um
að fullkomna uppfinningu sína,
því enn skorti nokkuð á skýrleika
í teikningum sólarinnar, enda lýs-
ingartíminn átta klukkustundir.
Eftir fjögurra ára þrot- en árang-
urslaust starf þeirra félaga, lést
Niépce og félagi hans hætti til-
raunum um tíma.
Tveim árum síðar fann Dagu-
erre svo lausnina, eiginlega fyrir
heppni sakir. Hann hafði verið að
meðhöndla silfraða plötu með
joðupplausn og hafði lagt hana til
hliðar inn í skáp. Af hreinni til-
viljun var kvikasilfursgufa inni í
skápnum. Og sjá: Platan fram-
kallaðist.
Nú átti aðeins eftir að finna leið
Fyrsta Ijósmynd sögunnar, tekin út um gluggann á vinnustofu Josephs Niépce
til að varðveita plötuna - stöðva
ljósnæmi hennar. Til þess fékk
hann til samstarfs við sig Claude
Niépce (son Josephs) og eftir
tveggja ára tilraunir, fundu þeir
aðferð til að leysa upp óframkall-
að joðsilfur. Næstu tveim árum
eyddi Daguerre í að endur-
bæta „camera obscura", kassa
sem í alda raðir hafði verið notað-
ur til að spegla myndir sólarinnar
á veggi. í janúar 1839 var svo haf-
in framleiðsla á „Daguerretype“,
eins og þessi fyrsta myndavél
nefndist.
Niépce kallaði mynd sína
„galdrasmíð“, en síðan hefur
mikið vatn runnið til sjávar.
Hvaða lýsingarorð hann myndi
nota yfir myndir, sem teknar eru
inní mannslíkamanum eða úti í
geimnum, með tæplega 60 miljón
sinnum þeim hraða sem hann tók
sína mynd á, veit ég ekki. En hitt
veit ég að þessi tækniundur o.fl.
má rekja til uppfinningar hans.
Og hann sem vantaði bara
teiknara!
En þó margar byltingar hafi
orðið í ljósmyndun síðustu
hundrað og sextíu árin, stendur
þó alltaf eitt óbreytt. Það að
reyna að fá sólina til að teikna
fyrir sig er krefjandi. En það er
að sama skapi skemmtilegt og
þeir sem einu sinni byrja geta
sjaldnast hætt. Enda er alltaf án-
ægjulegt að geta sagt: Mér hefur
lánast að taka ljósmynd og taka
gæði hennar björtustu vonum
mínumfram... okkarímillisagt-
hún er galdrasmíð. Hhjv
Föstudagur 4. júlí 1986 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9