Þjóðviljinn - 06.07.1986, Side 6

Jarðvegur mýranna í Stað-
arsveit er mjög djúpur og hef-
ur orðið til af jurtaleifum á
löngum tíma eða frá lokum ís-
aldar. í mýrum þessum hefur
þrifist mjög sérkennilegt og
fjölbreytilegt dýra og jurtalíf.
Þar í sveit einsog annarsstað-
ar á landinu hefur mikið af
mýrlendi verið ræst fram og
hefur það haft alvarlegar af-
leiðingar á lífkeðju votlendis-
ins.
Leifur Þorláksson, einyrki á
Hólkoti í Staðarsveit, hefur mikl-
ar áhyggjur af þessari þróun og
stendur vörð um votlendið í landi
Hólkots.
Við lindina
byrjar gróðurtorfan
„Lífkeðjan hefur verið slitin í
sundur með þessum uppþurrkun-
arskurðum. Með þeim hefur ver-
ið skemmt meira en svo að bætt
verði aftur með góðu móti. Við
megum ekki gleyma því að vatnið
er uppspretta lífsins og jarðveg-
arins og það er við lækinn og
lindina sem gróðurtorfan byrjar.
f>ó ég sé orðinn gamall þá held ég
áfram baráttunni fyrir votlendinu
og það má segja að ég hafi unnið
mína sigra á undanhaldinu einsog
bretinn og byggt upp nýja og nýja
vígstöð eftir því sem kraftar
endast til,“ segir hann.
í landi Hólkots er mýrarland

Maðurinn er versta óværan á jörðinni og satt að segja skil ég ekkert í því hversvegna hann var staðsettur hér. Myndir Sáf.
Vatnið er
uppspretta
Rœtt við Leif Þorláksson einyrkja á
Hólakoti í Staðarsveit á Snœfellsnesi um
1 náttú ruverndo.fi.
lífsins
og er þar varpland fyrir margar
tegundir vaðfugla. Fer mestur
tíminn hjá Leifi í að halda við
votlendinu og verja það ágangi
skynlausra skepna.
„Það er lítil skynsemi í því að
láta skynlausar skepnur ráða því
hvernig gróðurinn er nýttur. Það
fer því mikill tími í að huga að
girðingum og reka rollurnar af
landinu.“
Leifur er ekki með neinar
skepnur lengur, ekki einusinni
kött, en nokkur hross una sér vel í
túninu.
„Þetta var nú hálfgerður kot-
ungsbúskapur á mér, og ekki get
ég sagt að ég sakni þess að vera
ekki lengur með skepnuhald fyrst
hrossin eru hér í túninu hjá mér,
en hesturinn er eina skepnan sem
ég hef haft virkilega ánægju af.
Eg komst aldrei í neitt samband
við sauðkindina, enda eru það
leiðinlega lyntar og uppbyggðar
skepnur, ef undan er skiíin hin
frjálsa fjallafála, sem nú heyrir
sögunni til.“
Þó Leifur geri lítið úr þeim bú-
skap sem hann hafði var hann þó
Þeir Leifur Þorláksson, Hólakoti, t.h. og Emanúel Guðmundsson, Ólafsvík, t.v.,
eru jafn gamlir og báðir fæddir á Búðum. Emanúel var í heimsókn hjá æsku
félaga sínum þegar blaðamann bar að garði.
með þokkalegasta bú, rúmar 100
ær, 10 hross og 4 kýr. Tók hann
við búskap af foreldrum sínum en
að Hólkoti flutti hann tveggja ára
gamall frá Búðum, en þar fæddist
hann.
Snœfellsnesið
versti skaginn
ó landinu
Snæfellsnesið er versti skaginn
á landinu upp á veður að gera,
hér er bæði úrkomusamt og áveð-
urssamt en þrátt fyrir það hefur
aldrei hvarflað að mér að yfirgefa
nesið. Hólkot er landlítil jörð en
grasspretta er góð hér. Fyrir daga
skurðana var vatninu úr Bláfeld-
ará veitt á túnin, en í því er mikill
áburður enda var grasvöxtur í
flóanum geysimikill. Það
reyndist hinsvegar erfitt að vinna
grasið þegar heyvinnuvélarnar
komu og því var hætt að veita
ánni yfir engin.“
Leifur sagði að farvegur árinn-
ar hefði stíflast fyrir þrem árum
og hún flætt yfir bakka sína og
yfir túnin og enn þann dag í dag
má sjá hvar hún flæddi yfir því
liturinn á grasinu þar er mun
grænni en annarsstaðar á túnun-
um og jafnframt er sá hluti túns-
ins algjörlega laus við sóeyjar.
„Áburðurinn sem Bláfeldará
færir árlega til sjávar er milljóna
virði.“
Leifur hefur aldrei borið tilbú-
inn áburð á túnin hjá sér og þakk-
ar hann því að tún hafa aldrei
kalið á Hólkoti. Fá bændur á
nærliggjandi bæjum að nýta
slægjuna í Hólkoti þegar þeir
hafa orðið illa úti með túnin sín.
Mikilmenni á
alla kanta
Það var Finnbogi G. Lárusson,
útgerðarmaður, bóndi og versl-
unareigandi á Búðum (1906-
1926), sem fyrstur manna gerði
tilraun með áveitu í sveitinni.
„Finnbogi var mikilmenni á
alla kanta. Hann er mesti maður
sem komið hefur í Staðarsveit og
bændur hér í sveitinni lærðu
meira af honum en dvöl sinni á
búnaðarskólum. Finnbogi var
stórhuga maður og allt sem hann
tók sér fyrir hendur stórt í sniðun-
um.
Fyrsta
fiskeldisstöðin
Einsog háttar til á Búðum þá
eru lítil tún þar en þrátt fyrir það
var Finnbogi með stórbúskap á
bænum. Þegar mest var þá bjóst
hann við 1000 ám af fjalli og á
sauðatímanum hafði hann um
100 sauði. Þá var hann með 12-20
kýr, sem var óvanalega margt á
þeim tímum.
Þar sem lítið var um slægjur á
Búðum lét hann gera áveitu á
Bakkaflóa og var þar fljótlega
gott engjaland og á því byggðist
þessi mikli fjárstofn hans. Fékk
hann búfræðing, sem hafði lært
hjá Torfa í Ólafsdal, til að gera
teikningu að áveitunni og svo vel
tókst til að auk þess sem áveitan
skilaði þessum mikla heyfeng, þá
varð hún mjög góð uppeldisstöð
fyrir sjóbirting og fylltist ósinn af
honum. Það má eiginlega segja
að þarna sé komin fyrsta fiskeld-
isstöð íslendinga. Var fiskurinn
reyndar lítið nýttur, en Finnbogi
hafði gaman af að renna fyrir si-
lung í ánni.
Finnbogi var langt á undan
samtíð sinni á flestum sviðum og
sem dæmi um það má geta þess
að hann var friðunarmaður á
nytjar lands, en slíkt var eins-
dæmi á þessum tímum. Þó hann
væri með svona margt fé þá lét
hann það ekki valsa um í Búða-
hrauni þó grasspretta sé mjög
góð þar. Sleppti hann aldrei fénu
í hraunið fyrr en eftir réttir á
haustin og fram að því að það var
tekið á hús. Þetta gerði hann til
að vernda gróðurinn."
Átt við
yfirvöld
Nú rúmlega hálfri öld seinna
stendur Leifur í sömu baráttunni
fyrir lífheiminum. Sagði hann að
hann hefði farið til formanns
Náttúruverndarráðs á Snæfells-
nesi og beðið um að votlendið hjá
Hólkoti yrði friðlýst. Þeir hjá
Náttúruverndarráði vissu að sögn
Leifs ekki hvernig þeir áttu að
bregðast við, því þetta mun vera í
fyrsta skipti sem landeigandi sæk-
ir um friðlýsingu á eigin landi en
yfirleitt hafa yfirvöld átt í stappi
við landeigendur með að fá að
friðlýsa landið. Friðlýsingin er
því í biðstöðu núna.
Leifur hefur einnig átt í stappi
við Vegagerðina, því þeir stífluðu
áveituskurð þar sem vatni var
veitt yfir votlendið. Bjóst hann
við að þeir hjá Vegagerðinni
myndu kippa því í liðinn fljót-
lega.
Maðurinn
versta óvœran
„Maðurinn er mesta óværan á
jörðinni og ef satt skal segja þá
skil ég ekkert í því hvers vegna
hann var staðsettur hér.“
Undirrituðum lék forvitni á að
vita hver skoðun þessa manns,
sem lifir í svo nánu sambandi við
náttúruna, er á þeirri trú manna
að sérstökum krafti stafi frá jökl-
inum. „Ekki held ég það, í það
minnsta hef ég ekki orðið var við
hann, enda get ég varla talist op-
inn fyrir slíkum kröftum, ég hef
ekki einusinni orðið var við
drauga eða huldufólk hvað þá
kraft úr jöklinum.“
Leifur er hinsvegar staðráðinn
í að fylgjast áfram með jörðinni
sinni þegar hann er genginn á vit
feðra sinna „og ætli ég muni ekki
hnippa í þann sem tekur við af
mér hér ef hann sýnir ekki náttúr-
unni næga tillitssemi," sagði
Leifur að lokum og glotti_Sáf
6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 6. júlí 1986