Þjóðviljinn - 27.07.1986, Blaðsíða 8

SUNNUDAGSPISTILL
Flöktandi sumarþankabrot
Ekkert er eðlilegra en að sá
sem líturyfir heiminn hristi
hausinn og segi sem svo: æ,
þetta er kolruglað, fáránlegt,
brjálað, ég nenni þessu ekki
lengur.
Um leið og einhver telur sig
hafa fundið skýrar línur eða
sæmilegan málstað eða ótvíræð
svör kemur einhver fjandinn upp
að hlið hans og hvíslar í eyra upp-
lýsingum og athugasemdum sem
ganga þvert á þær brautir sem var
að greiðast úr.
Það er sama hvort menn líta sér
nær eða fjær, hvort menn horfa á
smámál eða meðalstór eða risa-
vaxinn tilvistarvanda allrar
mennskrar kindar.
Hér heima stöndum við í rugl-
andinni miðri eins og kunnugt er.
Hún er nú helst fólgin í því, að
þeir sem vilja skýr svör um sið-
ferði embættismanna og stjórn-
málamanna, þeir skulu sjálfir
heita siðspilltir menn og illa inn-
rættir og sjálfir þjófar. Altént er
það víst, segja menn líka, að eng-
inn er syndlaus.
Allt grjótkast skal því niður
falla.
Ágæt umhverfisverndar-
samtök eins og Greenpeace þró-
ast yfir í það að vera einskonar
engilsaxnesk dýraverndunar-
samtök fólks, sem er komið svo
langt frá náttúrunni, að það vill
ekki af því vita að dýrum sé slátr-
að. Nú síðast voru Greenpeace-
menn staðnir að því að dreifa
kvikmynd gegn kengúruveiðum í
Ástralíu, þar sem sett var sérstak-
lega á svið fyrir kvikmyndavél-
arnar grimmd og skepnuskapur -
sem áttu að þjóna þeim tilgangi
að skapa andúð á kengúru-
veiðum.
Grannríki Suður-Afríku krefj-
ast þess af umheiminum að lýst
verði viðskiptabanni á stjórn
kynþáttakúgara eins og sjálfsagt
er. En þessi ríki sjálf segjast vera
svo háð viðskiptum við Suður-
Afríku að þau geti ekki tekið þátt
í viðskiptaþvingunum.
Langur listi
Öll Arabaríki segjast styðja
baráttu PLO, Frelsissamtaka
Palestínumanna, en í raun hafa
Sýrlendingar og Jórdanir greitt
þeim samtökum verri og sárari
högg en ísraelsher. Á hinn bóg-
inn eru það lævísir vopnasalar í
ísrael sem halda í gangi hernað-
armaskínu klerkaveldisins í íran
- sem lítur á þá sömu ísraela sem
yngri bróður hins Stóra Satans.
Reagan Bandaríkjaforseti lýsir
yfir heilögu stríði gegn hermdar-
verkamönnum en gerir sér lítið
fyrir og skírir þá leigudáta sem
fara með morðum og brennum
'um sveitir Nicaragua frelsishetjur
og heimtar að Bandaríkjaþing
styðji þá með miklu fé og her-
gögnum.
Efnilegur sósíalistaforingi fékk
hreinan þingmeirihluta á Spáni
m.a. út á loforð um að slá niður
atvinnuleysi og taka Spán úr
Nató - en er endurkjörinn fyrir
skemmstu eftir að atvinnuleysi
hefur tvöfaldast í landinu og það
rekið rækilega inn í það sama og
Nató.
Kínverjar lýsa því yfir að jafn-
aðarkröfur Maótímans hafi verið
rugl eitt og vilja nú bjarga sósíal-
ismanum með því að hver og einn
verði ríkur á því að reka fjöl-
skyldukapítalisma. Á meðan
koma Sovétmenn sér niður á það,
að áfengisbölið, sem þeir höfðu
áratugum saman afskrifað sem
samfélagsvandamál kapítalist-
anna eða keisaradæmisins, væri í
rauninni helstur fjötur um fót
framfara hjá sér.
Þeir segja líka að vænlegasta
ráðið til að flytja ekki út bylting-
una (sem er bannað í opinberum
fræðum) sé að hafa her í Afgan-
istan og berjast við Kana og Kín-
verja, sem er þar ekki að finna.
Óg svo er það allrastærsta
skrýtlan, sem enginn hefur nú um
stundir meiri mætur á en Reagan
forseti: hún er sú, að til þess að
bjarga heiminum verði að tryggja
að hægt sé að tortíma honum
hundrað sinnum en ekki bara
fimmtíu sinnum.
Maður getur svosem haldið
lengi áfram og af nógu er að taka.
En til hvers?
Til helvítis
á fyrsta klassa
Agnes Heller, ungverskur
marxisti sem fer sínar eigin leiðir,
hefur stundum talað um til-
hneigingu sem hún kennir við
„Hyldýpið á Grand Hótel“.
„Þetta er afstaða", segir hún í
viðtali, „sem kemur fram í því að
við lýsum okkar heimi sem for-
dæmdum, heimi þar sem ekki eru
nginar leiðir færar út úr vandan-
um, engin ráð eru til sem leyst
geti þau vandamál sem við eigum
við að glíma. Og þar eð ekki er
nein leið fær, þá getum við hallað
okkur og horft á heiminn farast.
Vegna þess að ef við getum ekki
gert neift, þá er örvæntingin eins
konar huggun um leið, einskonar
fagurfræðileg nautn“.
Mikið rétt. Þessi freisting er til.
Og kannski er önnur í næsta ná-
grenni sem er enn verri. Henni
lýsir Agnes Heller sem „Geð-
sjúkrahúsinu þar sem illskan
verður róttæk". Þar erum við
ekki bara full með ugg (eilítið
lostablöndnum) við sundurtætt-
an heim - okkur þykir beiniínis
gott að búa í slíkum heimi.
Ánægjulegt. Menn ákveða að
gera ekkert til að breyta neinu -
en í staðinn bregða menn á það
ráð að stunda ýmislegt persónu-
legt „flipp", ganga upp í ímynd-
unum sínum og draumórum...
Huggun
eða hvað?
Nú hikstar ritvélin og vill ekki
komast lengra. Og aftur stendur
áðurnefnd spurning upp á þann
sem dálka fyllir á siðferðilegri ag-
úrkutíð: hvert ertu að fara? Ertu
barasta að vorkenna sjálfum þér
og öðrum yfir því hvað heimurinn
er óþægur og langt frá því sem
hann ætti að vera?
Eða ætlarðu að fara að smíða
þér einhverja nýja huggun? Til
dæmis með samanburðarfræð-
um: Vfst er allt fullt með glæpi og
heimsku, þverstæður og ráðleysi
- en samt erum við miklu betur
settir en á þeim frægu kristnu
miðöldum þegar himinn og haf
skildi að kenningu og fram-
kvæmd, og hver er ekki feginn að
vera staddur óravegu í tíma frá
viðurstyggð landvinninga Spán-
verja í Ameríku og svo er Hitler
dauður sem betur fer.... Allt er
þetta rétt. Eða kannski ætlar þú
af veikum mætti að draga yfir
hausinn heimspekikuflinn og
eygja út úr honum jákvæða glætu
í heimsmyrkrinu? Kannski með
því að segja sem svo, að þótt illt
sé margt og ruglað, þá verðum
við að halda áfram að vera til. Og
að vera til er alltaf meira en að lifa
af, því sá sem aðeins hugsar um
að lifa af mun bæði týna lífi og
frelsi. Og það eru alltaf til kostir
sem eru betri en aðrir, og það er
ekki búið að afturkalla rétt og
rangt nema við endilega viljum
það sjálf. Og það getur verið gott
á sína vísu að heimurinn er ekki
tvískiptur heldur margskiptur, að
virkin eru mörg og dreifð, virki
valdsins sem mennskan vill grafa
undan. Það þýðir meðal annars,
að það er ekki hægt að breyta
heiminum í einu höggi, og um
leið að það er alltaf hægt að
breyta honum einhversstaðar í
einhverju.
Eða hvað?
Er þetta kannski barasta af-
straktrugl sem hvergi tyllir í al-
vöru niður fæti?
Maður má þó altént spyrja.
Það er til gömul saga frá Vind-
um sem Elias Canetti hefur kom-
ið fyrir í lærðu riti um Fjöldann og
valdið. Sagan er á þessa leið:
Einu sinni var bóndastúlka í
Desja, sem lagðist í grasið um
miðjan dag og féll í svefn. Unn-
usti hennar sat yfir henni og hugs-
aði um það, hvernig hann gæti
losað sig við stúlkuna. Þá kom
Nónkonan og lagði fyrir hann
spurningar. Eftir hvert svar lagði
hún fyrir hann nýjar spurningar.
Þegar klukkan sló eitt hætti
hjarta hans að slá. Nónkonan
hafði spurt hann í hel....
r ÁR
Skýrsla bandarískrar þingnefndar
Hvatt til herferðar gegn klómi
Út hefur komiö í
Bandaríkjunum mikill
doörantur í tveim bindum,
skýrsla um klámiönaöinn í
landinu. Og verður ekki sagt
annað en aö með skýrslunni
sé skorin upp herör gegn
iðnaði þessum í nafni betra
siðgæöis.
Aðalniðurstaða skýrslunnar er
sú, að ef einstaklingur verði í rík-
um mæli fyrir áhrifum „æsandi"
myndefnis, sem ofbeldi er í
blandað, þá leiði það til kynferð-
isofbeldis.
Formaður nefndar þeirrar sem
saman tók skýrsluna, Henry
Hudson, heldur því beinlínis
fram, að „klámútgáfur þar sem
sýnt er barnaklám og ofbeldis-
kennd og niðurlægjandi meðferð
á konum sé skaðleg fyrir samfé-
lagið“.
Með skýrslunni hafa andstæð-
ingar kláms, hvort sem um er að
ræða trúað fólk eða femínista,
fengið allþungt vopn í hendur.
Vegna þess að þar er hvatt til þess
að þegnar landsins grípi sjálfir til
aðgerða gegn klámiðnaðinum.
Þeir eiga að kæra, þrýsta á dóm-
stóla, hundsa verslanir sem hafa
klámefni á hillum sínum. Skýrsl-
an inniheldur meira að segja all-
langan leiðarvísi um það hvernig
má skipuleggja slíkar aðgerðir.
Mönnum ber svo saman um að
skýrslan veitti engar fullnægjandi
skýringar á því hvað sé eiginlega
klám, hvenær sé brýnt að grípa
inn í með banni, lögregluaðgerð-
um og öðru slíku (þótt vissulega
sé nokkuð traust samstaða um að
ráða niðurlögum kláms sem teng-
ist misnotkun á börnum). Málið
blandast svo saman við þá óvissu
um hlutverk hins opinbera sem er
stærri í Bandaríkjunum en víðast
hvar annarsstaðar og birtist
kannski í því, að einn og sami
maður segir: „Enginn skal hafa
vit fyrir mér!“ og: „Um þetta ætti
að setja lög“.
í raun og veru er það svo, að ef
almenningsálitið á að ráða mestu
um afdrif klámsins, þá er það
feiknalega misjafnt eftir því hvar
menn eru staddir í Bandaríkjun-
um. í stórborginni New York er
opinskátt seldur aðgangur að
samfarasýningum, en í smábæj-
um í ríkinu sem sama nafn ber,
hefur sala á „herrablöðunum“
Playboy og Penthouse víða verið
stöðvuð. Þetta blandast svo sam-
an við margskonar tvöfeldni - í
New York er búið að loka ódýr-
um börum sem sýna nektardans,
en barir sem selja drykki á tvöfalt
hærra verði og hleypa körlum
ekki inn nema þeir séu með bindi
blómstra sem aldrei fyrr með
samskonar „skemmtun".
Auk þess finnst mörgum, að
vilji menn berjast gegn ofbeldi í
kvikmyndum og víðar, þá sé það
tvöfeldni að útrýma því í tengsl-
um við kynlíf, en lyfta því á stall
ef það er sýnt á einhverjum öðr-
um brautum.
Klámnefnd sú sem fyrr var um
getið ráðleggur, að farið sé var-
lega í að banna prentaða texta
klámfengna- hún vill bersýnilega
forðast að upp úr siðvæðingunni
spretti vafasamt tilhlaup til rit-
skoðunar. En margir óttast - og
hafa fulla ástæðu til - að svo verði
- í þeim mörgu plássum þar sem
siðavandir hafa vald til að fylgja
eftir hótuninni „hér eru það við
sem ráðum því hvað er klám...“
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN
O.