Þjóðviljinn - 09.08.1986, Síða 13

Þorskastríð
er í uppsiglingu milli Norð-
manna og Spánverja útaf
veiðum við Svalbarða. Norð-
menn hafa lýst einhliða yfir að
erlend skip megi ekki veiða
meira en 18.600 tonn af þorski
innan efnahagslögsögu kring-
um Svalbarða, en Spánverjar
halda því fram að þarna sé um
alþjóðlegt svæði að ræða.
Gengið hefur á með orðsend-
ingum milli Osló og Madrid, og
eru viðræður í gangi. Kvótinn
er fullur og hafa Spánverjar
enn ekki reynt að veiða meira,
en átta spænskir togarar voru í
gær innan markanna og fjórir á
leiðinni. Þrjú gæsluskip norsk
fylgjast með, og ástandinu lýst
sem spenntu. Þá hafa Græn-
lendingar og Danir mótmælt
norskum umráðarétti kringum
Svalbarða, og er talið líklegt að
málið verði tekið upp á fundi
norrænna sjávarútvegsráð-
herra í Reykjavík 18.-20. ágúst.
Reagan
Bandaríkjaforseti fer í næstu
viku í rannsókn þar sem kann-
að verður hvort hann neyti
eiturlyfja að staðaldri. Enginn
sérstakur grunur leikur á um
að Reagan sé eiturlyfjasjúk-
lingur, en forsetinn ætlar með
þessu að gefa gott fordæmi í
herferð gegn eiturneyslu sem
nú stendur yfir í Bandaríkjun-
um.
Prins
frá Saudi-Arabíu var í fyrradag
dæmdur í 150 þúsund dollara
sekt (um 6 miljónir ísl. kr.) fyrir
að stela sjaldgæfum fálkum í
Bandaríkjunum. Prinsinn mun
hafa skipulagt fálkaránsferðir
þrisvar sinnum árin ’83 og ’84.
Sektarféð rennur til náttúru-
verndarsamtaka.
Vesturþýsku
stjórnarflokkarnir eru komnir í
hár saman útaf utanríkismál-
um. Joseph Strauss íhalds-
leiðtogi í Bæjaralandi hefur
gagnrýnt utanríkisráðherrann
Genscher úr Frjálslynda
flokknum harðlega fyrir stefnu
sína sem Strauss þykir ekki
nógu hægrisinnuð, og hefur
hann krafist þess að Genscher
láti af embætti eftir kosning-
arnar í janúar. Genscher mót-
mælir gagnrýni Strauss og
segir utanríkisstefnu sína mót-
aða í fullu samráði við Kohl
kanslara. Kohl og Strauss sátu
á leynifundi síðustu helgi um
málið.
Tönn
fannst um daginn í Jerúsalem.
Mannfræðingurinn Patricia
Smith sem starfar við há-
skólann þar í borg hefur nú
rannsakað tönnina og komist
að því að tönnin er hér um bil
2700 ára gömul. Patricia hefur
einnig rannsakað um tvöþús-
und tennur úr nútímagyðing-
um, og telur sig hafa fundiö á-
kveðin ættareinkenni sem
einnig koma í Ijós á fyrrnefndri
tönn, en hún lá í jörðu við ræt-
ur fjallsins Síon. Telur mann-
fræðingurinn að hé sé komið
fyrsta sönnunargagn um
tengsl nútímagyðinga við þá
áa sína sem um er ritað í Gamla
testamentinu.
Hitler
kallinn var í vikunni sviptur
þeirri sæmd að eiga sér blett á
landakortinu. Þorpsbúar í
Norg í Hollandi ákváðu nebbla
að breyta nafni á rjóðri í nálæg-
um skógi, og heitir það nú
Westerween (Vesturmýri) en
hét áður Hitlershringur. Upp-
haflegir nafngjafar voru þýskir
hermenn sem ruddu skóginn I
innrásinni í Holland 1940 og
notuðu það sem flugvöll. Allar
götur síðan hefur rjóðrið heitið
eftir Hitler og verið merkt svo á
landakortum, en nú er sumsé
fokið í öll skjól.
HEIMURINN
Ixtapa-fundurinn
Ríkin sex reiðubúin að taka að
sér efdriit með tilrauninni
Ólafur Ragnar: Ixtapa-fundur leiðtoganna sex gekk mjög vel. Nýjar tillögur um
öruggt eftirlit með kjarnorkubanni. Nœsti leiðtogafundur í Stokkhólmi að ári.
Carlsson verðugur arftaki Palme
Pessi fundur hér í Ixtapa gekk
mjög vel, sagði Ólafur Ragnar
Grímsson við Þjóðviljann í gær í
samtali frá Mexíkó, en í fyrradag
iauk þar fundi sex þjóðarleiðtoga
um nýtt frumkvæði í afvopnun-
armálum. „Þær tiliögur sem
höfðu verið undirbúnar voru
samþykktar og gætir hér tals-
verðrar bjartsýni um að þær
verði til þess að forystumenn stór-
veldanna komi sér saman um
skref frammávið í afvopnunar-
málum,“ sagði Ólafur.
Á fundinum í Ixtapa í Mexíkó
voru de la Madrid forseti Mex-
íkó, Julius Nyerere fyrrverandi
forseti Tansaníu, Ingvar Carlsson
forsætisráðherra Svíþjóðar, Ra-
jiv Gandhi forsætisráðherra Ind-
lands, Raúl Alfonsin forseti Arg-
entínu og Andreas Papandreou
forsætisráðherra Grikklands, en
leiðtogar þessarar ríkja hófu
skipulega samvinnu í friðarmál-
um með sameiginlegri yfirlýsingu
árið 1984, - og eftirmenn þeirra
tveggja sem síðan hafa fallið í val-
inn, báðir fyrir hendi vígamanna,
hafa haldið á lofti merki fyrir-
rennara sinna, Rajiv Gandhi
tekið við af móður sinni Indiru,
og Ingvar Carlsson komið í stað
Olof Palme.
- Hér var samþykkt yfirlýsing
þar sem meginviðhorf leiðtog-
anna um afvopnunarmál koma
fram, sagði Ólafur í gær, - og
einnig mjög ítarlegar tillögur um
eftirlitskerfi sem leiðtogarnir og
ríkin sex bjóðast til að setja upp
innan Sovétríkjanna og Banda-
ríkjanna til að fylgjast með því að
hugsanlegt bann við tilraunum
með kjarnorkuvopn verði haldið.
í þessum tillögum bjóðast ríkin til
að starfrækja eftirlitsstöðvar sem
með öruggum hætti gætu tryggt
þetta.
- Þetta er í fyrsta skipti sem
þjóðir sem ekki eru kjarnorku-
veldi eru reiðubúnar að styðja af-
vopnunarstefnu sína með því að
ieggja fram fjármagn, mannafla
og tæki til að hrinda henni í fram-
kvæmd. Tillögurnar fela í sér að
sett verði upp mælingartæki á
mörgum stöðum í Bandaríkjun-
um og Sovétríkjunum, sérþjálf-
aðir vísindamenn og tæknimenn
frá þessum sex þjóðum starf-
ræktu þessar eftirlitsstöðvar og
ynnu úr þeim gögnum sem þar
fengjusf.
- Leiðtogarnir sex hafa þegar
skrifað þeim Reagan og Gorbat-
sjoff bréf þar sem þeir leggja til
að sérfræðingar frá Bandaríkjun-
um og Sovétríkjunum hittist
ásamt sérfræðingum þjóðanna
sex á fundum til að ræða fram-
kvæmdamál kringum þetta
óháða eftirlitskerfi.
- Jafnframt hafa borist hingað
upplýsingar um það að Sovétrík-
in kunni að framlengja tíma-
bundna stöðvun á tilraunum með
kjarnorkuvopn, en sá tími rann
út nú 6. ágúst eftir heilt ár, og
þetta mundu þeir gera með tilvís-
un til tillagna héðan frá fundin-
um. Það verður fróðlegt að fylgj-
ast með því nú á næstu dögum
hvort fundurinn hér í Ixtapa
verður óbeint til þess að Sovét-
menn framlengja þennan
stöðvunartíma.
Afstaða
Bandaríkjamanna
Hingað hafa borist þœr fréttir
að einu viðbrögð Bandaríkja-
Gandhi ásamt forystumönnum alþjóðlegu þingmannasamtakanna PGA, (á ensku: Parliamentarians Global Action).
Ólafur Ragnar er formaður framkvaemdanefndar samtakanna, sem höfðu úrslitaáhrif á að leiðtogarnir sex hófu
samstarf. I samtökunum eru rúmlega 600 þingmenn frá 36 ríkjum.
Ingvar Carlsson forsætisráðherra Julius Nyerere fyrrverandi forseti Miquel de la Madrid forseti Mexíkó.
Svíþjóðar. Tansaníu.
Andreas Papandreou forsætisráð-
herra Grikklands.
stjórnar ennþá komi frá embœttis-
manni sem fyrir nokkrum dögum
sagði að Bandaríkin þyrftu ekki á
hjálp að halda í afvopnunarvið-
rœðum við Sovétríkin. Hvað
halda menn um afstöðu
Washington-stjórnarinnar í þess-
um efnum?
- Það er alveg Ijóst að í Banda-
ríkjunum er núna verulegur á-
greiningur um það hvað eigi að
gera. Ákveðin öfl tengd varn-
armálaráðuneytinu vilja halda
áfram tilraunum með kjarnorku-
vopn hvað sem tautar og raular,
en aðrir, meðal annars í utan-
ríkisráðuneytinu, vilja athuga
mjög gaumgæfilega þær eftirlits-
tillögur sem fram hafa komið.
Innan þingsins hefur núna á síð-
ustu dögum vaxið mjög stuðning-
ur við að Bandaríkin hætti til-
raunum með kjarnorkuvopn.
Formaður herníálanefndar
þingsins, Les Aspin, hefur núna
lagt fram tillögu í þinginu sem fel-
ur í sér að árið 1987 verði engu fé
varið til tilrauna með kjarnorku-
vopn, - þær verði stöðvaðar með
því að skrúfa fyrir fjármagnið.
Um þetta verður kosið í þinginu í
næstu viku. í þessari tillögu Asp-
ins er vísað til tilboða annarra
ríkja um eftirlit með tilrauna-
banni. Þessi fundur hér í Mexíkó
og tillögur leiðtoganna sex hafa
átt mjög ríkan þátt í að efla þenn-
an vaxandi áhuga innan Banda-
ríkjaþings nú síðustu vikurnar,
og menn bíða nú úrslita atkvæð-
agreiðslunnar í næstu viku með
eftirvæntingu.
Hvað um Mexíkó, hvaða at-
hygli hefur þessi fundur vakið
þar?
- Þessi fundur hér hefur vakið
gífurlega athygli. í rúma viku má
segja að fjölmiðlar hér hafi verið
undirlagðir. Þetta byrjaði með
því að þremur dögum fyrir sjálfan
Rajiv Gandhi forsætisráðherra Ind-
lands.
leiðtogafundinn komu hingað um
það bil 40 kunnir áhrifamenn í
listum, vísindum, menningu og
stjórnmálum og tóku þátt í opn-
um umræðufundum sem haldnir
voru í háskólanum og þjóðminja-
safninu í Mexíkóborg. í þessum
hópi voru meðal annars John
Kenneth Galbraith hagfræðingur,
Carl Sagan, einn kunnasti
stjörnufræðingur okkar tíma,
Bernard Lawn formaður lækna-
samtakanna gegn kjarnorkuvá,
Weisner sem var vísindaráðgjafi
Bandaríkjaforsetanna Kennedys
og Johnsons, ýmsir fyrrverandi
forsetar Suður-Ameríkuríkja, til
dæmis frá Venesúela, Panama og
Costa Rica, Gabriel Garcia
Marquez Nóbelshöfundur og
fjöldi annarra. Þessir fundir voru
mjög vel sóttir, sjónvarpað beint
frá þeim og mikið skrifað um þá í
blöð.
- Setningardag leiðtogafund-
arins fluttu þeir ræður, Sagan,
Galbraith og Marquez, og
skiluðu til leiðtoganna þeim sjón-
armiðum og viðhorfum sem fram
höfðu komið á umræðufundun-
um. Ég var síðan fundarstjóri á
umræðufundi þessara manna
með þeim leiðtogum sem hingað
voru komnir á þriðjudag, óform-
legum vinnufundi þarsem farið
var yfir ýmsar þær hugmyndir
sem komið höfðu fram á fundun-
um.
- Hér hefur verið mikill fjöldi
fréttamanna og óhætt að segja að
fundurinn hefur vakið athygli, -
og hér í Mexíkó hefur í rauninni
lítið annað verið á dagskrá þá
viku sem fundirnir hafa staðið.
Næst í Stokkholmi
- Það fór mjög vel á með þeim
sexmenningunum og þeir eru
staðráðnir í að halda samstarfi
Raúl Alfonsin forseti Argentínu.
sínu áfram. Það var ákveðið að
hafa næsta leiðtogafund í Stokk-
hólmi, voreðahaust 1987. Skipu-
lagsnefnd leiðtogafrumkvæðis-
ins, sem hefur starfað nú í tvö ár,
eykur mjög starf sitt, og næsti
fundur hennar verður í Grikk-
Iandi að fjórum vikum liðnum.
Þá var ákveðið að leita eftir sam-
starfi við vísindamenn um enn
þróaðra alþjóðlegt eftirlitskerfi,
sem næði ekki eingöngu til
Bandaríkjanna og Sovétríkj-
anna.
- Það kom fram hér að áætlað-
ur árlegur kostnaður við það eft-
irlitskerfi sem ríkin sex bjóðast til
að setja upp innan Bandaríkj-
anna og Sovétríkjanna er 10 milj-
ónir dollaia, um 407 miljónir ís-
lenskra króna, - og þennan
kostnað ætla ríkin sex að taka á
sig.
Ingvar Carlsson var nú í fyrsta
sinn í þessum leiðtogahópi.
Hvernig þótti mönnum Carlsson
standa sig?
- Menn biðu eðlilega með
nokkurri eftirvæntingu eftir því
hvernig hinn nýi forsætisráðherra
Svíþjóðar kæmi hér fram, - ekki
síst vegna þess að Olof Palme
fyrirrennari hans var einn helsti
hvatamaður að þessu frumkvæði.
Ingvar Carlsson gaf það hér tví-
mælalaust til kynna að Svíar eiga
sér ennþá sterkan leiðtoga. Menn
voru sammála um að hann hefði
komið hér fram af skörungsskap.
Hann var persónulega hlýr og op-
inn, en einnig ákveðinn og flutti
mál sitt mjög vel. Þótt auðvitað
komi enginn í stað Olofs Palme
var það samdóma álit þeirra sem
hér voru, leiðtoganna og ann-
arra, að Palme ætti sér verðugan
eftirmann í Ingvari Carlsson.
-m
Laugardagur 9. ágúst 1986 ÞJÓÐVILJINN - SIÐA 13