Þjóðviljinn - 20.09.1986, Blaðsíða 8

MENNING
Leiklist
Nemar í leik
Nemendaleikhúsið tekið til starfa
Svo undarlega sem þaö
hljómar í eyrum leikhúsunn-
enda, þá gleymdist í leikhús-
forspjalli helgarblaðsfyrir
stuttu aö geta þess leikhúss
sem í gegnum tíðina hefur
verið hvað öflugastur hvati
nýbreytni í íslensku leikhús.
Hér er að sjálfsögðu átt við
Nemendaleikhús Leiklistarskóla
íslands, en það skólaleikhús er
nú að hefja sitt tíunda ár. At-
vinnuleikaraefnin munu þann
23ja október frumsýna leikrit ít-
alska háðfuglsins Carlo Goldoni
sem gegnir vinnuheitinu „Leiks-
lok í Smyrnu": gamanleik skrif-
aðan árið 1759 en er hér í nýlegri
leikgerð Horst Laube. Kristín Jó-
hannesdóttir stýrir, Árni Berg-
mann þýðir en Guðrún Sigríður
Haraldsdóttir leikmyndar og sér
um búninga.
Hið forvitnilegasta verk verður
flutt, sé að marka véfréttarleg
svör aðstandenda við ósvífnum
ög ótímabærum spurningum
blaðamanns. Pað fjallar um raun-
ir óperufólks og listamanna á
gamansaman hátt, en eins og í
öllum vitverkum er undirtónninn
alvarlegur; spurt um listina, hvað
sé góð list og hverra; hvort lista-
menn séu í raun aðeins strengja-
brúður auðvaldsins. Og allt felur
þetta í sér þær nútímaþrautir sem
ómissandi eru í hvert það skáld-
verk sem taka ber alvarlega: ein-
manaleikann, firringuna, tilgang
lífsins, svo fáeinar séu nefndar.
Peirri spurningu var einnig
slengt á leikaraefnin hvort Nem-
endaleikhúsið væri ekki sérstakt
draumaleikhús, óskabarn hvers
leikara. Þau sögðu svo vera að
mörgu leyti, til að mynda því að
leikhúsið væri eins konar „synt-
esa“ skólans og vinnunnar sem
þeirra biði. Þau fengju tiltölulega
frjálsar hendur, en skólinn hefði
samt ekki sleppt alveg af þeim
takinu; enn nytu þau verndar
hans breiðu vqngja og þyrftu til
dæmis ekki að taka neina fjár-
hagslega áhættu. Þannig skapað-
ist friður til starfa; kærkomið
næði til þess að setja upp þrjár
sýningar á níu mánuðum sem
ekkert sköruðust, þannig að þau
gætu gefið hverri sýningu allt sitt.
Að mörgu leyti fyrirmyndarfyr-
irkomulag sem ekki væri til stað-
ar í atvinnuleikhúsunum af ýms-
um ástæðum.
Þau vildu líka meina að það
nýjabrum sem oft hefur þótt
fylgja Nemendaleikhúsinu væri
fyrst og fremst fólgið í því að
þarna bættust átta ný andlit við
þá stétt sem vinnur uppá sviði
fyrir augum fólks. Hógværð? Ég
heid að meira valdi; einhver
stemmning sem myndaðist meðal
fólks sem vel þekkir hvert á ann-
að og getur miðlað leikgleðinni
áfram til áhorfenda, þar sem þau
eru full af þrótti sem loks fær
fram að ganga.
Látum vera með fleiri slíkar
kenningar. Nemendaleikhúsið
ætlar sem fyrr segir að frumsýna
þann 23. október. En þau hafa-
líka ákveðið hin tvö verkefni
vetrarins. Sjálfur meistarinn,
William Shakespeare skrifaði
annað verkefni Nemendaleik-
hússins - Þrettándakvöld. Það
verður frumsýnt 16da janúar í
þýðingu Helga Hálfdanarsonar
og verður í leikstjórn Þórhalls
Sigurðssonar.
Síðasta verkefnið verður frum-
Leikhús
Haldið af stað
Á þessari mynd
Einars Ólasonar
getur að líta að-
standendur sýn-
ingar Nemenda-
leikhússins á
leikriti Carlo Gold-
ini: Kristínu Jó-
hannesdóttur,
Guðrúnu S. Har-
aldsdóttur, Ólaf
örn Thoroddsen
og svo leiknem-
ana Halldór,
Hjálmar, Ingrid,
Valgeir, Þórdísi,
Ólafíu, Þórarinn
og Stefán Sturlu.
Myndinni má velta
við til þess að
virða fyrir sér and-
litin öll. Á hana
vantar þó þýðand-
ann Árna Berg-
mann, en lesend-
urvita væntanlega
allt um hans útlit.
sýnt í apríl. Það verður sérstak-
lega fyrir hópinn skrifað af.Kjart-
ani Ragnarssyni og í hans leik-
stjórn. Og það er ekki seinna
vænna en að kynna leikarana
nýju: Halldór Björnsson, Hjálm-
ar Hjálmarsson, Ingrid Jónsdótt-
ur, Ólafíu Hrönn Jónsdóttur,
Stefán Sturlu Sigurjónsson,
Valgeir Skagfjörð, Þórarinn
Eyfjörð og Þórdís Arnljótsdóttir.
-pv
Myndlist
Atvinnuleikhúsin hefja starfsemi sína
Kjartan Bjargmundsson leikur
Skúla Thoroddsen.
Leikárið er hafið. Menn, konur
og börn geta nú tekið sér
stöðu við miðasölulúgur
leikhúsanna og tekið til við þar
sem síðast var frá horfið, að
halda við því heimsmeti sem
íslenska þjóðin á í leikhúsað-
sókn.
í gær frumsýndi Leikfélag
Reykjavíkur leikritið Upp með
teppið, Sólmundur eftir Guðrúnu
Ásmundsdóttur þar sem fjallað er
um það þegar nokkrir leiklistar-
hneigðir borgarar stofnuðu félag
um það áhugamál sitt og leigðu til
þess hús Iðnaðarmannafélags
Reykjavíkur við tjarnarbakkann.
Leikritið er flétta skáldaðra
atvika sem byggja þó á sagnfræði-
legum grunni ýmissa heimilda um
þessi fýrstu ár. Leiktjöld Gerlu
eru þýðingarmikill þáttur í sýn-
ingunni og hefur verið endurgert
það fræga fortjald (teppi) sem
Bertelsen húsamálari málaði eftir
því sem hann minnti að fortjaldið
í Konunglega leikhúsinu í Kaup-
mannahöfn hefði litið út. Fyrir-
ferðarmestu persónur í þessu
gamansama afmælisverki eru
Sólmundur sá sem dregur teppið
upp og niður og Guðrún frá Súlu-
nesi sem lendir í saumaskap og
hvísli hjá Leikfélaginu fyrir mis-
skilning. Þau eru leikin af Guð-
mundi Ólafssyni og Bríeti Héð-
insdóttur.
Eilítið ofar í bænum nálgast
stór stund. Þjóðleikhúsið frum-
sýnir eftir viku Uppreisn á ísa-
firði eftir þann mann er eitt sinn
stýrði fjármálum ríkisins af rögg-
semi, Ragnar Arnalds. Það fjall-
ar sem kunnugt er um „Skúlamál-
in“ á ísafirði um aldamótin og er
Skúli sjálfur leikinn af Kjartani
Bjargmundssyni. Hann sagði í
spjalli við blaðið að þetta hefði
verið ákaflega skemmtileg vinna
og það væri alltaf gaman að leika
mikla og framsýna baráttumenn.
Hlutverkið væri ólíkt því sem
hann hefði fengist við áður,
kærkomin tilbreyting frá gaman-
hlutverkunum. Hér væri líka
byggt á sögulegum atburðum og
því margar heimildir til um þá
persónu sem hann léki. Kjartan
sagði að það mætti skipta þessu í
þrennt: Sagnfræðina sem til væri
um Skúla, leikrit Ragnars um
Skúlamálin og svo sýninguna.
Allt félli þetta skemmtilega sam-
an og hann sagðist vera mjög hrif-
inn af því leikhúsformi sem
Brynja Benediktsdóttir leikstjóri
setti verkið undir.
Það er sumsé margháttuð
skemmtan sem leikhúsgestir eiga
í vændum á komandi vikum og
mánuðum. Og það jafnast fátt á
við það að fara í leikhús á góða
sýningu og skiptir þá engu hvort
menn eiga val um tvær eða tutt-
ugu sjónvarps- og útvarpsrásir.
— pv*
Ulfur í Svíagæru
Ulf Trotzig í Norræna
„Einn fremsti myndlistarmað-
ur Svía sýnir í Norræna húsinu."
Segir í höfði fréttatilkynningar
vegna þessarar sýningar og hlýtur
slík setning að vekja með
mönnum forvitni, þó lengi hafi sú
íþrótt verið stunduð hér að kasta
rýrð á þessa jafnlyndu frændþjóð
okkar. Maðurinn sem svo er
kynntur heitir Ulf Trotzig og hef-
ur um þrjátíu ára feril að baki sér
og þar af tók hann fyrri helming-
inn á sig í París á þeim árum þegar
hún bar nafn sitt betur en á okkar
dögum, eða á árunum 1955-69.
Nú býr Úlfur í Lundi, en hefur
sýnt víðsvegar um heiminn.
Úlfur er einn af hinum svoköll-
uðu fígúratívu abstrakt-mönnum
og þokkalega villtur í vinnu-
brögðum sínum með mjög ák-
veðinn persónulegan stíl sem lík-
lega hefur mótast á Parísar-árum
hans þegar franski abstrakt-
expressjónisminn var og hét en
hefur e.t.v. tekið aukakipp þegar
nýja málverkið kom fram. Hann
tekur hraustlega til litar síns, sem
er merkilega sænskur og sveiflar
sínum sterkbyggðu penslum við
undirleik heillar sinfóníuhljóm-
sveitar að sögn kunnugra. Þetta
eru því einskonar tilfinninga-
vímu-myndir og meira fyrir fólk
með sveigjanlega sál í teygjan-
legum líkama en gráspengda
speki-búka.
Það er því ekki vitlaust að
skoða þessa sýningu með vasa-
diskó fyrir eyrunum, en taki mað-
ur það af sér hangir hávaðinn í
sumum myndunum aðeins hljóð-
ur á veggjunum í formi fyrrver-
andi handahreyfinga. Því svona
hröð vinnubrögð byggjast mikið
á heppni sem stundum getur orð-
ið óheppni ef hraðinn er of mikill.
Þess sjáum við dæmi í nokkrum
málverkum Úlfs eins og þeim nr.
12 (Stúlkan og hafið) nr. 14
(Dómkirkja 1985). Málarinn er
HALLGRÍMUR
HELGASON
hvorki ákveðinn í því hvað hann
ætlar sér né nægilega óviss og
hættir í miðju kafi í stað þess að
ganga enn lengra og gera mynd-
ina þéttari og sterkari. Það gerir
hann hinsvegar í mynd nr. 17
(Fugl og foss) sem er helvíti góð
mynd og reyndar sú eina á þessari
sýningu með eigin rými og gerir
hana um leið dýpri en hinar.
Minni myndirnar eru einnig
merkilega misjafnar miðað við
þennan sterka stfl sem á þeim
öllum her. T.d. er myndin nr. 8
(Borgin og stóra fljótið) heppnuð
á meðan svipað mótív í verki nr.
16 (Dómkirkja við fljót II) er
bæði stíf og flöt.
Grafík Úlfs Trotzigs hangir í
anddyri og einnig uppi en er mun
síðri málverkunum því þar er
ekki litkrafti olíunnar til að dreifa
og myndimar oft ekki annað en
eintómt andlaust og óákveðið
krafs. Hann er alltaf að reyna að
gefa eitthvað til kynna, eitthvað
annað fyrir utan línuna sem hann
dregur, sættir sig ekki við hana
eins og hún er. En sú vantrú er
einmitt eitt leiðinlegasta ein-
kennið á lélegum grafíklista-
mönnum.
Þrátt fyrir allt er þó þessi sýn-
ing mun betri en það sem hefur
áður komið hingað úr þessari átt
og minnist ég þá með hrolli hinn-
ar ömurlegu samsýningar nokk-
urra Grautaborgar-málara á
Kjarvalsstöðum fyrir nokkrum
árum. Og þegar haft er í huga að
þessi málverk eru dæmi um hina
opinberu og viðurkenndu list
okkar tíma sem vandlega er
styrkt af vel lesnum listfræðing-
um og komin hingað til okkar á
vegum samnorrænna samvinnu-
samskota megum við nokkuð vel
við una. Norræna húsið hverfur
ekki alveg í hið menningarlega
mistur sem alltaf myndast í kring-
um slíkar stofnanir.
En þó þessi maður sé kallaður
einn mesti myndlistarmaður Svía
þarf það þó ekki að þýða neina
lægð yfir því landi. Því margir
gera því skóna um þessar mundir
að fram sé að koma úrval nýrra
Skandínava sem vekja muni at-
hygli listheimsins á næstu árum.
E.t.v. líkt og í lok síðustu aldar
þegar list Norðurlanda reis hvað
hæst.
Sýningu Úlfs lýkur á sunnu-
dagskvöld.
8 SIÐA - ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 20. september 1986