Þjóðviljinn - 30.10.1986, Qupperneq 6

Nýtt frumvarp um framhaldsskóla
Stóraukin áhrif heimamanna
Þrírþingmenn Alþýðubandalags meðfrumvarp. Afrakstur hópstarfs innanflokksins.
Helstu nýmœli: dregið úr áhrifum ráðuneytis, mismunun milli bóknáms og verknáms
afnumin, landinuskiptí9 frœðsluumdœmi, skólastjórn kýs skólastjóra, opnaðá
fjarkennslu, hamlað gegn markaðshyggjunni.
Svo einkennilegt sem það kann
að virðast er engin heildarlöggjöf
um framhaldsskóla til í landinu.
Nú er hins vegar von til þess að úr
verði bætt því þrír þingmenn AI-
þýðubandalagsins hafa lagt fram
frumvarp til laga um framhalds-
skóla. Verði það að iögum í þing-
inu í vetur er liðinn áratugur og
rúmlega það síðan þingmenn
hófu tilraunir til að fá heildarlög-
gjöf setta, án árangurs.
Hér á eftir verður gerð grein
fyrir þessu nýja frumvarpi Al-
þýðubandalagsþingmannanna
Ragnars Arnalds, Helga Seljan
og Skúla Alexanderssonar.
Langur aðdragandi
Árið 1974 voru á alþingi sam-
þykkt lög um grunnskólann og
starfar hann eftir þeim ramma
sem þá var dreginn. Strax í kjöl-
far þeirrar lagasetningar skipaði
þáverandi menntamálaráðherra
nefnd til að gera tillögur um
breytta tilhögun náms á fram-
haldsskólastigi. Tæpum þremur
árum síðar varð til lagafrumvarp
og hefur það verið flutt fimm
sinnum án þess að ná fram að
ganga. Raunar vantaði aðeins
herslumuninn á að þetta frum-
varp yrði að lögum í vinstri
stjórninni 1978-79, en þá fór Al-
þýðubandalagið með
menntamálin. Nú skal gerð til-
raun til að bæta um betur.
Fræðsluskrifstofa í hverju um-
dæmi, sem eiga að vera 9 alls í
landinu, sér um framkvæmdir
fræðsluráðsins en á einnig að vera
miðstöð fyrir þá þjónustu sem
framhaldsskólar þar þurfa á að
halda. Þar starfi kennslu-
gagnamiðstöð.
I frumvarpi Ragnars, Helga og
Skúla er lögð áhersla á aukið
sjálfsforræði hvers skólasamfé-
lags að því er varðar allt innra
starf skólans. Skólastjórn skipuð
fulltrúum kennara, nemenda og
annarra starfsmanna kjósi t.d.
skólastjórann og nemendaráð fái
rétt til að hlutast til um námið og
tilhögun þess.
Mismunun aflétt
í þessu frumvarpi Alþýðu-
bandalagsþingmannanna er öll
mismunun varðandi fjármögnun
milli bóknáms og verknáms af-
numin. Sömu kostnaðarákvæði
gilda um hvort tveggja námið og
eru þau sambærileg gagnvart
öllum sveitarfélögum á landinu.
Lagt er til að ríkissjóður standi
alfarið undir stofnun og rekstri
sérgreinaskóla sem starfræktir
eru fyrir landið allt.
Helstu atriði í kostnaðarskipt-
ingu ríkis og sveitarfélaga eru
þessi samkvæmt frumvarpinu: 1)
Ríkissjóður kostar 80% af
stofnkostnaði fullbúins kennslu-
rýmis en fræðsluráð á móti. 2)
Ríkissjóður kostar allan
stofnkostnað heimavistarrýmis,
þar með talið skólastjóra- og
kjennaraíbúðir, laun starfsliðs,
flutning nemenda til skóla þegar
við það sparast bygging heima-
vista og skólamannvirkja. 3) Rík-
issjóður greiðir 80% af viðhalds-
kostnaði skólamannvirkja og
endurnýjun tækja og búnaðar en
fræðsluráð á móti og einnig 60%
af öðrum rekstrarkostnaði. 4)
Fræðsluráð skal standa undir
stofn- og rekstrarkostnaði
fræðsluskrifstofu en ekki launa-
kostnaði.
f frumvarpinu er gert ráð fyrir
að ríkissjóði sé heimilt að greiða
framlag til stofnkostnaðar vegna
íþróttamannvirkja er sveitarfélög
hyggjast reisa í samvinnu við
íþrótta- eða ungmennafélög.
Stóraukið hlutverk
Með frumvarpi þessu um fram-
haldsskólann er komið til móts
við breyttar aðstæður í samfé-
laginu og honum ætlað aukið
hlutverk í alhliða menntunar- og
uppeldisstarfi. í greinargerð með
frumvarpinu er bent á að nú sé
framhaldsnám á góðri leið með
að verða hluti af almennri
menntun. í tillögunum er lagður
grunnur að því að fjarkennsla
geti orðið gildur þáttur í fram-
haldsnámi, Námsgagnastofnun
afli námsefnisins en Ríkisútvarp-
ið annist útsendingar.
í greinargerð þremenninganna
segir: „Þegar á heildina er litið
veitir framhaldsskólinn ekki enn
nægilega haldgóða menntun til
undirbúnings starfa í lýðræðis-
þjóðfélagi. Verkemenntunin hef-
ur heldur ekki þróast í samræmi
við þær breytingar sem orðið hafa
og verða fyrirsjáanlegar í fram-
tíðinni á starfskerfi og verka-
skiptingu þjóðfélagsins. Æskileg
þróun hefur m.a. strandað á því
að framhaldsmenntunin er ekki
skipulögð sem samvirk heild.
Mismunandi hlutdeild ríkis og
sveitarfélaga í fjármögnun bók-
legs og verklegs náms, sem áður
er vikið að, hefur verið hér mjög
til trafala, sérstaklega fyrir
eflingu framhaldsmenntunar í
umdæmum utan Stór-
Reykjavíkursvæðisins. Þetta
ástand eykur á þann búsetu- og
stéttarmun sem er þó ærinn
fyrir“.
Gegn markaðskerfinu
í niðurlagi greinagerðar með
frumvarpi um framhaldsskóla
benda þeir Ragnar, Helgi og
Skúli á að þeirrar tilhneigingar
gæti mjög hér á landi að litið er á
skólann sem hluta af markaðs-
kerfi. Menntun sé vegin á mæli-
stiku taps og gróða. Þeir hnykkja
á og segja: „Um leið og vinna ber
að hagkvæmni í rekstri fram-
haldsskóla þarf að bægja frá
þeirri hættu að markaðshyggja og
einsýni ráði ferðinni varðandi
hlutverk skóla og þróun mennta-
mála. Aðeins vakandi almenn-
ingsálit og samstaða þeirra, sem
vilja efla skólann sem vettvang
fyrir þekkingarleit og skapandi
uppeldisstarf, getur hindrað slíka
öfugþróun og veitt brautargengi
hugmyndum og tillögum sem
miða að betri skóla“.
-v.
Valþór Hlööversson skrifar
Úttekt Þjóðviljans
Umræður
innan flokksins
Tilurð þessa nýja framhalds-
skólafrumvarps hefur orðið með
allsérstæðum hætti. í stað þess að
þingmenn og embættismenn
semji þetta frumvarp eins og oft-
ast er, hafa félagar í Alþýðu-
bandalaginu lagt þar mest af
mörkum. Á landsfundi flokksins
árið 1983 var gerð ítarleg ályktun
um uppeldis- og skólamál og m.a.
hvatt til þess að sett yrðu heildar-
lög um framhaidsskólann. í kjölf-
arið fylgdi opin umræða innan
flokksins og utan um þessi mál og
starfaði sérstakur skólamálahóp-
ur flokksmanna að verkefninu.
Mörg atriði í þessu nýja frum-
varpi eru tekin beint upp úr til-
lögum starfshópsins.
Aukiðfrjálsræði boðað
Eins og segir í greinargerð með
þessu framhaldsskóiafrumvarpi
felst veigamesta breytingin í því
frá núgildandi lögum um ýmsa
framhaldsskóla, að mjög er dreg-
ið úr einhliða ákvörðunarvaldi
menntamálaráðuneytis en áhrif
fræðsluumdæmanna stóraukin.
Hugmyndin er sú að færa stjórn
og stefnumótun út í héruðin og í
hendur heimamanna.
Til að tryggja aukin áhrif
heimamanna er gert ráð fyrir að
lýðkjörin fræðsluráð í hverju um-
dæmi fái það hlutverk að ákveða
mál er varða uppbyggingu
skólans og framhalds-
menntunarinnar. í þessum
fræðsluráðum skulu sitja 9 menn,
kosnir um leið og byggðakosn-
ingar fara fram. Þessum ráðum er
ætlað að ráðstafa því fjármagni
sem árlega er veitt af fjárlögum til
skóla innan síns umdæmis. Þá er
gert ráð fyrir að sveitarfélög í
hverju umdæmi stofni sérstakan
framhaidsskólasjóð til að standa
undir sínum kostnaðarhlut við
stofnun og rekstur skólans.
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN
Framhaldsskólafrumvarpið
Afrakstur hóp-
vinnu innan AB
Gerður G. Óskarsdóttir úr skólamálahópi: skólastefna er
ekki til ílandinu. Alþýðubandalagiðþarfað mótaþá stefnu
fyrst allraflokka
Ég er ágætlega sátt við þetta
frumvarp sem þrír þingmenn Al-
þýðubandalagsins flytja nú um
framhaldsskólann. Það er af-
rakstur hópvinnu margra félaga
innan flokksins og dæmi um vinn-
ubrögð sem eru til fyrirmyndar,
sagði Gerður G. Oskarsdóttir,
ein þeirra sem sat í skólamálahóp
Alþýðubandalagsins er undirbjó
frumvarpið um framhalds-
skólann.
„Þessi skólamálahópur okkar
fór af stað vorið 1984 og starfaði
mjög vel næstu tvö árin á eftir.
Tildrögin að stofnun hópsins
voru þau að ný ríkisstjórn hafði
tekið við völdum og m.a. farið aðl
gera ýmsar ráðstafanir í mennta-
málaráðuneytinu sem voru skóla-
mönnum ekki að skapi. Upphaf-
lega var tilgangur okkar að ræða
þau mál sem þá voru efst á baugi í
skólamálum almennt og gera til-
raun til að móta einhverja stefnu
fyrir flokkinn í þeim málum.
Smám saman þróaðist okkar starf
í umræðu um framhaldsskólam.
og að lokum gerð frumvarps þess
sem nú liggur fyrir“, sagði Gerð-
ur í samtali.
„Haustið 1984 stóðum við fyrir
fjórum opnum fundum. Á þeim
fyrsta var fjallað um kjaramál
kennara, sem þá eins og endra-
nær voru mjög í brennidepli. Á 2.
og 3. fundi kölluðum við á ýmsa
sérfræðinga til að ræða málefni
framhaldskólans og á síðasta
fundinum var menntastefna í
landinu á dagskrá“.
„Eftir nokkrar umræður í lok
ársins 1984 var ákveðið að mynda
hinn eiginlega skólamálahóp,
sem tók til óspilltra málanna í árs-
byrjun 1985. Auk mín sátu í hon-
um Hannes Ólafsson, Þórður
Gunnar Valdemarsson, Loftur
Guttormsson, Steinunn Helga
Lárusdóttir og Gunnar Gutt-
ormsson. Við héldum 15 fundi
fram til vors og einn vinnudag.
Viðuðum að okkur efni um mál-
efni framhaldskólans í nágrann-
alöndunum, ræddum við ýmsa
sérfræðinga hér heima og héldum
fundi með þingmönnum Alþýðu-
bandalagsins. Vorið 1985 var svo
haldinn almennur fundur innan
flokksins þar sem afrakstur okkar
vinnu var til umræðu".
„Það var svo ekki fyrr en haust-
ið 1985 sem hugmynd kom upp
um að semja frumvarp um fram-
haldsskólann. Við lögðum fram
hugmyndagrunn 19. október það
ár og skiluðum af okkur efnivið
til landsfundar síðar um haustið.,
Lítil umræða fór þar fram um
okkar drög en ályktun landsfund-
ar um málefni framhaldskólans,
byggð á okkar hugmyndum, send
til framkvæmdastjórnar flokks-
ins. Þar með var vinna við að búa
þetta í frumvarpsbúning komin á
góðan rekspöl".
„Það frumvarp sem nú liggur
fyrir er allmikið frábrugðið því
frumvarpi sem nefnd embættis-
manna samdi og lagt var fram í
þinginu í fyrsta sinn haustið 1977.
Fyrst og fremst er það samræm-
ing á hugmyndum okkar úr skóla-
málahóp AB, þingmanna flokks-
ins og sveitatstjórnarmanna úr
Gerður G. Óskarsdóttir: mjög sátt við
þetta frumvarp um framhaldsskóla
sem nú liggur fyrir og vonast til að það
verði samþykkt. Ljósm. Leifur.
öllum flokkum sem núverandi
menntamálaráðherra fékk í
hendur sl haust. Ég er sátt við
niðursatöðuna því svona frum-
varp hlýtur alltaf að vera sam-
komulagsatriði margra aðila“.
„Við vissum það auðvitað fyrir
en sáum enn betur í okkar vinnu
að skólastefna er engin til á ís-
landi. Kennarasamband íslands
er að setja saman drög að skóla-
stefnu og vonast ég til að þar
kenni margra góðra grasa. Innan
Alþýðubandalagsins þarf að þróa
þetta áfram og ég er sannfærð um
að sú vinna sem skólamáiahópur-
inn lagði af mörkum um tveggja
ára skeið gæti nýst vel í því starfi.
Þá myndi Alþýðubandalagið
vera fyrst íslenskra stjórnmála-
flokka til að hafa uppi heildar-
stefnu í þessum mikilvæga mála-
flokki", sagði Gerður G. Öskars-
dóttir að lokum. -v.