Þjóðviljinn - 19.12.1986, Síða 5

ÓlafurGíslason
segirfrá
nýafstaðinni
sýninguíPitti-
höllinniíFlórens
Á því ári sem nú er senn á enda
útnefndi Evrópuráðið í Strassbo-
urg Flórens á Ítalíu sem menn-
ingarhöfuðborg Evrópu árið
1986. Af því tilefni var óvenju-
mikið um að vera í menningarlífi
borgarinnar síðastliðið sumar, og
er þá ekki lítið sagt um þessa
sögufrægu miðstöð menningar
og lista.
Eitt af því sem borgaryfirvöld
buðu upp á af þessu tilefni, var
mikil og óvenjuleg myndlistar-
sýning í Pitti-höllinni, sem bar
heitið „La Maddalena tra sacro e
profano‘% sem þýða mætti með
yfirskrift' þessarar greinar. Sýn-
ingin gaf okkur fróðlegt yfirlit
yfir það hvernig þessi margræða
persóna guðspjallanna og ann-
arra helgisagna hefur verið túlk-
uð í evrópskri myndlist allt frá
Giotto á 13. öld til ítalska málar-
ans De Chirico á 20. öldinni.
Tizlan:
La Maddalena.
Þetta er olíumálverk, málað á léreft á
árunum 1531 -35. Myndin er merkt
höfundi á vasanum í vinstra horni
neðanverðu þarsem stendurTITAN-
US.
Tizian vareinn fremsti málari Ítalíu á
16. öld. Myndir hans marka hápunkt
endurreisnartímans í Feneyjum, og í
sumum allegóríumyndum hans gætir
áhirfa nýplatónista. Það má einnig
segja um þessa mynd hans af Maríu
Magdalenu: fyrir honum er M.M. kon-
an sem sameinar kyntöfra hinnar
holdlegu ástar og þá himnesku ást
sem samkvæmt Ficino var ávöxtur
andagiftarinnar. Magdalena er nakin:
sá sem elskar paltónskri ást stendur
nakinn fyrir guði og mönnum sögðu
nýplatónistarnir. En hún hylur nekt
sína silkimjúku hári blygðunar og
sektar. Líkaminn vísar til syndarinnar
Ijúfu, en augun horfa til himins og
gefa til kynna þá himnesku ást, sem
nýplatónistar kölluðu amor sacro.
Því hefur verið haldið fram að fyrir-
sætan sem Tizian notaði við gerð
þessarar myndar hafi verið þekkt
gleðikona í Feneyjum, sem gerði
afturhvarf og átti frumkvæði að því að
stofna heimili fyrir iðrandi gleðikonur I
borginni.
HOLDIÐ OG ANDINN
Sýning þessi brá ekki bara
óvenjulegu og margbreytilegu
ljósi á persónuna Maríu Magda-
lenu, heldur vakti hún jafnframt
fjölmargar spurningar um trúar-
lega þýðingu þessarar helgisagn-
ar og pólitíska, trúarlega og fag-
urfræðilega afstöðu myndlistar-
manna til viðfangsefnisins á hin-
um ólíku tímum, allt frá hinum
býsanska og síðgotneska stfl 13.
aldarinnar til hins metafýsiska
málverks De Chirico. Segja má
að sýningin hafi með fjölbreyti-
legum hætti varpað ljósi á þá tví-
hyggju sem svo mjög hefur ein-
kennt vestræna menningu og
kristallast í sögunni af Maríu
Magdalenu í baráttu holdsins og
andans og þeirri tvískiptingu ást-
arinnar sem nýplatónistarnir á
15. og 16 öldinni kölluðu amor
sacro og amor profano.
Hver var
María Magdalena?
í Jóhannesarguðspjalli segir að
M.M. hafi verið systir Mörtu og
Lazarusar frá Betaníu, hún var
bersynduga konan sem við ásýnd
Krists gerði afturhvarf og iðrun,
iaugaði fætur hans með tárum
sínum, þerraði þá með óhreinu
hári sínu og smurði þá smyrslum.
Við þetta læknaðist M.M. af 7
illum öndum sem herjað höfðu á
sál hennar og hold, hún hlaut að
launum ást Krists og fylgdi hon-
um frá því. Hún var konan sem
sem sagt er frá útlegð hennar,
siglingunni til Frakklands og boð-
unarstarfi hennar meðal heið-
ingja í Frakklandi. Sögurnar af
því hvernig englarnir komu og
sóttu hana í útlegðinni á 7. tíma
hvers dags og fluttu hana til hinn-
0
Jules Joseph Lefebvre:
María Magdalena.
Olíumálverk á léreft, málað ca. 1875.
Þegar kemur fram á 19. öldina og
natúrílisminn og síðan rómatíkin
verða ríkjandi í evrópskri myndlist
verður æ dýpra á trúarlegri upplifun í
málverkinu. Það gildir einnig um
þessa mynd, eða hverjum dytti það í
hug að hún ætti að sýna heiiagan
dýrling? Magdalena er hér í hlutverki
freistarans, hár hennarfellurfrjálst
um klettinn sem hún liggur við í helli
sínum og bak við vinstri handlegg
hennar sjáum við glitta í ögrandi
augnaráð. Mynd þessi er óður til
konulíkamans. Hún var eitt sinn í eigu
Alexandre Dumas yngri, en er nú
varðveitt á Hermitage-safninu í Len-
ígrad.
í íimynd Maríu Magdalenu
stóð Kristi næst og kraup í ör-
væntingu við krossinn á meðan
hann tók þar út kvalir sínar, hún
var konan sem vakti við gröf hans
og varð þeirrar náðar aðjótandi
aðverða fyrst dauðlegra manna
til þess að sjá Krist upprisinn:
þessi bersynduga kona var af
honum valin til þess að flytja læri-
sveinunum fagnaðarboðskapinn
um upprisuna.
María Magdalena lifði í útjaðri
þess gyðinglega feðraveldis sem
ríkti í Palestínu á dögum Krists.
Engu að síður var hún útvalin af
Kristi til þess að gegna mikilvægu
hlutverki. í iðrun sinni og yfirbót
sýndi hún Kristi takmarkalausa
fórnarlund og ást. Þetta er kjarni
þeirrar sögu sem við getum lesið
út úr Biblíunni. Síðan spunnust
um hana helgisagnir, þar sem
greint er frá kvenlegum yndis-
þokka hennar og hárprýði, þar
ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5