Þjóðviljinn - 22.03.1987, Blaðsíða 8

SUNNUDAGSPISTILL
Eiflu hrœddur
við menningar-
sJefnu?
í tilefni opins málþings um listir og menn-
ingarmál sem Alþýðubandalagið gengst
fyrir í Átthagasal Hótel Sögu kl 13. í dag,
sunnudag
Já. það er ekki nema satt
og rétt-Aiþýðubandalagið
gengst fyrir málþingi um
menningarmái í dag. Og það
er opið - bæði í þeim skilningi
að þar koma fram menn úr
ýmsum pólitískum áttum og
svo þeim að allir áhugamenn
eru velkomnir boðnir.
Til hvers?
Eitt af því sem menn væntan-
legsa spyrja sjálfa sig að á slíkri
málstefnu er þetta: Eiga
stjórnmálaflokkar að hafa menn-
ingarstefnu? Kannski er spurn-
ingin óþörf að því leyti, að flokk-
ar hafa í reynd einhverja slíka
stefnu - hún kemur fram í því
hvernig þeir bregðast við
nauðsynjamálum menningar
þegar þau koma upp. Stundum er
þó erfitt að greina átta sig á þeirri
stefnu, ekki síst vegna þess, að í
einum og sama flokki geta verið
duglegir áhugamenn um menn-
ingarstarf, og svo aðrir sem láta
sér fátt um þá hluti finnast. Æ,
segja þeir, mér leiðist. Og verður
framganga pólitískra samherja í
þessum málaflokki einatt misvís-
andi, mjög í skötulíki. En þeim
mun meiri ástæða er til þess fyrir
Menning, sagðifóstramín,
það er rímorð sem þeir
hafa fyrirsunnan tilað ríma
á móti þrenningunni.
STEINN STEINARR
Menning er viðræða þar
sem skipst erá hugmynd-
um og reynslu og gildi og
siðirannarra eru metnir.
UNESCO-ráðstefna
íMexíkó.
Aföllum smáþjóðum á að
kúga þjóðerni. Alheimur-
inn að verða Rússi eða
Englendingureða Þjóð-
verji, en það ersama sem
að höggva á ræturheims-
menningarinnar
STEPHAN G.
STEPHANSSON
áhugamenn um menningu í til-
tekinni stjórnmálahreyfingu að
þeir berjist um á hæl og hnakka -
ekki síst til að fá samherja sína í
heildarpólitíkinni til að gefa virk-
an gaum að þeirri lífsnauðsyn
sem menning heitir. Til að þeir
svo komi ekki af fjöllum eða sofi
þegar ágæt menningarstarfsemi
þarf á liðveislu að halda.
Gegn straumi
Það er sérstaklega nauðsynlegt
fyrir vinstriflokk að halda vöku
sinni í menningarmálum. Vegna
þess að vinstriflokkur stendur í
því vonandi að róa gegn straumi,
hann þarf að geta af innri
sannfæringarkrafti bent á val-
kosti, ekki aðeins að því er varðar
tekjuskiptingu og uppbyggingu
atvinnuvega, heldur og að því er
varðar það sem vert er að keppa
að í mannlífi, í þjóðlífi. Og eitt af
því er að einstaklingurinn sé ekki
þægur viðtakandi áróðurs og
þeirrar ódýru fjöldaframleiðslu
skemtanaiðnaðar, sem gerir sig
líklega til að leggja undir sig tóm-
stundir manna. Heldur haldi
hann sjálfstæði sínu, andlegri
forvitni, sé gagnrýninn á það
ástand sem reynt er að gera að
sjálfsögðum hlut. Menningarlíf
er meðal annars tæki til að styðja
við bakið á hverjum og einum í
þessum tilvistarmálum.
Að gegna hlutverki
Vinstrimenn hafa fyrr og síðar
talið sig eiga hlutverki að gegna í
menningarmálum. En vitanlega
verða þeir að sanna það í verki að
þeir geti gert tilkall til einhvers
slíks hlutverks. Og við vinstri-
menn „eigum“ ekki menninguna.
Eins gott að gleyma því ekki. Vit-
anlega ganga menn úr öllu hinu
pólitíska litrófi um með skylda
þanka um nauðsyn blómlegs
menningarh'fs. Þó nú væri. Þurfa
menn ekki að fá svar við því,
hvað geti helst eflt lífsnautnina
frjóu? Við vitum líka, að það er
til allvíðtæk samstaða um að
menningin sé okkar besta land-
vörn. Því daufara sem íslenskt
menningarlíf er þeim mun
auðveldari bráð erum við þeim
amríkanisma, sem nú er kenndur
við „heimsþorpið" eða „global
village". Alheimurinn á að verða
engilsaxi, hefði Stephan G. sagt.
Hátt og lágt
og fleira
Fyrr og siðar hafa menn á
vinstri væng deilt um inntak
menningar. Reynt að finna til
sérstakra meðmæla þá sagna-
skemmtan, þá söngva og þær
myndir, sem best væri við hæfi
alþýðu og efldu hana í hennar
lífsbaráttu. Og í framhaldi af því
varað við borgaralegri menn-
ingu, yfirstéttarmenningu. Aðrir
- einnig vinstrimenn - hafa hins-
vegar fyrr og síðar lagt mesta
áherslu á að skapa sem best al-
menn skilyrði til menningarlífs,
til þess m.a. að kveða niður þá
hættu, að menningin einangrist,
verði séreign þröngs hóps.
Margt merkilegt hefur fram
komið í umræðu af þessu tagi. En
hvort sem mönnum líkar það bet-
ur eða verr þá horfa þessi mál
nokkuð öðruvísi við á líðandi
stund en oft áður. Það er svo
margt í listum og menningarlífi
sem til lítils er að vera að tileinka
borgaraskapnum eða alþýðunni.
Beethoven er í dag ekki borgara-
leg menning og rokkið er ekki
uppreisnarsöngur alþýðuæsk-
unnar. Hitt er svo prýðilegt ef
erfiðismenn hlusta á Beethoven
og ef popparar slöngva andófs-
reiði fram í mannskapinn frekar
en þeir fari með tóma sætumullu
með stjömur í augum.
Réttur til andófs
Hinu skulu vinstriliðar ekki
gleyma, að það er alltaf ærin
ástæða til að minna á rétt listar til
samfélagsgagnrýni, til ádrepu.
En oftar en ekki geta menn orðið
varir við tilhneigingu til að kæfa
þann rétt í mjög almennu og af-
strakt tali um háleitt hlutverk list-
ar, sem ekki eigi að lúta að lágum
deilumálum heldur stunda það
eitt sem sammannlegt er. Hið
sammannlega er ágæt hugsjón,
mikil ósköp, en það keppikefli
má ekki enda í allsherjar mein-
leysi. Listir og bókmenntir verða
að fá að koma við kaunin á
mönnum og þá ekki síst vald-
höfum. Það er fals og tvöfeldni að
ætlast til slíks framtaks af lista-
mönnum í ríkjum þar sem menn
búa við mjög takmarkað tjáning-
arfrelsi, en láta sem það sé óþarfi
og ómark hér hjá okkur. En um
leið er það rétt og nauðsynlegt að
einmitt vinstrimenn forðist
þröngt sjónarhorn, kreddu, að
þeir viti og viðurkenni í verki að
ef hundrað blóm fá ekki að blóm-
stra þá munu fimm blóm ekki
njóta sín heldur. -áb
Samspil æðri menningar
og alþýðumenningar hefur
verið og hlýturað vera
lífsskilyrði sjálfstæðrar
menningará íslandi.
JÓHANNES ÚR KÖTLUM
Hinn mikli iistamaður hefur
oftast verið mikill einstak-
lingurog mikil félagsvera í
senn.
SIGFÚS DAÐASON
Mér vitanlega hefurís-
lenska þjóðin aldrei beðið
um skáldskap frá neinum.
Hreppstjórinn í Stóruberuvík
(Heimsljós).
8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 22. mars 1987