Þjóðviljinn - 19.06.1987, Page 6

19. JUNI
AFMÆLI
Þorbjöm Sigurgeirsson
vonlausir! Þeir kunna ekki einu
sinni aö halda á uppþvottabursta.
Hver elur þá upp og gerir þá
svona? Kennarar og foreldrar.
Og það er leitt til þess að hugsa að
konur geri syni sína svona. Og
röddin sem segir að kvennafram-
boð sé brot á jafnréttislögum! Að
þessi rödd skuli vera til..!
Samt sem áður megum við ekki
hugsa sem svo að ekkert hafi
breyst með kvennabaráttunni. Ef
Eg hef aldrei verið virk í
kvennahreyfingunni, en ég
styð hana og finnst gott að vita af
henni, sagði Dóra Takefusa 16
ára nemi.
„Ég hef hins vegar aldrei verið
sú manneskja sem sækist eftir því
að starfa í félagasamtökum. Ekki
mín deild.“
Hvernig finnst þér afstaða
jafnaldra þinna vera gagnvart
kvennahreyfingunni?
„Ég umgengst mjög lítið mína
jafnaldra og get því lítið tjáð mig
um það. Ég hef það hins vegar á
tilfinningunni að fólk á mínum
aldri sé að fá vaxandi áhuga á
pólitík almennt. Jafnaldrar mínir
í skólanum eru, að mér finnst,
mjögvakandi. Þau eru kröfuhörð
og ákveðin. Þetta er fólk sem er á
ég ympra á því við ömmu að
árangurinn sé lítill bregst hún hin
versta við. Við höfum auðvitað
áorkað miklu. Mér finnst samt
eins og við séum nú komnar á
tímabil ákveðinnar stöðnunnar.
Konur verða að átta sig á því að
þær hafa kraft og þær geta haft
áhrif. Við beitum þessum krafti
ekki sem skyldi og venjulega gera
konur það ekki fyrr en eitthvað er
farið að brenna á þeim. Konur
eiga að fara út í baráttuna áður en
svo er kornið." -K.OI.
þeim aldri að það er í hraðri þró-
un og það er að verða ineðvitað
um stöðu sína í samfélaginu. Pól-
itísk umræða hjá þessum hópi
virðist óaðskiljanlegur hluti af
þessari þróun.
Ég held að eftir að kosninga-
aldurinn var færður niður séu
pólitíkusar farnir að taka ungt
fólk meira inn í dæmið en áður.
Fyrir þá snýst málið fyrst og
fremst um atkvæði en það hefur
lfka verið talað meira til unga
fólksins fyrir bragðið, sem hefur
síðan glætt áhugann á pólitík."
Hvað kvennahreyfinguna
varðar sérstaklega þá held ég að
stelpurnar séu mjög stoltar af
kvennahreyfingunni. Og ég er
sannfærð um það að hreyfingin á
eftir að vaxa og dafna vel á næstu
árum.“
Þótt ég hafi byrjað að sniglast í
kringum íslenska eðlisfræði á
menntaskólaárunum kringum
1958, liðu 10 ár þar til ég fór að
kynnast Þorbirni Sigurgeirssyni
að marki. Vegna framhaldsnáms
og síðan heimferðar þurfti ég þá
að leita til hans um marga hluti og
hann reyndist mér sem öðrum
bæði hollráður og hvetjandi.
En þegar heim kom að lokum
síðsumars 1969, voru veður vá-
lynd á slóðum raunvísinda vestur
á Háskólalóð. Ungir menn og
reiðir höfðu allt á hornum sér um
stjórn verkfræði- og raunvísinda-
deildar og Raunvísindastofnun-
ar. Mátti sumpart rekja uppsteit-
inn til þeirrar hreyfingar sem
kennd er við árið 1968 og fór sem
eldur í sinu um vesturlönd á þess-
um árum. Ýfingarnar mæddu
ekki síst á Þorbirni því að hann
var þá deildarforseti. Þó að ég
fyllti að sjálfsögðu flokk hinna
ungu og reiðu, man ég glöggt
prúðmennskuna og þrautseigj-
una sem Þorbjörn sýndi í þessum
deilum, enda báru hinir ungu í
rauninni óskorað traust til hans
þrátt fyrir reiðina. Og víðsýni
hans og farsæld áttu mikinn þátt í
að þessar deilur sjötluðust að lok-
um svo að nú man þær varla
nokkur maður, enda má heita
gróið um heilt.
Þegar ég hóf störf vió Há-
skólann, hafði ég ekkert fengist
við hefðbundna eðlisfræði síðan á
fyrstu árum háskólanáms, og í
rauninni hafði hún aldrei runnið
mér nægilega í merg og bein.
Engu að síður átti ég að geta
kennt þessar greinar eðlisfræð-
innar umyrðalaust. Þegar slíkt
ber að höndum er eins gott að
eiga góða að.
Ég tel það því eitthvert mesta
lán starfsævinnar að hafa haft
Þorbjörn Sigurgeirsson innan
seilingar þegar ég var að staulast
fyrstu skrefin á braut hins unga
kennara, sem verður stundum
svo þyrnum stráð. Fyrst kenndi
ég dæmatíma í námskeiðum þar
sem hann flutti fyrirlestra. Síðar-
meir tók ég við fyrirlestrunum en
naut þá handleiðslu hans áfram.
Er mér til dæmis minnsstætt þeg-
ar ég tók við kennslu af honum er
gosið varð í Heimaey árið 1973:
Það var strangur skóli en býsna
skilvirkur.
Ég held að ég hafi hvorki fyrr
né síðar lært eins mikið í eðlis-
fræði á jafnstuttum tíma og á
þessum árum, og mest af Þor-
birni, leynt eða ljóst. Einnigfékk
ég að fara í smiðju til hans um
kennsluhætti og próf, enda komst
ég fljótlega að því að hann lagði
meiri hugsun í prófaðferðir sínar
en aðrir. Hygg ég að þar hafi sagt
til sín samviskusemi hans og
bjargföst réttlætiskennd. Ég beiti
þessum aðferðum enn þegar við á
og held þeim einnig fast fram við
aðra. - Þannig er mér nær að
halda að ég hafi af fáum mönnum
lært eins mikið um ævina og af
Þorbirni, og hefur hann þó aldrei
verið „kennari" minn í venju-
legum skilningi. Ég þykist raunar
vita að margir samstarfsmenn
Þorbjörns hafi svipaða sögu að
segja: „Öllum kom hann til nokk-
urs þroska," sagði Snorri um Er-
ling Skjálgsson forðum.
Sú hugsun leitar á mig að Þor-
björn sé í rauninni eins konar fað-
ir íslenskrar eðlisfræði, þó að
öðrum beri þá kannski nafnbót
afanna. Hvað sem því líður hefur
Þorbjörn um langt skeið verið
óumdeildur leiðtogi íslenskrar
eðlisfræði. Það þótti því ekkert
áhorfsmál að hann yrði fyrsti for-
maður Eðlisfræðifélags íslands
þegar það var stofnað fyrir tíu
árum, enda var hann einn af
frumkvöðlum þess. Þannig var
það að verðleikum sem félagið
sjötugur
gerði hann að fyrsta heiðursfé-
laga sínum fyrir nokkrum árum.
Og það er með sama hugarfari
þakklætis og virðingar sem sam-
starfsmenn Þorbjörns gangast nú
fyrir því að á þessum dögum kem-
ur út afmælisritið í hlutarins eðli,
en þar er meðal annars að finna
ýmsan fróðlek um hin margvís-
legu störf Þorbjörns gegnum tíð-
ina.
Þorbjörn er einn af þeim raun-
vísindamönnum sem skilja að
raunvísindi eru hluti menningar-
innar, og íslensk raunvísindi eru
hluti íslenskrar menningar (en
því miður skortir oft skilning á
þessu bæði meðal raunvísinda-
manna, hugvísindamanna og
jafnvel annarra svokallaðra
menningarvita). Hafa störf Þor-
björns að eðlisfræði og raunvís-
indum ævinlega verið þessu
marki brennd. Þannig hefur hann
til dæmis gert sér far um að skrifa
um fræðin á íslensku og kynna
þau almenningi. Mér er til að
mynda (næstum) í barnsminni
fróðleg grein sem hann skrifaði
um eðlisfræði í bókina Vísindi nú-
tímans frá 1958. Sú grein og aðrar
slíkar hafa vissulega orðið til að
glæða áhuga íslenskra ungmenna
á raunvísindum.
Á áhugasviðum Þorbjörns sem
tengjast öðrum þáttum menning-
arinnar má einnig nefna orða-
smíð um fræðileg efni. Ég man
glöggt að ég lærði af honum ís-
iensk orð um helstu hugtök al-
fræðinnar fyrir tuttugu árum. Ég
veit ekki hver þeirra hann hafði
smíðað sjálfur enda mundi hann
verða síðastur manna til að
hampa því. Hitt veit ég af eigin
raun að orðin sem hann notaði og
mælti með voru valin af þeirri
smekkvísi og gerhygli sem
nauðsynleg er til þess að ný orð
standist prófraunir tungunnar.
Vakandi vitund Þorbjörns um
tengsl vísinda og samfélags og um
samfélagslega ábyrgð vísinda-
manna sést einnig af þeim áhuga
sem hann hefur sýnt friðar- og
afvopnunarmálum bæði fyrr og
síðar þótt unglingur væri, þykist
ég muna að hann gekk fram fyrir
skjöldu á opinberum vettvangi á
sjötta tug aldarinnar þear tilraun-
ir risaveldanna með kjarnorku-
vopn keyrðu um þverbak og
geislavirkni í lofti og vatni varð
ógnvekjandi. Síðar varð sem bet-
ur fer minna tilefni til að sinna
þessum málum um sinn þar til nú
er tilvera sj álfra vopnabúranna er
orðin að ógnvaldi. Og þá hefur
ekki heldur staðið á því að Þor-
björn legði fúslega lóð sitt á vog-
arskál skynsemi og mannhyggju.
Enn er ótalið frægasta dæmið
um það, hvernig Þorbjörn skilur
tengsl vísinda og samfélags sínum
skilningi og hlýðir kallinu þegar á
reynir. Ég á að sjálfsögðu við
starf hans að kælingu hraunsins í
Heimaey. í þeirri sögu er að mínu
mati ýmislegt sem vert er til um-
hugsunar á þessum misserum,
þegar sumir þykjast vita þau vís-
indi ein sem látin verði í askana í
dag eða á morgun, en aðrir láta
sér fátt um finnast og vilja ekki
heyra minnst á neina aska. Milli-
röddin í þessum kór fær hins veg-
ar varla að heyrast.
Hér kynni mörgum að vera
hollt að hugleiða feril prófessors-
ins sem stóð fyrir hraunkæling-
unni - manns sem lagði stund á
torskilin og fjarlæg vísindi nútím-
ans við fremstu háskóla heims og
hefur síðan unnið íslenskum
grunnrannsóknum meira en
margur annar. Hver veit hvað
honum hefði orðið ágengt í bar-
áttunni við hraunið ef hann hefði
ekki verið búinn að heyja sér alla
þessa „óhagnýtu" þekkingu?
Hvar eru þá mörkin?
En nú er mál að linni og því
ekki rúm til að rifja upp persónu-
leg kynni á ferðalögum, í leikfimi
og víðar, og er þó margs að minn-
ast af þeim vettvangi líka. Ég slæ
botninn í með kærum kveðjum
og heillaóskum til afmælis-
barnsins og Þórdísar konu hans.
Þorsteinn Vilhjálmsson
jP Frá Bændaskólanum
á Hvanneyri
Laus kennarastaða við búvísinda-
deild Bændaskólans á Hvanneyri
Staða aðalkennara í hagfræði við búvísindadeild
Bændaskólans á Hvanneyri er laus til umsóknar.
Launakjör eru hin sömu og háskólakennara.
Umsóknir ásamt upplýsingum um menntun og
fyrri störf sendist landbúnaðarráðuneytinu,
Rauðarárstíg 25, 150 Reykjavík fyrir 15. júlí n.k.
Landbúnaðarráðuneytið,
18. iúní 1987
ALÞÝÐUBANDALAGIÐ
Alþýðubandalagið Akureyri
Aðalfundi enn frestað
Aöalfundi Alþýðubandalagsins á Akureyri hefur enn veriö frestaö af óvið-
ráðanlegum ástæðum. Aðalfundurinn er nú boðaður fimmtudaginn 25. júní
í Lárusarhúsi kl. 20.30.
Dagskrá: Venjuleg aðalfundarstörf. Önnur mál.
Allir félagar hvattir til að mæta.
Stjórnin
Kosningahappdrætti ABR
Vinningsnúmerið
Dregið hefur verið í kosningahappdrætti Alþýðubandalagsins í Reykjavík
Vinningurinn, sem er bifreið, kom á miða nr. 3271.
Vinningshafi er beðinn að hafa samband við skrifstofu Alþýðubandalaasins
Hverfisgötu 105 - sími 17500.
Alþýðubandalagið í Reykjavík
Gróðursetning í Heiðmörk
5. og 6. deild ABR (Breiðholts- og Árbæjarhverfi) gangast fyrir gróðursetn-
ingarferð í Heiðmörk laugardaginn 27. júní. Þátttakendur safnist saman við
Elliðavatnsbæinn klukkan 13.30. 5. deild (Gísli, 77354), 6. deild (Hafbór
672365). ’
Deildarstjórnirnar
Dóra: Fólk á mínum aldri er að fá vaxandi áhuga á pólitík. Mynd Sig.
Stelpumar stoltar
af kvenna-
hreyfingunni
Dóra Takefusa: Ég ersannfœrð um að
kvennahreyfingin á eftir að vaxa mikið á næstu árum
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN