Þjóðviljinn - 11.08.1987, Blaðsíða 5

Hjörleifur
Guttormsson
skrifar
Ferðamál
og umhverfis-
vemd
Ört vaxandi atvinnugrein
Ferðaþjónusta er ört vaxandi
atvinnugrein á íslandi. Mikinn
hlut í þeim vexti eiga erlendir
ferðamenn, en ferðalög fslend-
inga um eigið land og til útlanda
skipta þó síst minna máli.
Fáeinar tölur má nefna, sem
endurspelga þróunina sl. 10 ár. Á
árinu 1977 komu um 73 þúsund
erlendir ferðamenn til íslands, en
á síðasta ári rökslega 113 þúsund.
Aukningin hefur fyrst og fremst
verið sl. þrjú ár. Svipaður fjöldi
íslendinga fór til annarra landa
þessi sömu ár. Heildargjald-
eyristekjur af erlendum ferða-
mönnum námu á árinu 1985 3100
milljónum króna, sem eru 6.1%
af útflutningstekjum. Aukningin
frá árinu 1984 var um 20% á
sambærilegu gengi. Ferða- og
dvalarkostnaður íslendinga í
utanlandsferðum sama ár er tal-
inn hafa numið 3900 milljónum
króna, viðskiptaferðir meðtald-
ar.
íslensk náttúra
er söluvaran
Störfum við ferðaþjónustu hér
á landi hefur hins vegar ekki
fjölgað svo teljandi sé á sama
tímabili. Þau voru samkvæmt
hagskýrslum talin vera 3349 árið
1984, þar af 1723 störf á veitinga-
og gististöðum og 890 við flug-
rekstur. Þetta eru um 3% af vinn-
uafli í landinu. Samkvæmt þessu
hefur aukinn straumur ferða-
manna aðeins í litlum mæli haft í
för með sér fjölgun starfa í ferða-
þjónustu.
Þótt margir útlendingar komi
hingað í tengslum við fundi og
ráðstefnuhald er sölustarfsemi í
formi svonefndrar landkynningar
fyrst og fremst tengd íslenskri
náttúru. Það er sú auðlind sem
ferðaþjónustan hér innanlands
byggir á að miklum hluta og laðar
flesta útlendinga til landsins.
Margir þeirra sem okkur sækja
heim að sumarlagi leita upp í
óbyggðir, bæði á einkabflum, í
hópferðum ferðaskrifstofa og í
nokkrum mæli á hestum. Þróunin
hefur orðið sú, að samanlagðar
gistinætur erlendra ferðamanna
eru hin síðari ár til muna fleiri en
íslendinga á stöðum eins og
Landmannalaugum (8213 gisti-
nætur erlendra, 4342 innlendra
árið 1985), Herðubreiðarlindum
(4085 á móti 1130), Hveravöllum
(1598 á móti 960), Nýjadal (1166
á móti 844) og Þórsmörk (9425
gistinætur erlendra, 7221 inn-
lendra árið 1985). í Skaftafelli
voru gistinætur útlendinga ívið
fleiri en innlendra ferðamanna sl.
tvö ár og munurinn virðist ætla að
aukast á þessu sumri.
Gróðurvinjar í hættu
af örtröð
Óbyggðirnar munu eflaust
laða til sín vaxandi fjölda fólks á
komandi árum, og þá ekki síst
íslendinga, sem smám saman eru
að komast á bragðið með hálend-
isferðir. Aðbúnaður á ferða-
mannastöðum í óbyggðum er
hins vegar í hrópandi mótsögn
við þessa þróun. Áníðsla á
gróður og viðkvæmar jarðmynd-
anir er víða uggvænleg og sums
staðar má tala um örtröð.
Hreinlætisaðstaða er yfirleitt
frumstæð, leiðbeiningar fátæk-
legar og landvarsla ófullnægj-
andi. Ekkert teljandi fjármagn
hefur verið lagt í úrbætur á ferð-
amannstöðum undanfarin ár.
Takmarkað fjármagn Ferðamál-
aráðs fer að miklum hluta í „land-
kynningarstarfsemi“, þ.e. í að
markaðssetja landið. Á sama
tíma ver Ferðamálaráð litlu sem
engu til uppbyggingar á áningar-
stöðum.
Náttúruverndarráð, sem eink-
um hefur skyldum að gegna á
friðlýstum svæðum, hefur verið
svelt fjárhagslega og litlu getað
sinnt utan þjóðgarðanna í Skafta-
felli og Jökulsárgljúfrum. í ár
nemur sú upphæð sem ráðið hef-
ur til ráðstöfunar vegna ferða-
mannastaða innan við einni
milljón króna, þar af kemur um
helmingur úr Þjóðhátíðarsjóði.
Margir vita hvernig aðbúnaður
er að ferðafólki við Gullfoss,
þangað sem beint er sívaxandi
straumi ferðamanna. Hitt þekkja
færri af eigin raun í hvert óefni
stefnir í viðkvæmum hálendis-
vinjum, þar sem sauðfé keppir
sums staðar við ferðamanninn
um að stífa stráin.
Það er erfitt að velja orð sem
hæfa þessari ráðsmennsku. Ferð-
aþjónustan er með réttu talin
vaxtarbroddur í atvinnulífi, en
margauglýstir staðir lenda í
niðurníðslu af örtröð og van-
hirðu. Hér virðist það gilda, að
gott sé að taka við aurum, en
engu megi til kosta í staðinn.
Skipulagslaus þróun
Það vantar stefnumörkun af
opinberri hálfu í ferðamálum og
fjármagn sem notað sé út frá vel
skilgreindum forsendum. Út-
lendingar sem fara um landið á
eigin bflum og koma með flest
það með sér sem við á að éta,
skila litlu í íslenskt þjóðarbú.
Hópar útlendinga sem einkum
gista á tjaldsvæðum, eyða hér litl-
um fjármunum og keppa sumpart
við innlenda ferðamenn um pláss
á ofsetnum svæðum. Er hægt að
byggja upp arðbæra ferðamanna-
þjónustu með slíkum við-
skiptum?
Lúxushótel þjóta nú upp eitt af
öðru í Reykjavík og nágrenni á
meðan lítið sem ekkert fjármagn
fæst til að byggja upp ferðaþjón-
ustu úti um land. Slík stefna bitn-
ar fyrst og fremst á íslendingum,
sem ferðast vilja eða eiga erindi
innanlands.
Ferðamálasamtök áhuga-
manna eru nú starfandi í flestum
landshlutum og leitast við að efla
og skipuleggja ferðaþjónustu
hvert á sínu svæði. Þau eru hins
vegar févana og lítils megnug,
nema aukinn skilningur og
stefnumörkun komi til, þar sem
miðað verði við að dreifa ferða-
þjónustu um landið.
Pólitískt viðfangsefni
Umhverfisvernd er pólitískt
mál, þar sem m.a. er spurt um
stefnu og skipulega ráðstöfun
fjármagns. í engum málaflokki er
eins mikil þörf á að langsæ sjón-
armið ráði ferðinni í stað stjórn-
leysis og stundarhagsmuna.
Ferðamálin eru þar snar þáttur
og þau tengjast spurningunni um
það, hvernig við viljum byggja
landið og ráðstafa gæðum þess.
Kjörleifur Guttormsson
„ Umhverfisvernd erpólitískt mál, þar
semm.a. er spurt um stefnu og skipu-
legaráðstöfunfjármagns. Iengum
málaflokki er eins mikil þörfá að
langsœ sjónarmið ráðiferðinni í stað
stjórnleysis og stundarhagsmuna“
IVIÐHORFI
Um lögbindingu lágmaikslauna
„Laun undir hungurmörkum eru
heilsuspillandi, og launahækkun íþeim
tilfellumfyrirbyggjandi aðgerð gegn
sjúkdómum”
í stjómarmyndunarviðræðun-
um sl. vor lögðu tveir hagfræð-
ingar fram álitsgerð um lögbind-
ingu lágmarkslauna að beiðni
Þorsteins Pálssonar formanns
Sjálfstæðisflokksins. Annarþess-
ara hagfræðinga vinnur hjá Al-
þýðusambandi íslands, en hinn
hjá Vinnuveitendasambandi ís-
lands. Þeir lögðu þessa álitsgerð
fram í sameiningu og ekki getið
um annað en þeir hafi verið sam-
mála. Það verður að ætla, að Þor-
steinn hafi leitað til þeirra öðrum
fremur vegna þess að þeir voru
ráðunautar hjá aðilum vinnu-
markaðarins og myndu því taka
mið af sjónarmiðum þeirra, enda
óeðlilegt að þeir tækju sér fyrir
hendur undir þessum kringum-
stæðum að túlka skoðanir, sem
brytu í bága við stefnu viðkom-
andi samtaka.
Álitsgerð þessi hefur vakið
undrun margra og fordæmingu,
og á það kannske fyrst og fremst
við um hagfræðing ASÍ, því að úr
hinni áttinni eru menn ýmsu van-
ir. Það er sem sagt álit hagfræð-
inganna, að það eigi ekki að lög-
festa lágmarkslaun og sé engin
þörf á því. Fyrir því færa þeir
margvísleg rök s.s. að við búum
við lög um þessi efni, sem séu
„einstök", að „réttlæti í þessum
efnum sé ákaflega afstætt“, að
svona löggjöf verði óvinsæí og
skapi þrýsting, að tæknileg
vandamál séu mýmörg, að laun
fari eftir lögmálum framboðs og
eftirspurnar og eigi að gera það
og fleira. Má segja, að í rökúm
þeirra sé hver silkihúfan upp af
annarri.
Hér verður aðeins ein af at-
hugasemdum þeirra félaga gerð
að umræðuefni. Hagfræðingarnir
þykjast ekki vita, hvað sé átt við,
þegar talað er um lágmarkslaun,
og m.a. af þeim sökum sé ógern-
ingur að ákveða þau og lögbinda.
Þeir spyrja hvort þar sé átt við
„lágmarkslaun fyrir dagvinnu
eða lágmark fyrir heildartekjur?
Eða á að lágmarka dagvinnu að
viðbættum bónusgreiðslum.
Hvernig á að fara með yfirvinnu,
vaktaálag, ferða-, flutnings-,
fæðis-, vaktaskipta- og poka-
Þriðjudagur 11. ágúst 1987 ÞJÓÐVILJINN - SlÐA