Þjóðviljinn - 11.08.1987, Blaðsíða 11

ERLENDAR FRETTIR
Suður-Afríka
Al Isherjarverkfal I blakkra
námumanna
Um 340þúsundþeldökkir verkamenn í 44 gull- og kolanámum hafa lagt niður
vinnu ímesta verkfalli ísögu Suður-Afríku
Ekkert er nú unnið í 44 gull- og
kolanámum í Suður-Afríku
eftir að allsherjarverkfall svartra
námumanna skall á í fyrrakvöld.
Að sögn Cyrils Ramaphosa, aðal-
ritara Landssambands námu-
manna, er þátttaka nær alger í
vinnustöðvuninni og sitja nú 340
þúsund félagar sambandsins
auðum höndum. Hann kvaðst bú-
ast við langri og strangri baráttu
áður en samningar tækjust.
Ramaphosa sagði ennfremur
að um 80 þúsund námumenn
utan stéttarfélaga tækju þátt í
verkfallinu. Pví er fyrst og fremst
beint gegn námunum 44 en úr
þeim kemur meir en helmingur
alls gulls sem framleitt er í
iandinu og um 20 af hundraði
allra kola.
Afleiðingar verkfallsins geta
orðið mjög alvarlegar fyrir efna-
hag Suður-Afríku. Dragist það á
langinn mun taka drjúgan tíma
að hefja vinnslu að nýju í námun-
um. Gull og kol eru helstu út-
flutningsvörur landsins og hala
um helming allra tekna í þjóðar-
búið.
Ramaphosa hafði lýst því yfir
áður en verkfallið skall á að
námumennirnir myndu yfirgefa
búðir þær sem þeir dvelja í með-
an vinna stendur yfir og halda til
síns heima. Flestir búa þeir fjarri
vinnustöðum sínum á sérstökum
heimalöndum svartra. Fyrir vikið
mun líða nokkur tími frá því
verkfallið leysist uns vinna getur
hafist í námunum á ný.
í gær sagði hann að mörg þús-
und námumenn hefðu haldið
heimleiðis frá Randfontein
og engum var heimill aðgangur
að námasvæðinu.
Ramaphosa fullyrti að í dag
myndu síðustu verkamennirnir
halda heim og þannig væri komið
Verkfalli svartra námumanna er fyrst og fremst beint gegn miklum launamun
blakkra og hvítra sem er einn anginn af aðskilnaðarstefnu stjórnarinnar.
gullnámasvæðinu vestan Jóhann-
esarborgar til héraða á borð við
Lesotho og Swazilands.
Fréttamenn staðfestu frásögn
hans og kváðu fjölda troðfullra
áætlunarbíla hafa ekið í burtu frá
svæðinu. Lögreglusveitir voru
hvarvetna á varðbergi, brynvarð-
ar herbifreiðir óku fram og aftur
í veg fyrir að slægi í brýnu milli
þeirra og öryggisvarða námufé-
laganna. „Námumenn eru reiðu-
búnir til langvinnrar baráttu fyrir
mannsæmandi lífskjörum," sagði
hann.
Ramaphosa sagði yfirmenn
ýmissa náma ekkert vfla fyrir sér
til að halda rekstri þeirra gang-
andi. í „Harmony“ námunni í
Orange fríríkinu hefðu blakkir
verkamenn verið neyddir ofaní
námurnar þrátt fyrir löglega
verkfallsboðun. Þeir létu hins-
vegar ekki kúga sig og hefðust
ekkert að neðanjarðar.
Aðspurður um það hvort
mögulegt væri að námumennirnir
yrðu reknir sagði Ramaphosa
það nánast útilokað þar eð slíkt
myndi fyrst og fremst bitna á
námueigendum. „Það væri fárán-
legt að reka 300 þúsund náma-
menn og ætia að ráða nýja fýrir
árslok. Og jafnvel þó svo ólíklega
vildi til að slíkt væri mögulegt þá
myndi engin starfsemi fara fram í
námunum í hálft ár.“
Ekki eru liðin nema átta ár síð-
an verkalýðsfélög blökkumanna
voru lögleyfð í Suður-Afríku.
Þau hafa látið æ meira að sér
kveða síðan stjórnin í Pretóríu
setti „neyðarástandslög" í júní í
fyrra.
Verkfallið nú verður mikil
prófraun fyrir verkalýðshreyf-
ingu svartra. Þeldökkir námu-
menn eru settir skör lægra en
hvítir kollegar þeirra og fá þeir
aðeins um 500 rönd á mánuði í
laun sem er þriðjungur þess sem
hvítir bera úr býtum. Verkfallinu
er beint gegn þessum launamun
og ennfremur ömurlegum aðbún-
aði á vinnustöðum en á síðasta ári
biðu um 800 námumenn bana í
vinnuslysum.
-ks.
Mið-Ameríka
Reagan
skákað
Leiðtogar ríkja íMið-
Ameríku virtu áætlun
Reagans að vettugi
Aföstudag samþykktu leiðtogar
Honduras, Nicaragua, EI Sal-
vador, Costa Rica og Guatemala
friðaráætlun fyrir Mið-Ameríku
sem byggð er á hugmyndum fors-
eta Costa Rica, Oscars Ariasar
Sanchez. Þá voru aðeins liðnir
tveir dagar frá því Ronald Reag-
an Bandaríkjaforseti lagði fram
eigin drög að „friðaráætlun" en
leiðtogarnir virðast ekki hafa tal-
ið þau þurfa mikillar umfjöllunar
við. Nú er Bandaríkjaforseti
kominn í nokkurn bobba því snú-
ist hann gegn áætlun ríkjanna
fimm þykir sýnt og sannað að
honum hafi ekki verið alvara með
friðarhjali sínu.
Samkvæmt áætlun fimmmenn-
inganna eiga utanríkisráðherrar
ríkja þeirra að hittast eftir hálfan
mánuð til að ræða nánar um út-
færslu hennar. Vopnahlé á að
ganga í gildi millum stjórnvalda í
Nicaragua og Kontraliða og enn-
fremur stjórnarhers E1 Salvador
og skæruliða vinstrimanna þar-
lendis innan 90 daga frá sam-
þykkt áætlunarinnar.
í áætluninni eru einnig ákvæði
um að ráðamenn ríkjanna fimm
tryggi pólitísk og borgaraleg rétt-
indi þegna sinna og þeir heita því
að styðja ekki uppreisnaröfl í
ríkjum hvers annars.
Bandarískir embættismenn
sögðust vera óánægðir með að
ekki væri lagt bann við hernaðar-
aðstoð Sovétmanna og Kúbana
við ríki á svæðinu en Arias kvað
Daníel Ortega, forseta Nicarag-
ua, hafa „komið til móts við“
aðra leiðtoga með því að fallast á
áætlunina. Nú er spurningin að-
eins sú hvort stjórnarandstæðing-
ar í Nicaragua og E1 Salvador fall-
ast á vopnahlé. -ks.
Sovésk saga
„Stríðshetjur“ afhjúpaðar
Sovéskur sagnfræðingur fullyrðir að ýmsir kollega sinna hafi
vitandi vits ýkt stórlega garpskap Brésnefs og Tsérnenkos
Strlðsfákurinn hægra megin á myndinni er enginn annar en Leonid Brésnef. Nú
er frammistaða hans í síðari heimsstyrjöld ekki lengur talin hafa skipt sköpum.
Tveir fyrrum leiðtogar Sovét-
ríkjanna, þeir fóstbræður
Leonid Brésnef og Konstantin
Tsérnenko, voru fjarri því jafn
vaskir í framgöngu í „Föður-
landsstríðinu mikla“ og almenn-
ingi eystra var talin trú um þegar
þeir höfðu bæði tögl og hagldir í
Kreml.
Hætt er við að sagnfræðingur-
inn Júrí Poljakof hefði komist í
hann krappan fyrir þrem árum ef
hann hefði látið þvflíkt uppi þá,
en nú er öldin önnur í austurvegi.
Nýi bóndinn í Kreml, Mikjáll
Gorbatsjof, hefur þrásinnis sagt
alþýðu Sovétrfkjanna eiga fyllsta
rétt á að fá að vita sannleikann
um sögu landsins og því beri
sagnfræðingum að „hafa það
heldur er sannara reynist".
í viðtali við blaðamann viku-
ritsins Literaturnaya Gazeta fer
Poljakof þessi orðum um feril
leiðtoganna beggja á stríðsárun-
um. Aður en viðtalið var birt ný-
skeð hafði enginn vefengt hetju-
skap félaganna tveggja þótt þeir
hafi báðir að undanförnu sætt
ámæli fyrir slaka frammistöðu í
leiðtogasæti.
Poljakof ræðir um orrustuna á
Malaya Zemlya, skagatá við
Svartahafið, þar sem sovéskum
herflokkum tókst að hindra land-
göngu þýskra dáta árið 1943. All-
ar götur frá stríðslokum og fram á
ofanverðan sjöunda áratuginn
gáfu sovéskir sagnfræðingar bar-
daga þessum lítinn gaum og í op-
inberum útgáfum á sögu styrjald-
arinnar fékk hann litla umfjöllun.
Á þessu varð skyndilega
breyting þegar Brésnef var orð-
inn ótvíræður húsbóndi á sínu
heimili. Fjöldi rithöfunda og
sagnfræðinga hóf nú að rita fjálg-
legar lýsingar á fórnfýsi og bar-
áttuhörku verjendanna á Malaya
Zemlya og skyndilega var bar-
dagi þessi talinn hafa skipt jafn-
miklum sköpum um gang stríðs-
ins og orrustan við Stalíngrað og
vörn Leníngrað. Ástæðan var
vitaskuld sú að einn þátttakenda í
vörninni var Leonid nokkur
Brésnef.
Sjálfur reit Brésnef endur-
minningar sínar og helgaði
langan kafla þessum markverða
bardaga. Hann sagðist ítrekað
hafa verið nær dauða en lífi þegar
atgangurinn var hvað harðastur,
svo mikill handagangur hafi verið
í öskjunni að allt lék á reiði-
skjálfi. Enginn dró í efa að hann
færi með rétt mál og svo snilldar-
legar þóttu lýsingamar, bæði í stfl
og orðfæri, að þær voru varla
komnar á prent þegar búið var að
sæma aðalritarann æðstu bók-
menntaverðlaunum Sovét-
manna. Ennfremur var ortur
bragur um garpskap Brésnefs og
við hann samið lag. Árum saman
fengu tónelskir Sovétmenn að
njóta verks þessa því fáum lögum
var útvarpað jafn oft.
Brésnef var ekki hermaður
heldur „stjórnmálafulltrúi" í
Rauða hernum. „Stjórnmálafull-
trúar“ voru félagar í komm-
únistaflokknum og einskonar
fulltrúar hans í herdeildum. Þeir
höfðu mikil völd en nutu tak-
markaðra vinsælda. Líf lá við að
þeir lentu ekki í höndum óvinar-
ins því Hitler hafði gefið fyrir-
skipun um að þeir skyldu tafar-
laust líflátnir.
En trauðla hefur frammistaða
þeirra ráðið úrslitum um gang
stórorrusta. í upphafi áttunda
áratugarins gekk maður undir
manns hönd í hópi sagnfræðinga
og allir fullyrtu þeir gegn betri
vitund að frammistaða Brésnefs
hefði skipt höfuðmáli á Malaya
Zemlya í bardaga sem allt í einu
var talinn hafa skipt höfuðmáli í
seinni heimsstyrjöld.
Konstantín Tsérnenko var
landamæravörður nærri Kína á
styrjaldarárunum. Hann barðist
því ekki við þýska innrásarliðið.
En þegar hann varð aðalritari
flokksins við fráfall Júrí Andróp-
ofs fóru skrítnir hlutir að gerast.
„Maður fór að heyra furðulegar
og ýktar frásagnir um framgöngu
Tsérnenkos í Föðurlandsstríð-
inu,“ segir Poljakof. Árið 1984
var sýnd heimildamynd um mann
sem þjónað hafði við hlið Tsérn-
enkos í Austur-Kazakhstan í
stríðinu.
Maður þessi fór mörgum orð-
um og fögrum um sveit Tsérn-
enkos. Hann lýsti mikilli svaðil-
för sem þeir hefðu eitt sinn farið í
til að hafa hendur í hári erlendra
nautgripaþjófa. Einn félaganna
féll í þeim hildarleik og annar
særðist en öllum nautgripunum
var skilað til síns heima.
Um svipað leyti og kvikmynd
þessi var frumsýnd birtist grein í
dagblaði hersins, Krasnaya Zve-
dza, þar sem fullyrt var að Tsérn-
enko hefði ætíð verið öndvegis
skytta og „ávallt hitt í mark þegar
hann varpaði handsprengju“.
Margir Sovétmenn játa nú að
þeir hafi aldrei trúað því sem full-
yrt var um afrek leiðtoganna í
sagnfræðiritum, bæklingum og
ævisögum. „Sagnfræðinni hnign-
aði mjög. Almenningur hætti að
trúa aukateknu orði af því sem
sagnfræðingar létu frá sér fara.
Húsbóndahollusta og frama-
löngun ollu því að „fræðimenn"
ýktu stórlega mikilvægi ákveð-
inna atburða í sögunni og gerðu
meira en efni stóðu til úr frammi-
stöðu vissra leiðtoga." Sagði
Poljakof að endingu. -ks.
Þriðjudagur 11. ágúst 1987 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 15