Þjóðviljinn - 30.08.1987, Qupperneq 4

Japanir
Kurteisir,
lúsiðnir,
stressaðir,
hrokafullir...
Menn eru alltaf aö taka Japansdýfur ööru
hvoru. Sjáið þiö bara hvað þeir eru dug-
legir og vinnusamir og agaöir og tækni-
væddir og ríkir, segja menn. Já en þeir
eru líka aö drepa sig úr streitu, þrældómi
og leiöindum, segja aðrir. Þeir sigruöu
sigurvegarana sem þeir töpuöu fyrir í
heimsstyrjöldinni síöari. Já en þeir neita
aö vita nokkurn skapaöan hlut um hryðj-
uverk sinna manna í því stríði. Þeir eru
auðmjúkirog vilja læra af öðrum. Þeir eru
hrokafullir og telja sig hátt yfir aðra hafna.
Svona fimbulfamba menn fram
og aftur meðan þeir velta því fyrir
sér hvernig á því standi að Japan-
ir virðast stundum eina þjóðin
(fyrir utan einhver gerviríki sem
standa á olíupytti) sem alltaf hef-
ur jákvæðan greiðslujöfnuð við
útlönd. Eignast þeir kannski
bráðum heiminn?
Vélmenna fjöld
Við vitum það ekki og Japanir
eru okkur ráðgáta og kannski
vilja þeir hafa það þannig. Sá sem
til Japans kemur kvartar jafnan
yfir því, að hann eigi erfitt með að
komast nálægt manneskjum.
Aftur á móti er hann alltaf að
heyra í vélum, sem bjóða hann
velkominn inn í verslunum,
þakka honum fyrir komuna og
þar fram eftir götum. Kannski
vaknar gesturinn um nótt við að
olíufýringin í herberginu vælir:
Heiðraði húsbóndi, mig vantar
olíu. Gjörðu svo vel að bæta á
mig. Gjörðu svo vel að bæta á
mig...
Hagskýrslurnar sem engu Ij úga
og öllu íjúga greina frá því að
hvergi séu fleiri sjálfvirk appíröt
af öllu tagi í gangi og í Japan. Og
samt er langt frá því að Japan sé
það hátæknivædda nýtískuland
sem margir halda. Mörg vélin er
einskonar uppbót á krappan kost
sem Japanir búa við. Það er engin
miðstöðvarhitun í flestum íbúð-
um, en hinsvegar hitnar klósett-
setan þegar maður sest á hana.
Ríkidœmið, tungan
Hagskýrslurnar greina líka frá
því að Japanir séu einhver ríkasta
þjóð heims. En embættismenn og
miðlungslautinantar hjá fyrir-
tækjum búa í afarþröngum húsa-
kynnum, sem evrópskir verka-
menn mundu hrökklast út úr
skelfdir. Flestar fjölskyldur eiga
þvottavél, en miklu síður pláss
fyrir hana. Þessvegna standa
þvottavélarnar gjarna utan dyra
undir nælonhettum. Að sjálf-
sögðu eiga flestir Japanir mynd-
bandstæki, en skólplagnir vantar
í meira en helming japanskra
bæjarfélaga.
Kannski vill útlendingurinn
læra j apönsku svo hann skilj i bet-
ur hugarfar landsmanna. Hans
bíða miklar raunir. Af þeim er
þessi saga hér:
Japönskukennari segir nem-
andanum að byrja á málshætti
sem er svona: Þegar vindur blæs
verða stampasmiðirnir ríkir.
Hvernig stendur á því? spyr nem-
andinn. Það er mjög einfalt, segir
kennarinn. Vindurinn blæs upp
ryki. Af ryki verða menn blindir.
Blindir spila á strengjahljóðfæri
til að hafa í sig og á. Strengirnir
eru búnir til úr kattagörnum. Því
fleiri kettir sem drepnir eru þeim
mun fleiri rottur ganga lausar í
bænum. Rotturnar naga göt á
tréstampa, það þarf að smíða
fleiri tréstampa og því verða
stampasmiðirnir ríkir. Rökrétt,
ekki satt? Það er svona rökvísi
sem japönsk tunga fer eftir.
í lestinni
Allt gengur hratt og vel fyrir sig
í neðanjarðarbrautinni í Tokío.
Lestirnar ganga stundvíslega og
það gengur undarlega vel að
troða þeim sem bíða inn í vagna
sem þegar eru fullir. Meðaljap-
aninn er tvo til þrjá tíma á dag í
lest milli heimilis og vinnu og það
er einmitt í mestu þrengslunum
að Iífið verður ömurlegast og
jafnvel kurteisin margþjálfaða
bilar. Undir miðnætti aka lestirn-
ar þeim heim sem síðastir fara -
og eru valtir á fótum, því að aginn
er farinn að gefa sig, áfengið sæk-
ir hratt fram í þessu mikla streitu-
landi. Kannski hafa þessir
náungar setið með félögum sín-
um á litlum bar, drukkið og sung-
ið á móti vídeóskermi, sem sýndi
konu afklæða sig frammi fyrir
hinu helga fjalli Fuji.
Að apa eftir
Margir bera saman Kína og
Japan, þessa fjandvini. í báðum
löndum stendur starfsfólk
teinrétt frammi fyrir yfirmönnum
fyrir og eftir vinnu og hlýðir fyrir-
skipunum. í nýrri „Kringlu“ í
Tokío strengir afgreiðslufólk
þess heit með kreppta hnefa á
lofti að leggja líf og blóð við að
auka veltuna.
Japanir apa eftir öllum, segja
menn með lítilsvirðingu og það er
nokkuð til í því. í Tokío má
rekast á eftirlíkingar af Bucking-
amhöll, Eiffelturninum, járn-
brautarstöðinni í Amsterdam og
kaffihúsum Vínarborgar. Eftir-
líkingalistin hefur stundum brot-
ist fram með undarlegasta hætti.
Ekki alls fyrir löngu var haldin
sýning á verkum franskra impres-
sjónista í Tokío. Þá gat sá sem
hringdi í ákveðið símanúmer
heyrt í Auguste Renoir, sem dó
1919. Japanir höfðu fengið upp-
lýsingar um beinabyggingu og
barka málarans, fóðrað tölvu á
þeim upplýsingum og endurgert
rödd hans. Renoir var látinn fara
með - á fullkominni frönsku
auðvitað - úrdrátt úr kenningum
sínum um listir.
Vöxturinn,
samrœmið
Japanir eru í vexti, þeir eru 10
sentimetrum hærri en þeir voru
1945, einu pundi þyngri og lifa
lengur. Þeir græða á öllum við-
skiptum og flytja út meira af iðn-
aðarvarningi en Bandaríkja-
mennn. Erlendir kapítalistar
stynja þungt af öfund og segja
þetta sé vegna þess að Japanir séu
einu verkamennirnir í heiminum
sem elska starf sitt. Japanskir
verkalýðsfrömuðir mótmæla
þessu hástöfum - öryggisleysið
knýr verkafólk áfram án alla mis-
kunn. Óttinn um starfið knýr
menn til að fórna sínu litla sumar-
leyfi í þágu fyrirtækisins og taka
að sér ólaunaða aukavinnu.
Þegar deilur koma upp hafa
báðir rangt fyrir sér, segja Japan-
ir. Allir verða að vera í samræmi
við aðra. Enga djöfuls sérvisku.
Meira að segja glæpamennirnir,
hinir illræmdu jakúza, verða að
leggja sitt af mörkum til samræm-
is og þokka í þjóðfélaginu. Þeir
eru um 100 þúsaund og sjá um
röð og reglu á sínu sviði - vændi,
fjárhættuspil ofl. - eins og hver
önnur lögregla. Þeir hafa opnar
skrifstofur og opinbera talsmenn
- og líta á þá eina sem ekta bófa,
sem fara einförum, tilheyra eng-
um hóp. Og það eru slíkir æði-
kollar sem bæði lögreglan og jak-
úza eru á höttum eftir.
Japösnk skólabörn: grimm samkeppni, einkennisbúningar...
Það er svo útbreidd skoðun
meðal Japana sjálfra, að allir
glæpir séu 700 þúsund Kóreu-
mönnum að kenna, sem hafa
reyndar búið meira en
mannsaldur í landinu og tala
flestir aðeins japönsku.
Sjónvarp,
metsölubók
Sjónvarpið er skelfilegt. Þar
tíðkast mjög það sem nefna má
persónupornó. Yfirgefin eigin-
kona segir raunasögu sína - og
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 30. ágúst 1987