Þjóðviljinn - 13.11.1987, Blaðsíða 8

Útvarp Rót: * *
• M

V
ili
laugardaginn 14. nóv. kl. 14.00 á Hótel Borg.
1. Kristján Ari Arason kynnir Rót og svarar fyrirspurnum.
2. Hvernig notum við Rót? Fulltrúar frá: Stúdentaráði HÍ, Sjálfsbjörg, Samtökum kvenna á vinnu-
markaði, Samtökum herstöðvaandstaeðinga, og Sambandi ungra jafnaðarmanna kynna
hvernig þeirra félög hyggjast nota útvarpsstöðina og svara fyrirspurnum.
3. Fjölmörg önnurfélög verða með pætti í Útvarpi Rót og takaþátt f almennri umræóu um dagskrá
Utvarps Rótar.
4. Skráning áhugafólks f dagskrárgerðarhópa.
Ath.: Nú fer hver að verða síöastur að komast með fasta þætti inn i Útvarþ Rót.
Allir velkomnir á meóan húsrúm leyfir. Takið þátt i að skapa spennandi útvarpsstöð.
<ö£
ÚTVARP
Sovéskfyrirtœki eru ofmönnuð og
umbœtur Gorbatsjovsþýða m.a. að
mörgum verðursagt upp - dœmi tekið af
stórverslun í Moskvu
ERLENPAR FRÉTTIR
Sovétríkin
Hverjum
á að segja
upp fyrst?
Perestrjokan hans Gorbatsjovs
gerir sitt strik í atvinnuöryggi
sovéskra launamanna. Til dæmis
getur verið að um 2000 af 5000
starfsmönnum stórverslunarinn-
ar Tsúm í Moskvu verði að leita
að annarri vinnu þegar endur-
skipulagningu er lokið þar. Og
það er ætlast til þess að starfsfólk-
ið sjálft velji þá sem segja þarf
upp.
Sovétríkin hafa löngum státað
af því að þar væri öllum tryggður
réttur til vinnu og því hefur það í
raun verið erfitt fyrir forstjóra
fyrirtækja að segja fólki upp
störfum. Þess vegna eru mörg
fyrirtæki ofmönnuð miðað við
nútíma afkastakröfur. En kröfur
um aukin afköst, vinnuhagræð-
ingu og fleira eru einmitt ofarlega
á blaði hjá Gorbatsjov flokks-
leiðtoga þegar hann boðar sína
endurskipulagningu, sína perest-
rojku og þetta þýðir m.a. að
endurmeta verður ákvæði um
uppsagnir starfsfólks.
Hver segir upp?
Anatolí Metelkin er forstjóri
Tsúm, stórs vöruhúss í Moskvu.
Hann segir í nýlegu viðtali við In-
formation (sem hér er stuðst við),
að hann hafi mjög sjaldan sagt
manni upp starfi, enda hafi starfs-
fólk átt auðvelt með að hnekkja
uppsögn með atbeina dómstóla
og verklýðsfélags. Það hafi í
rauninni verið miklu auðveldara
að segja honum, forstjórablók-
inni, upp störfum, en einhverjum
óbreyttum ónytjungi. (Hér fer
Metelkin með uppgerðarhóg-
værð, en látum svo vera).
Metelkin er svo feginn því, að
það kemur ekki til hans kasta að
ákveða hver á að víkja úr starfi. í
janúar næstkomandi verður tekið
upp nýtt kerfi í Tsúm í anda
þeirrar lagasmíðar um sovésk fyr-
irtæki sem unnið hefur verið að á
næstliðnum misserum. Sam-
kvæmt þessu kerfi verður starfs-
fólki skipt í starfshópa og það eru
þessir hópar sem ákveða sjálfir
hve marga menn þarf til að vinna
það verk sem þeim er ætlað að
sinna. Ef þrjátíu geta unnið það
verk sem fimmtíu manns vinna
nú, þá mega þessir þrjátíu segja
bless við tuttugu kollega sína - og
skipta síðan með sér þeim
launum sem fimmtíu manns áður
fengu. Verklýðsfélagið getur
ekkert sagt við slíku og ekki dóm-
stólar heldur- en til þessara aðila
hefur einatt verið gripið ef það er
forstjórinn sjálfur sem skrifar
uppsagnarbréf.
Skipta laununum
sjálfir
Þeim launum sem starfshópur-
inn vinnur sér inn skiptir hann
sjálfur niður. í hverjum hóp
verða 15-20 manns, sjaldan fleiri.
Þeir velja sér ráð, venjulega
þriggja manna, og eru skuld-
bundnir til að hlýða ákvörðunum
þess. Og það er þetta ráð sem á að
deila út kaupinu skv. ákveðnum
reglum um afköst og fleira.
Metelkin forstjórí er spurður
að því, hvort það skapi ekki bölv-
að andrúmsloft á vinnustað þegar
menn eiga sjálfir að reka félaga
sína (sú hefur m.a. verið raunin í
landi verkamannaráðanna, Júgó-
slavíu). En forstjórinn og aðrir í
stjórn Tsúm virðast ekki hafa gef-
ið því atriði gaum. Blaðamaður
spyr hvað verði gert, ef sá starfs-
kraftur sem talinn er lakastur og
ætti að reka fyrst reynist nú vera
einstæð móðir með tvö smábörn.
Og þá viðurkenna menn allt í
einu að það geti þurft að láta hag-
rænar kröfur víkja fyrir félags-
legum (hvernig sem það verður
nú útfært).
Þaðeralltaf
þröngtáþingií
Tsúmogerfitt
aðnáathygli
afgreiðslu-
fólksins: Verð-
urþað
auðveldara
eftirað starfs-
fólkiverður
fækkað næst-
um því um
helming?
Forstjórinn: sem betur fer þarf ég ekki að segja sjálfur til um það hverjir eiga að
fara.
írína Tsjerkovnjúk, af-
greiðslukona í einni deild Tsúm,
segir blaðamanni frá því, að mál-
ið hafi verið rætt í hennar hópi.
Þar ætli menn að hafa þann hátt-
inn á, að hver og einn setur sam-
an lista yfir þá sem hann eða hún
helst vill vinna með. Og síðan
verður vinnuflokkurinn settur
saman úr slíkum „vinsældalista".
Hún heldur að allt þetta geti
blessast.
Ekki atvinnuleysi
Meginástæðan fyrir því, að
hvorki forstjórinn né afgreiðslu-
konan líta á væntanlegar upp-
sagnir sem stórvanda er sú, að
þeir sem missa störfin ganga ekki
út í atvinnuleysi. Metelkin segir,
að það vanti núna um 30 % af því
vinnuafli sem ætti að vinna við
matvælaafgreiðslu íMoskvu. Svo
gera menn ekki ráð fyrir því í al-
vöru að yfirvöld leyfi að upp
komi alvarlegt atvinnuleysi í So-
vétríkjunum (atvinnuöryggið
hefur verið eitt helsta tromp
málsvara hins sovéska kerfis). En
nú er að gá að því, að vinnumiðl-
unin segir að nú um stundir séu
140 þúsund störf laus í Moskvu.
Það er vitanlega langt frá því nóg,
ef mörg fyrirtæki eru í samskonar
hagræðingarhugleiðingum og
Tsúm og mikill fjöldi manna
verður „óþarfur“ á gamla vinnu-
staðnum.
Hvað er að?
Af um það bil 5000 starfs-
mönnum í Tsúm eru 1720 við af-
greiðslu. Afgangurinn stjórnar
þeim eða hefur eftirlit með þeim
eða aðstoðar þá.
Margir gera ekki annað en
bora í nefið á sér, segir forstjór-
inn.
Metelkin hefur ferðast víða um
lönd og segir að hann eigi langt í
land með að koma vöruhúsi sínu
á viðunandi stig í þjónustu.
Vandamálið er einfalt, segir
hann, við höfum of lítið af vörum
og of marga kaupendur. Ekki síst
vegna aðstreymis utanborgar-
manna sem allir eru á höttunum
eftir einhverju sem ekki er til
heima hjá þeim, og koma helst í
stóru vöruhúsin í miðborginni,
Gúm og Tsúm.
Af þessu verða þrengsli og há-
vaði. Afgreiðslufólkið er spillt af
því að hafa ekki þurft að leggja
sig neitt fram um að selja vöru og
skrúfar upp streituna í viðskipta-
vinunum sem eru á þönum milli
búða að leita að því sem vantar.
Skammar svo hver annan. Og
þetta er vítahringur, því að við-
skiptavinirnir sem kvarta yfir
vondri vöru og vondri þjónustu,
eru þeir sömu verkamann sem
búa til skó sem hællinn dettur af
og sjónvarpstæki sem bilar áður
en ábyrgðarskírteinið er útrunn-
ið.
Metelkin kveðst gjarna taka
þátt í því að rjúfa þennan víta-
hring. En hendur hans eru
bundnar. Hann getur ekki haft
nein áhrif á fyrirtækin sem senda
honum vörur önnur en að neita
að taka við vöru. Úr því verður
mikið þras, verslun hans getur þá
ekki heldur uppfyllt sína áætlun,
fólkið missir bónus. Það er ekki
vinsælt - svo þá er að reyna að
selja bölvað draslið hvað sem
hver segir.
í þröngum skorðum
Nú á Tsúm að fara út í sam-
keppni - m.a. við annað stórt
vöruhús, Gúm. En fyrirtækið
hefur ekki mikið svigrúm. Það
hefur mjög lítil áhrif á vöruverð
og álagningarprósentan er á-
kveðin fyrirfram og í flestum til-
vikum er hún mjög lág, sjaldan
yfir 12%. Einna helst geta þeir í
Tsúm leikið sér með tískufatnað
sem þeir kaupa beint af fyrirtækj-
um án þess að verðlagsnefndir
komi nálægt (enda væru fötin
komin úr tísku ef menn þyrftu að
bíða eftir álitsgerð þeirra). En
slíkur varningur er enn næsta lítill
hluti af veltunni.
Metelkin vonar að umbæturn-
ar verði til þess að starísfólkið fái
betri laun og vinni betur. Ekki
síst vegna þess að hluta af ágóð-
anum ætlar hann að nota til að
koma á matvöruþjónustu og betri
matstofu fyrir starfsólkið - svo
það sé ekki að standa í biðröðum
í öðrum búðum eftir nauðsynj-
um.
j áb tók saman
og endursagði
8 SÍÐA- ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 13. nóvember 1987