Þjóðviljinn - 28.01.1988, Qupperneq 4

LEIÐARI
burt moðreyknum
Feykjum
Vestfirskir verkamenn ganga nú til atkvæða
um nýjan kjarasamning. Ekki er annað að sjá en
hann verði samþykktur í öllum verkalýðsfé-
lögum vestra. Aftur á móti telja margir forsvars-
menn launamanna í öðrum landshlutum að
hann geti ekki orðið fyrirmynd að almennum
kjarasamningum.
Vestfjarðasamningarnir virðast fyrst og
fremst vera miðaðir við fiskverkafólk. Stór þátt-
ur þeirra eru svokölluð hlutaskipti. Fyrstu fréttir
bentu til að með hlutaskiptum væri verið að
stíga upphafsskrefin í átt að alvöru atvinnulýð-
ræði. Rætt var um að verkafólk fengi ákveðinn
hluta af þeirri verðmætaaukningu sem skapast
af vinnu þess. í slíku hlutaskiptakerfi þyrfti
verkafólk að hafa ákvörðunarrétt um daglega
stjórn í vinnsluferlinu. Kaup á hráefni, val á
pakkningum, dagsetning útskipunar og afurða-
lántaka eru nokkur þeirra atriða sem skipta
sköpum um arðsemi frystihúsa. Það þyrfti að
opna bókhaldið. Með þessu hefði verið tekið
tímamótaskref í átt að atvinnulýðræði.
En nú bendir allt til þess að með vestfirsku
samkomulagsáformunum um hlutaskipti eigi
ekki að feta slíkar brautir, heldur sé stefnt að
svokölluðum hópbónus.
Á Vestfjörðum var í haust hafist handa um að
afnema einstaklingsbónus eða borðabónus hjá
þeim sem vinna við pökkun og snyrtingu í frysti-
húsum. í mörgum frystihúsum var tekið upp
bónuskerfi svipað því sem lengi hefur verið við
lýði í saltfiskverkun og í rækjuvinnslu. Kaup-
auka vegna afkasta umfram tiltekin mörk er þá
dreift jafnt til allra í viðkomandi fiskverkunar-
húsi.
Hér er um hina merkustu tilraun að ræða, því
að einstaklingsbónus hefur löngum verið talinn
valda streitu og óæskilegu andrúmslofti. En hitt
er Ijóst að hlutaskipti í þessum anda geta ekki
orðið grundvöllur að kjarabót fyrir þá sem helst
þurfa nú að rétta sinn hlut.
Eitt megineinkenni kjarasamninga er það
hversu flóknir þeir eru. Oftar en ekki þarf sér-
fræðinga til að skýra um hvað hafi í rauninni
verið samið. Sérfræðingarnir eru reyndar ekki
alltaf sammála. Venjulegum launamanni vill
verða villugjarnt í frumskógi fatapeninga,
kaupauka og rauðra strika. Og þegar dregur að
því að gera þarf nýja kjarasamninga spretta enn
upp sérfræðingar og tíunda stöðuna í efna-
hags-, viðskipta- og verðlagsmálum. Og enn
gerist það að sérfræðingarnir eru ekki sam-
mála. Því magnast hin þéttasta gjörningahríð
sem byrgir mörgum sýn.
Eitt er það þó, sem láglaunamennirnir missa
aldrei sjónar á, hversu þéttur sem moðreykur-
inn verður. Það eru þær krónur sem þeir hafa á
milli handanna til að framfleyta sér og sínum.
Nú eru lágmarkstaxtar margra verkalýðsfé-
laga tæpar 30 þúsund krónur á mánuði fyrir
dagvinnu. Þrátt fyrir ýmiss konar fastlauna-
samninga og meira og minna staðbundna
samninga um kaupauka er til verkafólk sem fær
ekki nema tæpar 30 þúsund krónur á mánuði
fyrir fullan vinnudag. Þeir, sem í alvöru tala um
að hækka laun þessa fólks ekki nema um 1500
krónur, láta moðreykinn, sem þyrlað er upp,
skyggja á þá einföldu staðreynd að láglauna-
stefnan er mesti efnahagsvandi okkar.
Mánaðartekjur undir 43 þúsund krónum eru
skattfríar. Hin skattaglaða ríkisstjórn viöurkenn-
ir í verki að minni megi tekjur alls ekki vera. Því
þarf að hækka lágmarkslaunin um 40 -50%.
Auðvitað skiptir máli hvort sú kauphækkun fer
upp allan launastigann og auðvitað ber ekki að
gera lítið úr lagfæringum á bónus- og
kaupaukagreiðslum. En þau mál á að athuga
þegar búið er að hækka lágmarkslaunin.
Menn verða að sjá í gegnum moðreykinn og
missa ekki sjónar á grundvallaratriðum.
ÓP
KUPPT OG SKORIÐ
Nýtt Þjóðlíf
Nýtt Þjóðlíf er komið út og
spunnir þar ýmsir vefir: viðtal við
skelminn Watson, annað við
Björn Engholm krataleiðtoga í
Slésvík-Holstein, - þann sem
njósnað var um og spratt af þýskt
Watergate, sjáifsmorð íhalds-
leiðtogans og önnur skelfing, þá
er fjallað um íslenskar rannsókn-
ir um „fyrirtíðarspennu“ kvenna
og um miðla, og fleira og fleira:
Þýskaland eftir orminn, menn á
leið til mars, vopnabrask Svía, ís-
lenska pólitík, og um jeppann í
alheims geimi, - jeppann í sjálf-
um þér.
Evrópu-
bandalagið
Hér á meðal er ítarleg umfjöll-
un um Evrópubandalagið frá
ýmsum hliðum og hornum, og
engin vanþörf á að veita innsýn í
þá samsteypu sem íslendingar
verða sífellt háðari. Að sönnu eru
ýmsir farnir að gefa Efnahags-
bandalaginu auga, - en öll um-
ræða um samskipti íslendinga við
Evrópubandalagið fer nú fram
inní ráðuneytunum og á hádegis-
verðarfundum viðskiptajöfr-
anna. Sá gangur mála endar oft-
ast skelfilega, og ef ekki verður
farið að ræða þau mál opinskátt í
öllu samfélaginu er hættan sú
mest að við sitjum einn daginn
uppi með það að litlu ljótu vald-
aklíkurnar hafi komið okkur í
áskrift að ákvörðununum í Briiss-
el, og auðfyrirtækjum Vestur-
Evrópu í áskrift að landhelginni
okkar í staðinn.
Einn af þeim sem tekur til máls
um Evrópubandalagið í Þjóðlífi
er Einar Karl Haraldsson sem
einusinni sat við stjórnvöl á Þjóð-
viljanum og er nú ritstjóri Nord-
isk kontakt fyrir Norðurlanda-
ráð. Einar horfir til Brussel af
norrænum sjónarhól og íslensk-
um, og hefur einsog áður lag á að
greiða úr flækjum með liprum
penna.
Einsog menn vita hafa vaknað
að nýju miklar spurningar í Sví-
þjóð og Noregi um Evrópu-
bandalagið. Vonir banda-
lagsríkja standa til þess að banda-
lagið verði á næstu árum nánast
eitt risaveldanna, sem þýðir
auðvitað aukið sjálfræði Vestur-
Evrópu gagnvart Bandaríkjun-
um, hættan fyrir Evrópuþjóðir
utan bandalagsins sú að samhliða
auknu veldi EB verði Vestur-
Evrópuríki utan þess að annars-
flokksríkjum pólitískt og efna-
hagslega, halahengi utaní annað-
hvort Briissel eða Washington.
í bæði Svíþjóð og Noregi er
hart deilt um afstöðu til EB.
Hvorugt ríkið er þó líklegt til að
sækja um fulla aðild á næstunni,
ekki síst vegna þeirra innanlands-
ástæðna sem Einar Karl lýsir svo,
að í Noregi vilja stjórnmálamenn
ganga í EB en ekki kjósendur, í
Svíþjóð vilja kjósendur ganga inn
en ekki stjórnmálamenn. Fbáð-
um ríkjum er því deilt um leiðir tii
að vera með í EB einsog hægt er
án þess að vera í EB.
Langsum
og þversum
Gefum Einari Karli orðið um
þessi slagsmál:
„Einu sinni var talað um Sjálf-
stæðismenn „langsum" og
„þversum," en það var á annarri
tíð. Nú væri kannski hægt að nota
þessi heiti um mismunandi af-
stöðu til þess hvernig standa beri
að málum gagnvart sameiningar-
þróun í Evrópu. Þeir eru ekki óf-
áir sem telja allt tal um hlutverk
EFTA og Norðurlandaráðs í
þessari framvindu hreint fjas.
Hið eina sem skipti máli séu tvíh-
liða samningar einstakra ríkja við
EB. Þá sem svona þenkja gætum
við kallað „langsum" sem leggja
áherslu á gildi EFTA og Norður-
landaleiðar. Þversum-fólk er
einkum að finna frá miðju og út
til vinstri en langsum-fólk frá
miðju og út til hægri.
Langsum-fólkið heldur því
fram að stofnanir Norðurlanda-
ráðs og ráðherranefndarinnar í
Kaupmannahöfn séu best notað-
ar til þess að éta upp eftir EB. Það
sé hægt að nota þær til þess að
samhæfa norræn og evrópsk lög,
taka upp Evrópustaðla, afnema
innbyrðis viðskiptatálma á Norð-
urlöndum í takt við afnám sams-
konar hindrana á meginlandinu
o.s.frv. (...)
Þversum-fólkið telur hins veg-
ar að Norðurlöndin geti staðið
mjög sterkt ef þau samræma af-
stöðu sína á vettvangi Norður-
landaráðs og gera sér far um að
vera í fararbroddi og koma með
fordæmi í stefnumótun sem síðan
er hægt að afla fylgis innan EB.
Hér er m.a. átt við, að Norður-
löndin megi ekki glutra niður for-
skoti sínu í velferðar-, umhverf-
is-, vinnuverndar- og vinnumark-
aðsmálum, en á þessum sviðum
eru þau oft tekin til fyrirmyndar
af öðrum ríkjum. Og Danir hafa
komist upp með að halda til
streitu aðild sinni að norræna
vegabréfssvæðinu og njóta þar
skilnings innan EB á „tvíkvæni“
sínu.“
í hlutlausu
blokkinni?
Einar Karl segir frá samræðum
sínum við sænskan fastafulltrúa
hjá samtökum atvinnurekenda í
EB, en sá fír brá upp þessari
framtíðarsýn: „Noregur gerist
aðili um miðjan næsta áratug. í
millitíðinni hafa átt sér stað við-
ræður milli EB og ríkja A-
Evrópu sem breyta munu afstöðu
hlutlausu ríkjanna (þ.e. Svíþjóð-
ar, Finnlands, Austurríkis og
Sviss) til aðildar að EB.
í framhaldi af slíkri þróun gæti
komið til þess, hefur Einar svo
eftir öðrum fróðum Svía, að „EB
fallist á einhverskonar forgangs-
meðhöndlun á hlutleysisblokk-
inni. Þá kæmi hugsanlega til álita
sú hugmynd að þessi lönd fengju
umsagnarrétt um ákvarðanir
innan EB. í þessari stöðu eru
einnig líkindi til að þau smáríki
V-Evrópu sem eftir væru yrðu
tengd EB sterkari böndum.“
Séu þessar spár eitthvað nærrí
líkindum virðast aðstæður krefj-
ast annars af íslendingum en að
þeir bíði og sjái hvað setur. Ekki
síst í ljósi þeirra hugleiðinga Ein-
ars að afstaða EB til Islands
kynni að mótast af þeim landlæga
hugsunarhætti í Evrópu „að Fs-
land sé einhverskonar einkamál
Bandaríkjastjórnar í varnar- og
öryggismálum" og nærri stappi
að „við séum höfð þar á sama báti
og Finnar gagnvart Sovétríkjun-
um þegar ræðst er við utan
fundarsala.“
Forvitni, fordóma-
leysi, forsjálni
Þótt íslendingar þurfi ekki að
svara um það spurningum á
morgun hvað þeir nákvæmlega
vilja bendir Einar Karl á að það
væri klókt af íslenskum stjórn-
málamönnum og hagsmunaaðil-
um að fara að leggja drög að
„Evrópupólitík" íslands næstu
tvo áratugina, - og Einar Ieggur
því verki til þríeint leiðarjós:
„Forvitni vegna þess að
nauðsynlegt er fyrir fslendinga að
afla sér betri þekkingar á Evróp-
umarkaði, Evrópustofnunum og
menningu Evrópulanda. Fleiri
íslendingar þurfa að kunna skil á
frönsku, spönsku og ítölsku en
áður og hafa dvalið við störf eða
nám á meginlandi Evrópu. Innan
EB era mikill munur á „teóríu“
og „praksis" og á því þurfa ís-
lendingar að kunna skil. Það
kynni t.d. að vera mat íslendinga
að ekki væri þörf á því að komast
með frá byrjun í vísindaáætlanir
eins og ESPRIT, RACE og
BRITE heldur sé nægilegt að fá
að njóta góðs af þeim á síðari stig-
um með einhverjum hætti.
Forsjálni þarf að sýna með því
að byggja upp peningastofnanir,
verðbréfamarkað og sjávarút-
vegsfyrirtæki, sem hvenær sem er
væri gætu tekið upp samkeppni á
Evrópumarkaði án sérstakrar
verndar. Aðeins þannig getum
við verið í aðstöðu til að velja og
hafna þegar þar að kemur.
Fordómaleysi þarf síðan að
viðhafa við mótun íslenskrar Evr-
ópustefnu til þess að ganga ekki
til móts við nýja tíma með augun
fastlímd við gömul viðhorf frá
tímum kalda stríðs og deilna um
fríverslun. Það þarf að vera hægt
að ræða Evrópupólitík íslands til
nokkurrar hlítar áður en kemur
að því að taka afstöðu til þess
hvort æskilegt sé að sækja um
inngöngu í Evrópubandalagið
eða ekki.“
þlÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Ámi Bergmann, MörðurÁrnason, ÓttarProppó.
Fráttcstjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Elísabet K. Jökulsdóttir, Guðmundur RúnarHeiðarsson,
Hrafn Jökulsson, HjörleifurSveinbjömsson, Kristín Ólafsdóttir,
Kristófer Svavarsson, Logi Bergmann Eiðsson (íþróttir). MagnúsH.
Gíslason, Ólafur Gíslason, Ragnar Karlsson, Sigurður Á.
Friðþjófsson, Vilborg Davíðsdóttir.
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: EinarÓlason, Sigurður MarHalldórsson.
Útlitsteiknarar: Sævar Guðbjörnsson, Garðar Sigvaldason, Margrót
Magnúsdóttir.
Framkvæmda8tJórl:HallurPállJónsson.
Skrlfstofustjórl: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
AuglýslngastjórhSigríðurHannaSigurbjörnsdóttir.
Auglý8ingar: Unnur Agústsdóttir, Olga Clausen, Guðmunda Krist-
insdóttir.
Símavar8la: Hanna Ólafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu-og afgreiðsluatjóri: HörðurOddfríðarson.
Utbreiðsla: G. Margrót Óskarsdóttir.
Afgrelðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ólafurBjörnsson.
Utkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýslngar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja ÞjóðvHjans hf. '
Prentun: Blaðaprent hf.
*Verð í lausasölu: 55 kr.
Helgarblöð:65 kr.
Askriftarverð á mánuði: 600 kr. /
4 SÍÐA - ÞJÓÐVIUINN Flmmtudagur 28. janúar 1988