Þjóðviljinn - 29.01.1988, Qupperneq 8

HEIMURINN
HinnóræðiforsetiMitterrandhlautfljótlegaviðurnefniðSfinxinífrönskumfjölmiölum;núbíðamenneftir að gátunum linni. Hér með Chirac og hægristjórninni á þjóðhátíðardaginn.
Frakkland
Beðið eftirað Sfinxin tali
Chirac reynir meðframboði sínu að knýja Mitterrand til skýrra svara, en Sfinxin í Elysée-höll
heldur athyglinni- og vinsœldunum - með þögninni
tlar hann i'ram eða ætlar
hann ekki fram? Nær dag-
lega birtast í frönsku pressunni
fréttir, greinar, viðhorf og álits-
gerðir um það sem ekki er: þögn
Mitterrands forseta um framtíð-
aráform sín. Aðeins tæpir þrír
mánuðir eru nú til fyrri umferðar
forsetakosninganna, sem mjög
eru farnar að setja mark sitt á
frönsk þjóðmál, en enn eru hern-
aðaráætlanirnar aðeins til í frum-
drögum og vopnin óvalin vegna
mistursins sem leggur frá Elysée-
höll yfir vígvöilinn.
Forsætisráðherrann Jacques
Chirac tilkynnti um framboð sitt
um miðjan janúar og kom engum
á óvart. nýgaullistar Chiracs eru
komnir í kosningabaráttu og
byggja ekki síst á því að Chirac
hefur bætt nokkuð fylgi sitt í
skoðanakönnunum síðustu mán-
uði, - nú skal reynt að koma sem
þyngstum höggum á Raymond
Barre, frambjóðanda hinnar
hægrifylkingarinnar (UDF), sem
enn hefur ekki tilkynnt formlega
um framboð, - og að auki hyggst
Chirac svæla refinn Mitterrand úr
greni sínu.
Aðrir frambjóðendur hafa
flestir stillt sér upp í startholurn-
ar. Jean-Marie Le Pen er auðvit-
að frambjóðandí hinnar hálffas-
ísku Þjóðfylkingar, frambjóð-
andi Kommúnistaflokksins er
hinn litlausi André Lajoinie sem
ætlað er að taka mesta höggið af
formanninum Marchais og öðr-
um í forystunni þegar fyrirsjáan-
legur ósigur er staðreynd. Lajo-
inie stafar ekki síst hætta af Pierre
Juquin, brottreknum flokksfor-
ingja sem höfðar til langþreyttra
stuðningsmanna flokksins og
hyggst að auki safna um sig ýms-
um vinstrihópum. Þá hafa græn-
ingjar tilnefnt Antoine Waechter
til framboðs, - og að auki koma
vonlitlir frambjóðendur smárra
vinstriflokka, annarra öfgahópa
til hægri en Pen-manna og athygi-
isvakningarframboð öryrkja,
heimabruggara og fleiri hags-
munahópa.
Óþreyja sósíalista
Sósíalistaflokkurinn bíður eftir
svörum Mitterrands með jafnvel
meiri óþreyju en andstæðingar
hans. Fari forsetinn fram verða
aðrir leiðtogar sósíalista að draga
sig strax í hlé, og verða nú að fara
mjög varlega; aðeins tveir for-
ystumenn í flokknum hafa til-
kynnt um framboð. Vandræða-
barnið Michel Rocard hefur lýst
yfir framboði og neitar að svara
spurningum um það hvort hann
víki fyrir forsetanum, og Jean-
Pierre Chevenement sækist eftir
tilnefningu ef Mitterrand sest í
helgan stein, - almennt er litið
svo á að leikur Chevenements
eigi fyrst og fremst að stemma
stigu við Rocard.
Ónnur forsetaefni sósíalista
eru Laurent Fabius fyrrverandi
forsætisráðherra og flokksfor-
maðurinn Lionel Jospin, - en ef
forsetinn skerst úr leik er lang-
sennilegast að Rocard verði fána-
berinn við tregan stuðning mest-
allrar flokksforystunnar. Hins-
vegar verður erfitt fyrir fram-
bjóðanda sósíalista að skapa sér
olnbogarými ef forsetinn ætlar
ekki í slaginn og bíður enn með
að skýra frá því.
Spennan kringum þögn Mitt-
errands stafar ekki síst af því að í
öllum könnunum í vetur hefur
Mitterrand borið höfuð og herð-
ar yfir andstæðinga. Sú síðasta
sem af hefur spurst segir að í fyrri
umferð mundi Mimi, einsog sá
gamli er kallaður í gælutón, fá 41
prósent, Barre 25, Chirac 18,5,
Le Pen 7%, Lajoinie aðeins 4%,
Juquin 3, aðrir varla yfir einum
hundraðasta.
Með Rocard í stað Mitterrands
fá sósíalistar ekki nema 29%,
Barre 28 og Chirac 22.
Síðari umferðina, þegar kosið
er um tvo, mundi Mitterrand
vinna gegn Barre 53-47 og gegn
Chirac 60-40 samkvæmt könnun-
inni. Rocard munxi líka leggja
forsætisráðherrann (53-47) en
tapa fyrir Barre (45-55).
Höfum við gengið til
góðs?
Og hvað er Sfinxin að hugsa?
Um aldur sinn örugglega. Hann
er 71 árs og kjörtímabil Frakk-
landsforseta er sjö ár. Frangois
Mitterrand hefur þegar komið
nafni sínu á spjöld sögunnar, sem
fyrsti vinstriforseti fimmta lýð-
veldisins og sem sameiningarleið-
togi sósíalista, - því að taka
áhættu á öðru kjörtímabili? því
að taka áhættu á að pólitísk vind-
átt snúist og síðustu kosningarnar
tapist eftir glæsilegan stjórnmála-
feril? Forsetinn er pólitískt dýr,
en hann á sér mörg áhugamál
önnur, er til dæmis vænn rithöf-
undur; hinn helgi steinn hlýtur að
freista.
Á hinn bóginn er á að líta að
einsog staðan er núna er líklegast
að hægriframbjóðandi ynni aðra
frambjóðendur sósíalista en
Mitterrand, og væri þá vígstaðan
alveg einsog fyrir kosningasigur-
inn 1981: hægriforseti með hægri
þingmeirihluta, - og til hvers
hefðu þá dagar Mitterrands lit
sínum glatað?
Þótt frambjóðandinn Mitter-
rand hafi lýst því yfir 1981 að
hann ætlaði sér aðeins eitt kjör-
tímabil bendir margt til þess að
hann hafi þegar gert upp hug sinn
og hyggi nú á bústað við Champs
Elysées til 96. í áramótaávarpi
sínu til þjóðarinnar bað hann um
að með honum yrði staðið næstu
mánuðina, - og þær sögur ganga
fjöllum hærra í París að þeir Roc-
ard hafi snætt saman kvöldverð
fyrir skömmu, - og hafi hinn
síðarnefndi þá lofað að draga sig í
hlé. Rocard hefur hvorki játað né
neitað, sem heldur bendir til þess
að sagan sé sönn, enda eru slíkar
sögur allajafna nokkurnveginn
sannar í franskri pólitík nema
þeim sé sérstaklega mótmælt, og
yfirleitt komið á flot af þeim sem
hag hafa af.
Einnig er bent á að um ára-
mótin tóku að birtast í blöðum
heilsíðuauglýsingar þarsem ýmsir
kunnir Frakkar skora á forsetann
að fara fram aftur; slíkt hefði
hann aldrei leyft nema hann ætl-
aði sér það sjálfur.
Sé það rétt að Mitterrand ætli
fram telja menn að þögnin og
biðin sé ekki síst ætluð til að
halda andstæðingunum í ráðvillu
meðan athygli fjölmiðla beinist
að forsetanum. Og ekki síður til
að framlengja sem mest vinsældir
Mitterrands sem forseta og sam-
einingartákns Frakka, hala sem
mest inn á landsföðurímyndinni
sem karl hefur komið sér upp.
Enginn veit hver verða viðbrögð
almenningsálits þegar forsetinn
breytist í frambjóðanda, - og
spor Giscards dÉstaings frá 1981
hræða. Enn er það að nefna að
andstæðingarnir eiga óhægt um
vik að gagnrýna forseta landsins
en stykkju einsog hungraðir úlfar
á frambjóðandann.
Enn er alltof snemmt að segja
fyrir um helstu kosningamál. Þó
er ljóst að Chirac og nýgaullistar
munu reyna að halda á lofti verk-
um hægristjórnarinnar frá 1986.
Á þeim tíma hefur blásið nokkuð
byrlega í efnahagsmálum, þótt
kauphallaráfallið í október hafi
sett strik í reikninginn, og þeir
reyna einnig að afla sér fylgis á
grunni stjórnarstefnu sem kenna
má við lög og reglu; stjórnvöld-
um hefur tekist að kveða niður
helstu hryðjuverkasamtök í
landinu, Action directe, og hafa
með síauknu lögregluliði og
lögreglueftirliti aukið á öryggist-
ilfinningu hins smáborgaralega
meðaljóns.
Barre hefur tekið eindregna af-
stöðu gegn þátttöku Chiracs í
„sambúðinni“ við Mitterrand, og
deilur hægrifylkinganna tveggja
gætu reynst vatn á myllu sósíal-
ista og Mitterrands, sem augljóst
er að munu ráðast hart að hægri-
mönnum fyrir félagslegan niður-
skurð og ekki síst skort á metnaði
í mennta- og menningarmálum;
þannig lauk Lionel Jospin við-
ræðuþætti í sjónvarpi fyrir
skömmu með því að sýnt var brot
úr kvikmyndinni um „Nafn rósar-
innar“ sem fjármögnuð var utan
Frakklands og hlaut æðstu frönsk
kvikmyndaverðlaun í fyrra sem
erlent framlag þótt leikstjórinn sé
franskur. Þessháttar kemur meir
við Frakka en aðrar þjóðir vegna
ótta við almenna hnignun
franskra áhrifa í heiminum („ray-
onnement frangais"), og sósíal-
istar hafa í þessum efnum góða
vígstöðu eftir sinn stjórnarferil
sem skilaði menningarmálaráð-
herranum Jack Lang í efstu sæti
hins pólitíska vinsældalista. í
sjónvarpsþættinum sagði Jospin
að eftir að hægristjórnin kom til
valda hefðu framlög til menning-
arsköpunar í Frakklandi dregist
stórlega saman meðan bandarísk
sápufroða hefði síaukist á sjón-
varpsstöðvunum -um 800 prós-
ent síðan 85!
Svo er auðvitað spurt um áhrif-
in af klofningi kommúnista, og
um það hvort Le Pen heldur sínu
típrósent-fylgi úr þingkosningun-
um, sem ekki er líklegt sem
stendur, meðal annars vegna af-
leiks hans nýlega þegar hann
sagði „aukaatriði" (détail) í sögu
síðari heimsstyrjaldarinnar hvort
nasistar hefðu drepið milljónir
gyðinga í gasklefunum.
Forsetinn og þingið
En í einni af meginspurningum
kosninganna er augljóst að halla
mun á frambjóðanda sósíalista,
og það kosningamál er jafngam-
alt fimmta lýðveldinu sem de
Gaulle kom á með hnefanum
1958: þarf þingmeirihlutinn for-
seta eða þarf forsetinn þing-
meirihluta? Hægrimenn eru þeg-
ar byrjaðir að plaga sósíalista
með spurningum um það hvort
þeir ætli að efna til þingkosninga
ef þeir fá forsetann, og verður
fátt um svör enda hvorki vita þeir
það né eru sammála um það og á
meðan segja þeir það ekki sitt
mál heldur forsetans eins á sínum
tíma.
Franskt blað hefur efnt til
þeirrar sérstæðu getraunar meðal
lesenda að þeir giski á daginn sem
Mitterrand velur til þeirrar yfir-
lýsingar sem allir bíða eftir, - að-
eins einn lesandi er útilokaður frá
þátttöku: forsetinn sjálfur.
Fréttaskýrendur hafa heist fyrir
satt að það muni gerast í kvöld-
fréttum sjónvarps einhverntíma í
síðari hluta mars, og ætli Mitter-
rand sér stutta kosningabaráttu
og snarpa. Meðan hann bíður
bíða aðrir eftir honum og vita
ekki hvert skal beina spjótum, -
hættan er hinsvegar sú að athygl-
in dofni og hinum hviklyndu
Frökkum taki að leiðast sjónar-
spil landsföðurins.
En Mitterrand hefur ennþá öll
sín spil á hendi. -m
8 SIÐA - ÞJÓÐVIUINN Föstudagur 29. janúar 1988