Þjóðviljinn - 21.02.1988, Qupperneq 11

Þjóðviljinn - 21.02.1988, Qupperneq 11
Rélflœli í launamálum - Nýr Iffskjarasáttmáli - í viðræðum við launafólk víða um land á undanförnum vikum hefur komið greinilega í Ijós að á vinnustöðunum er sterk undiralda réttlátrar reiði vegna þess misréttis sem ríkir í launamálum. Þessi ólga á sér margvíslegar rætur. Fólki finnst að beitt hafi verið blekk- ingum um samhengi verð- bólguþróunar og kjarasamn- inga, kaupmátturinn hrapi og almennar lífsnauðsynjar verði sífellt dýrari. Launamunurinn vaxi hröðum skrefum. Dæmin um mánaðarlaun stjóranna sem séu tíföld og jafnvel fimmtánföld laun almenns verkafólks verði sífellt al- gengari. Veruleikinn sé eins og högg í andlit réttlætistilfinn- ingar venjulegs launafólks. Fiskvinnslufólk rifjar upp lof- orðin um að verðbólgan færi nið- urfyrir 10% ef launahækkunum á árinu 1987 yrði „stillt í hóf“. Sam- ið var um lágar tölur í desember- samningunum 1986 en engu að síður þróaðist verðbólgan í 30- 40%. Fórnir launafólksins voru að engu gerðar vegna þess að rík- isstjórn Steingríms Hermanns- sonar og Þorsteins Pálssonar opnaði allar gáttir fyrir erlendum lántökum og lét skuldasöfnun rikissjóðs og ofvöxt peningakerf- isins leika lausum hala. Á fjölmörgum vinnustöðum - á Vestfjörðum, Norðurlandi, Vesturlandi og Vestmannaeyjum - hefur starfsfólkið sagt okkur frá því að þar í matsalnum, kaffistof- unni eða félagsheimilinu hafi Jón Baldvin staðið fyrir 1-2 árum og lofað að „sækja peningana til þeirra sem ættu ísland". Hann hafi sjálfur bent á stóreigna- mennina, fyrirtækin sem græddu á góðærinu og hátekjufólkið. Niðurstaðan hafi hins vegar orðið 5 miljarða matarskattur og lög um tekjuskatt þar sem forstjór- arnir hjá ísal, KEA og Eimskip með sín 350.000-450.000 í mán- aðarlaun borgi sömu skattpró- sentu og fiskvinnslukonan sem með næturvinnu og helgidaga- vinnu rétt nær 50.000 krónum á mánuði. Réttlœtiskennd - krafa um breytingar Pessar staðreyndir liggja tii grundvallar þeirri réttlátu reiði sem hvarvetna ríkir á vinnustöð- um venjulegs launafólks. Ráð- herrar ríkisstjórnarinnar virðast hins vegar ekki vita af þessum viðhorfum eða vilja ekki vita af þeim, enda hafa þeir forðast sam- ræður við almenning á undan- förnum mánuðum. Jón Baldvin hefur ekki sést á vinnustöðunum síðan þessi sjálf- skipaði ættmögur Alþýðuhússins á Isafirði settist inn í fjármála- ráðuneytið. Steingrímur er önn- um kafinn við að smíða pólitískar fjarvistarsannanir frá verkum eigin ríkisstjórnar. Porsteinn Pálsson bíður svo bara eftir því að aftur verði gerðir „skynsamlegir kjarasamningar". Það merkir á máli ráðherranna að launafólkið eigi áfram að framfleyta sér á rúmum 30.000 krónum á mánuði þótt matarreikningur 4-5 manna fjölskyldu geti numið 45.000 krónum á mánuði og reikningur- inn fyrir hita og rafmagn í fæðing- arbæ fjármálaráðherrans hljóði upp á 15.000-20.000 á mánuði fyrir meðalstórt íbúðarhús. Hvernig það getur svo verið „skynsamlegt“ fyrir launafólk að semja um 30.000 króna mánaðar- laun þegar samanlagður kostnað- ur við mat og hita er kominn yfir 60.000 krónur á mánuði er gáta sem enginn kann skil á nema þeir sem hafa týnt jafnaðarstefnu sinni á villuráfi um rangala Stjórnarráðsins. Það er því eðlilegt að launa- fólkið krefjist breytinga þegar það heyrir sífelldar frásagnir af 200.000-450.000 króna mánaðar- launum og hlustar á fréttir af því að settir séu þrír miljarðar í flug- stöð, aðrir þrír í Kringlu, tæpir 2 miljarðar í Seðlabankahús, rúm- ur miljarður í ný hótel og áform- að sé um eins miljarðs króna kaffihús á hitaveitugeymunum og annað eins í ráðhús og bíla- geymslu undir Tjarnarbotninum. Er furða þótt karlinn í frystihús- inu á ísafirði hafi spurt hvort sonur Alþýðuhússins væri farinn að sviðsetja Deleríum búbónis í Stjórnarráðinu! Breytum til! Á undanförnum vikum hefur Alþýðubandalagið efnt til funda undir samheitinu „BREYTUM TIL“. Ásamt ýmsu öðru dagskrárefni hefur ný kjarastefna flokksins verið kynnt á þessum fundum. í heimsóknum á vinn- ustaði og á fundum með launa- fólki höfum við fjallað um þær breytingar sem þurfa að verða á lífskjörum fólksins í landinu. Við höfum lýst höfuðatriðum í nýjum lífskjarasáttmála og fjallað um nauðsyn þess að beita nýjum að- ferðum til að efla samstöðu og sóknarkraft launafólksins í landinu. Kjarni málsins er í raun afar einfaldur: Þetta getur ekki gengið svona lengur. Það er ekki líðandi að mánað- arlaun fiskvinnslufólks dugi ekki einu sinni til að borga matinn fyrir fámenna fjölskyldi. Það er blettur á svokölluðu velferðarríki að þeir sem annast sjúka og aldraða skuli varla ná 10% af mánaðarlaunum stórfor- stjóranna hjá Eimskip, KEA og ísal. Það er ekki sæmandi að laun á íslandi fyrir langan vinnudag séu lægri en atvinnuleysisbætur í nág- rannalöndum. Það er í hrópandi mótsögn við réttlætiskennd íslendinga að í okkar litla samfélagi, þar sem uppruni allra er næsta líkur, skuli á síðustu árum hafa þróast upp- undir fimmtánfaldur launamun- ur. Þessu þarf að breyta. Þessu verður að breyta. Grundvallarþœttir í nýjum lífskjarasáttmála Alþýðubandalagið hefur ný- lega sett fram í stefnuályktun miðstjórnar lýsingu á nýjum lífskjarasáttmála sem myndar kjarnann í launastefnu flokksins. Grundvallaratriðin eru fimm: 1. Stefnt verði að lágmarksaf- komu sem nemi 45.000-50.000 kr. á mánuði fyrir dagvinnu. 2. Laun verði verðtryggð til að koma í veg fyrir að ríkisstjórnir geti komið aftan að launafólki eins og gert hefur verið á sfðustu misserum. 3. Yfirborganir og launaskrið verði færð inn í launataxta og þannig hindrað að atvinnurek- endur geti mismunað launafólki að eigin geðþótta. 4. Komið verði í framkvæmd áætlun um að fullnægja þörf fyrir dagvistarþjónustu barna fyrir árið 1990. 5. Tekið verði mið af nýju lífs- kjaramati þar sem stytting vinnu- tímans, aðbúnaður og öryggi á vinnustað, tækifæri til frekari starfsmenntunar og lýðræðisleg áhrif á stjórn eigin vinnu skipi veglegan sess. Skilningur á merkingu orð- anna „mannsæmandi kjör“ hefur tekið verulegum breytingum á undanförnum árum. Hann felur nú ekki aðeins í sér launin ein, heldur einnig tækifæri til að njóta mannbætandi tómstunda með fjölskyldu sinni, taka þátt í menn- ingarlífi og hafa á vinnustað möguleika á auknum þroska í gegnum lýðræðisleg áhrif og frek- ari fræðslu. Mannlífið hefur margar víddir og kjarasáttmálar nútímans þurfa að taka mið af hinum nýja skiln- ingi á gömlu kröfunni um „mann- sæmandi kjör“. Samstaða og nýjar baráttuaðferðir í kjarastefnu Alþýðubanda- lagsins er einnig lögð rík áhersla á að skapa verði breiða samstöðu launafólks ef árangur á að nást í baráttunni gegn skerðingarstefnu atvinnurekenda og ríkisvalds. Sú 10 SÍÐA - ÞJÓÐVILJffÍN Sunnudagur 21. febrúar 1988 „Fundimir f vinnutímanum hjá verkalýðsfélaginu á Höfn, í Mjólkursamsölunni í Reykjavik og Dagsbrúnarfundurinn um daginn eru dæmi um árangursrík vinnubrögð." Frá baráttu- fundi Dagsbrúnar í Austurbæjarbíói 11. febrúar. tortryggni og sá skortur á gagn- kvæmum skilningi sem um of hafa sett svip á samskipti ólíkra samtaka launafólks verða að hverfa. Þess vegna er í stefnu- ályktun okkar sérstaklega tekið fram að samstaða Alþýðusam- bandsfélaga, opinberra starfs- manna og annarra félaga launa- fólks sé mikilvæg forsenda þess að árangur náist. Jafnhliða þarf að leggja drög að nýjum baráttuaðferðum, fólks að stuðla að því að slíkt nauðsynlegt samspil verði að lif- andi veruleika. Lágmarkslaun - hámarkslaun: Á að lögbinda launajöfnuð? En það er ekki nóg að beina athyglinni að hækkun lágmarks- launa, þótt það sé vissulega ærið Ólafur Ragnar Grímsson skrifar Ólafur Ragnar Grímsson: „Lögbinding á fjórföldum launamun sem fyrsta skref í átt að auknum launajöfnuði í landinu gæti leitt kjaramálin út úr því öngstræti sem þau hafa verið í á undanförnum árum og skapað samtökum launafólks sterkari aðstöðu til að semja í raun um kaup og kjör." stuðla að víðtækum umræðum á vinnustöðum, auka upplýsingar og skapa aðstöðu fyrir beina þátt- töku launafólks í að móta kröf- urnar og meta jafnóðum stöðuna í samningum. Fundirnir í vinnu- tímanum hjá verkalýðsfélaginu á Höfn og í Mjólkursamsölunni í Reykjavík og Dagsbrúnarfund- urinn um daginn eru dæmi um árangursrík vinnubrögð. Samspil gagnkvæms skilnings meðal alls launafólks, raunveru- legrar samstöðu, nýrra baráttu- aðferða og fjölþættari starfshátta er lykilatriði í framvindu kjara- baráttunnar á næstu mánuðum. Það er verkefni allra sem vilja starfa í þágu hagsmuna launa- verkefni að tryggja varanlegan árangur á því sviði. Hinn sívax- andi munur milli lægstu og hæstu launa verður sífellt brýnna við- fangsefni. Það samrýmist ekki réttlætistilfinningu þjóðarinnar og þeirri jafnaðarstefnu sem við viljum fylgja að launabilið sé orð- ið fimmtánfalt og stefni í enn breiðari gjá. Það er athygli vert að nánast hvar sem ég hef komið á vinnu- staði á undanförnum vikum - í Vestmannaeyjum, Ólafsvík, Grundarfirði, á Isafirði, Hellis- sandi og víðar - hefur ætíð ein- hver vakið máls á frumvarpi sem Stefán Jónsson, þáverandi al- þingismaður Alþýðubandalags- ins, flutti á síðasta áratug. í þessu frumvarpi var lagt til að launabil- ið í landinu væri bundið við tvö- föld lágmarkslaun. Margir töldu þetta þá óraunhæft frumvarp og lýsa því að Stefán okkar Jónsson væri fremur maður hugsjónanna en raunsæisins. Mér er hins vegar til efs að nokkurt annað þingmannafrum- varp Alþýðubandalagsins frá síð- asta áratug lifi jafn góðu lífi í hug- um launafólks. Umræðurnar um það á vinnustöðunum um þessar mundir endurspegla sterkar kröf- ur um að dregið verði úr hinum mikla launamun í landinu. Þess vegna er brýnt að setja ekki bara á verkefnaskrá þjóð- málanna hver lágmarkslaunin í landinu eigi að vera og hvernig eigi að ákveða þau, heldur einnig hver hámarkslaunin eigi að vera og hvernig eigi að fastbinda aukinn launajöfnuð meðal lands- manna. Það verður að hefja um- ræður um leiðir til aukins launa- jafnaðar. Á að ákveða lágmarks- laun og hámarkslaun eingöngu í samningum, eða verður óhjá- kvæmilegt að fara að einhverju leyti leið lagabindingar? Sú skoðun hefur oft heyrst að ekki sé hægt að minnka launabil- ið í landinu, hvorki með því að ákveða lágmarkslaun og há- markslaun í samningum né held- ur með lögum. Slíkt sé ekki raun- hæft. Þetta viðhorf er byggt á misskilningi. Það er ekkert náttúrulögmál að innan heilbrigðiskerfisins sé rúmlega tífaldur launamunur eins og nú er þegar laun allra eru ákveðin með opinberum aðgerð- um. Það er greið leið að auka þar launajöfnuð í formlegum samn- ingum ef viljinn er fyrir hendi. Á sama hátt geta samvinnumenn í landinu gert samþykktir sem banna að innan Sambandsfyrir- tækjanna sé rúmlega þrettánfald- ur launamunur. Þessir tveir stærstu vinnu- veitendur í landinu, ríkið og sam- vinnuhreyfingin, gætu markað þá stefnu í þágu aukins launajafnað- ar að fastákveða bil milli lægstu og hæstu launa. Slíkt yrði afger- andi fordæmi sem aðrir yrðu knúnir til að taka mjög alvarlega. Það gæti einnig komið til greina að beita Iöggjafarvaldinu til að setja ramma um leyfilegt launabil í landinu og ákveða þannig hámarkslaunin sem til- tekið margfeldi af lágmarks- laununum. Á þann hátt gætu lægstu laun hækkað um leið og hinir hæst launuðu næðu árangri. Þar með yrði snúið við þeirri þróun und- anfarinna ára að hækkanir lág- launahópanna leiði fyrst og fremst til ávinnings fyrir hina sem best eru settir. Hinn lögskipaði rammi væri ávallt innbyggð trygging fyrir hina lægst launuðu. Hvað er eðlilegt launabil? Sjálfsagt munu margir sjálf- skipaðir og lærðir sérfræðingar telja að slfk lögbindingarleið til aukins launajafnaðar sé ekki fær. Það hefur hins vegar aldrei farið fram ítarleg umræða um málið. Hún verður að hefjast nú, því að þær aðferðir sem beitt hefur verið til þessa hafa eingöngu leitt til sí- vaxandi launamisréttis. Með því að ákveða launabilið með lagasetningu væri samtökum launafólks og vinnuveitendum fengið það verkefni að ákveða laun einstakra hópa og stétta innan ákveðins ramma. Það væri hins vegar samfélagsleg ákvörð- un, í samræmi við jafnréttisvið- horf þjóðarinnar, að ákveða mun lægstu og hæstu launa. Nú er það hins vegar þenslumarkaðurinn og laumuspil í einstökum fyrirtækj- um sem ræður misréttinu. Þótt samkomulag næðist um að fara leið lagasetningar til að tryggja aukinn jöfnuð gæti reynst erfitt að ná samstöðu um hve mikill launamunurinn ætti að vera. f frumvarpi Stefáns Jóns- sonar var á síðusta áratug talað um að hámarkslaun mættu ekki vera hærri en tvöföld lægstu laun. Sjálfsagt yrði það þrautin þyngri að stökkva úr fimmtánföldum mun sem ríkir um þessar mundir og inn í slíka skipan. Þess vegna er hér varpað fram til umhugsunar og umræðna hvort eðlilegt fyrsta skref væri ekki að lögbinda að launamunur- inn í landinu mætti ekki vera hærri en fjórfaldur. Slík skipan yrði mikil breyting frá rjúverandi ástandi og stórt skref í jafnaðar- átt. Sé tekið mið af þeim tölum sem tilgreindar eru í tillögum Alþýðu- bandalagsins um nýjan kjarasátt- mála - að lágmarkslaun yrðu á bilinu 45.000-50.000 krónur - myndi slík lögbinding launajafn- aðar fela í sér að laun í landinu yrðu 45.000-180.000 krónur eða 50.000-200.000 krónur á mánuði. Núverandi launamunur er hins vegar á bilinu 30.000-450.000 krónur á mánuði. Það væri fróð- legt að heyra rökin fyrir því hvers vegna sumir teldu sig eiga rétt á hærri launum en 200.000 krónum á mánuði. Lögbinding á fjórföldum launamun, sem fyrsta skref í átt að auknum launajöfnuði í landinu, gæti leitt kjaramálin út úr því öngstræti sem þau hafa ver- ið í á undanförnum árum og skapað samtökum launafólks sterkari aðstöðu til að semja í raun um kaup og kjör. Skipan launamála yrði þá meira í sam- ræmi við réttlætistilfinningu al- mennings og lýðræðislegt vald fólksins sjálfs yrði á ný grund- völlur ákvarðana um lífskjörin í landinu. Sunnudagur 21. februar 1988 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 11 HAVAXIMJOR OG YFIRDRA3TAR- HEIMILD , LANGBEST A EINUM STCAÐ einfaldlega á tékkareikningi. Nú bjóðast viðskiptamönnum Samvinnubankans tvær þýðingarmiklar nýjungar á kjörum tékkareikninga. Almennir Yfirdráttarheimild Þú átt kost á allt að 50.000 kr. yfir- dráttarheimild hafir þú fengið greidd laun eða tryggingarbætur inn á reikning í bankanum í a.m.k. 3 mánuði. Ert þú búin(n) að sækja um? Launavelta - lán fyrir launaf ólk Viðskiptamenn bankans sem kost eiga á yfirdrætti, eiga jafnframt rétt á Launaveltuláni. Upphæð og lánstími ræðst af tímalengd viðskipta sem hér segir: Eftir 3 mán. viðskipti, lán kr. 40.000,00 til 3 mán. á víxli eða skuldabréfi að vali umsækjenda. Eftir 6 mán. viðskipti, lán kr. 80.000,00 til 18 mán. Eftir 12 mán. viðskipti, lán kr. 150.000,00 til 24 mán. Eftir 24 mán. viðskipti, lán kr. 200.000,00 til 24 mán. I ! 0 SAMVINNUBANKI ÍSLANDS HE sparisjóðsvextir Tékkareikningar með Hávaxtakjör- um bera nú sömu vexti og almenn sparisjóðsbók eða 22%. Þannig nýtur þú enn betri kjara og losnar þar að auki við allar óþarfa milli- færslur milli reikninga.

x

Þjóðviljinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.