Þjóðviljinn - 19.03.1988, Blaðsíða 5

r INNSÝN
„Aldrei aftur í
Garöastrætinu"
Að lokinni þessari vinnuviku
er staðan þannig í kjaramálunum
að enginn veit í rauninni neitt um
neitt og ef eitthvað er virðist enn-
þá ósýnna um úrslit í deilunum en
í upphafi vikunnar. Ýmis teikn
eru þó á lofti um að um helgina
eða rétt í kjölfar hennar ráðist
hvort deilurnar leysast án veru-
legra átaka. Ef þær hræringar í
samkomulagsátt sem vart hefur
orðið nú síðustu dægur kippa
samningavélinni ekki í gang í
hvelli er hinsvegar viðbúið að
deilan dragist á langinn.
Eftir að Snót í Eyjum aflýsti
verkfalli sínu virðist eldlínan í
kjarabaráttunni hafa færst austur
á Egilsstaði þaðan sem nú virðist
helst að vænta tíðinda, - en einn-
ig er rétt að hafa gætur á samning-
aviðræðum iðnverkafólks og
verslunarmanna. Snótarkonur
voru tregar að aflýsa verkfalli
sínu, og ljóst er að með því hafa
þær sett mikið traust á samkom-
ulagsvilja atvinnurekenda næstu
daga. Með afléttingu verkfallsins
er beittasti broddurinn farinn úr
kjarabaráttu stundarinnar, og
notfæri atvinnurekendur sér það
til að þæfa málin hlýtur hreyfing-
in að setja illilega í brýnnar ann-
arsstaðar.
Það er vant að sjá fyrir úrslit í
deilum dagsins. Hitt virðist ljós-
ara - ef ekki verða verulega
óvæntar niðurstöður úr þeim slag
sem verkalýðsfélögin standa nú í
um allt land - að þegar jóreykinn
lægir verður ekkert einsog áður í
kjaramálunum, hvorki milli við-
semjenda né innan hreyfingar
launamanna; nýtt land fyrir stafni
og vonandi betra.
Þjóðarsáttarfrœði
Með því að fella samningana
síðustu úr Garðastrætinu voru fé-
lagar í VMSÍ að mótmæla þeirri
stefnu í launamálum sem hér hef-
ur verið reynt að fylgja síðustu
árin og raunar lengur, stefnu sem
stundum hefur verið kennd við
„kjaramálaráðuneyti“ - samsett
úr nokkrum forystu- og skrif-
stofumönnum ASÍ, VSÍ og ríkis-
ins - og öðrum stundum kölluð
korpóratívismi einsog hjá Mússó-
lini eða í Vestur-Þýskalandi í við-
reisninni eftir stríðið.
Þessi kjarastefna grundvallast
á því að hinir stóru „aðilar" á
vinnumarkaði komi sér saman án
átaka þannig að hagkerfið í heild
verði fýrir sem minnstum skakka-
föllum, - hún gerir sumsé ráð
fyrir einskonar þjóðarsátt þar-
sem atvinnurekendur sjái um
aukinn hagvöxt sem standi undir
aukinni almennri velferð, ríkis-
valdið búi í haginn fyrir atvinnu-
vegina og deili út velferðinni í fé-
lagi við hreyfingu launamanna -
sem jafnframt greiðir það gjald
að halda niðri óróaöflum í eigin
röðum.
Það er ekki furðulegt að þessi
stefna skuli haldast í hendur við
aukið vægi sérfræðinga í verka-
lýðshreyfingunni, til dæmis allra
hagfræðinganna sem út af fyrir er
engin ástæða til að amast við á
þeim tímum að baráttan er ekki
síst háð með vopnum upplýsing-
anna og vígvöllurinn oftar en
ekki fjölmiðlarnir. Hagfræðing-
arnir báðum megin samninga-
borðsins sjá það náttúrlega
manna best að sífelldar og harð-
skeyttar borgarastyrjaldir á vinn-
ustöðunum koma enn verr út í
íslensku hagkerfi og þjóðlífi en í
stærri samfélögum. Islendingar
búa við gríðarlegar sveiflur, bæði
af völdum náttúru og markaðsað-
stæðna sem við ráðum lítið við.
Eðlilegt svar er auðvitað innri
samstaða þannig að feng hinna
feitu ára væri varið þannig að
kornhlöður tæmdust ekki á út-
mánuðum mögru áranna.
Þessi íslenska sérstaða hefur
einmitt verið þáttur í röksemda-
færslu íslenskra sósíalista fyrir fé-
lagslegri stefnumótun í atvinnu-
lífi, fyrir því að heildarhagsmunir
þjóðarinnar hafi forgang á villt
markaðslögmál og einstaklings-
bundna gróðafíkn (sem vissulega
má í sjálfu sér virkja til gagns),
fyrir því frelsi að í stað arðránsins
verði samstaðan grundvöllur
hagkerfisins, fyrir jafnrétti og
bræðralagi í kjaramálunum.
Vinstrimenn hafa einmitt síðan
á sokkabandsárum íslenskrar
iðnbyltingar bent á að hérlendis
sé aðferð sósíalismans ekki ein-
ungis forsenda þess að skapa
sæmilega heilbrigt hagkerfi held-
ur helsta trygging þess að ísland
haldist í höndum íslendinga.
Þjóðfélag samstöðunnar sé besta
svarið við sífelldri erlendri
ásælni.
Sátt við hvað?
Og hér skilur einmitt á milli
feigs og ófeigs í þjóðarsáttarfræð-
unum. Sú uppreisn gegn opin-
berri kjarastefnu síðustu ára sem
fram kemur í neiatkvæðum
VMSf-félaganna hefur ekki út af
fyrir sig beinst gegn því að íslend-
ingar komi sér sæmilega saman í
kjaramálum. Hún hefur beinst
gegn þeirri þjóðarsátt sem bygg-
ist fyrst og fremst á aleinum hags-
munum annarrar höfuðstéttar-
innar í íslensku samfélagi. Hún
stafar af því að forystumenn
launafólks hafa rétt fram sátta-
hönd í síðustu, næstsíðustu og
næstnæstsíðustu samningum, og
þá sátt sem þar af leiddi hafa at-
vinnurekendur og verslunar-
auðvald notað til að ná sífellt
meiri tökum í samfélaginu. Á
vinnumarkaði með þeim afleið-
ingum að launamunur er orðinn
fimmtánfaldur -og atvinnurek-
endur deila og drottna yfir töxt-
unum. í peningamálum með
þeim afleiðingum að undanförnu
góðæri hefur verið sólundað í
monthús, offjárfestingar og mun-
að meðan húsnæðisástand og
dagvistunarkerfi hafa setið á hak-
anum. í atvinnumálum með þeim
afleiðingum að íslendingar hafa
dregist afturúr öðrum þjóðum í
greinum framtíðarinnar vegna
skjótteknari stundargróða ann-
arsstaðar, og með þeim afleiðing-
um að byggðakeðjan kringum
landið er að rofna.
Launamenn sættu sig við þessa
þjóðarsátt meðan enn var ekki
útséð um að ríkisvaldið stæði við
sín loforð, til dæmis í hinum
alltumlykjandi húsnæðismálum,
- og meðan hér ríkti góðæri, sem
gerði að verkum að flestir fengu
ofurlítinn bita af aukinni þjóð-
arköku. En framhaldssáttin sem
VSÍ og ríkisstjórnin .bjóða núna
er ekki um neitt. Engir félagslegir
ávinningar. Engir litlir bitar.
Ekkert - nema kjaraskerðing.
Þessu eru verkalýðsfélögin
sem nú standa í fararbroddi að
neita, - og það nei kemur fram á
táknrænan hátt í kröfunni um
samningana heim í hérað, og með
yfirlýsingunni „Aldrei aftur í
Garðastræti". Við þær aðstæð-
ur sem nú ríkja má leiða að því
getum að þjóðarsáttarástand sé
aðeins hugsanlegt á tvo vegu.
Annarsvegar án samninga og
með valdi þannig að allur órói
yrði miskunnarlaust kæfður.
Hinsvegar með því að sáttin yrði
gerð á forsendum launamanna,
þeirra sem leggja fram hugvit sitt
og vinnu.
Beittari samtök
Um þetta stendur slagur næstu
missera og ára. Ýmislegt bendir
til að eftir þá lotu sem nú stendur
yfir sé komið að breytingum
innan samtaka launamanna
sjálfra. Á landsbyggðinni er síf-
ellt öflugar talað um sérstakt
samband fiskvinnslufólks, en
slíkt skref mundi sjálfkrafa gjör-
breyta stöðunni innan Alþýðus-
ambandsins, og meðal opinberra
starfsmanna er sífelld skipulags-
leg hreyfing, sem í bili stjórnast af
miðflóttaaflinu en kynni að ná
saman í öðruvísi samstöðu en
áður.
Björn Grétar Sveinsson á Höfn
dró upp þessa framtíð í viðtali í
Rótarútvarpinu í vikunni:
„Minn framtíðardraumur er að
sjá alla íslenska launþega í einum
heildarsamtökum, þar sem menn
geta komið saman og ræðst við.
Einn öflugur samráðsvettvangur,
en síðan sé félögum deildarskipt í
ýmsa hópa. Þetta er mín draum-
sýn. Það er ófremdarástand sem
ríkir í þessum efnum í dag.“
„Menn eiga ekki að vera að
hugsa um að halda einhverjum
apparötum í gangi, bara vegna
apparatanna og einhverra valda-
hlutfalla. Menn verða að skoða
kalt og ákveðið hvað kemur
skipulagslega best út fyrir
hreyfinguna. Menn geta haft mis-
munandi skoðanir á því, en menn
verða að breyta verkalýðshreyf-
ingunni eftir því sem tímarnir
breytast."
Pólitísk barátta
En hversu góðar skipulags-
breytingar sem kunna að verða á
faglegum vettvangi skiptir hitt
ekki síður máli hverskonar
hljómgrunn launafólk á sér á
hinu pólitíska sviði. Þar eru líka
ýmsar breytingar sjáanlegar.
Vinstrimenn eru að hverfa frá úr-
eltum hugmyndum um miðstýrð
tengsl milli pólitískra samtaka og
faglegra, hugmyndum sem meðal
annars höfðu komið Alþýðu-
bandalaginu á kaldari klaka en
efni stóðu til, - sem raunar er
einn þáttur í varnarstöðu launa-
manna undanfarið.
Alþýðubandalagið hefur nú í
nokkrum áföngum myndað sér
kjarastefnu sem vísar fram á
þennan veg, stefnu sem ekki
ræðst af þeim markmiðum sem
þverpólitísk forysta í samtökum
launamanna setur sér hverju
sinni eða af þeim árangri sem slík
forysta nær, heldur mótast af pól-
itískum hugmyndum vinstri
manna. Stefnu sem bæði er virkt
framlag til kjarabaráttunnar í
landinu og mótast af framtíðar-
sýn sósíalista.
Hófleg bjartsýni er heilla-
drjúg: Stöndum þannig að verki
að nú fari í hönd þeir tímar að
beri í sér hvorttveggja, endur-
skipulagða og samstæða faglega
hreyfingu og öfluga pólitíska
vinstrifylkingu. í fyllingu slíkra
tíma er svo hægt að fara að minn-
ast aftur á þjóðarsátt, og í það
sinn í alvöru.
Mörður Árnason
Launamenn eru í uppreisn gegn þjóðarsátt áforsendum Garðastrætis-
ins. Ný þjóðarsátt verður aðeins gerð með valdi, - eða áforsendum
alþýðu. Tilþessþarfbetri verkalýðshreyfingu og öflugafylkingu
vinstrimanna
Skrifstofustjóri VSÍ í essinu sínu við Garðastrætið. Andstaða við þjóðarsátt á forsendum VSÍ kemur á
táknrænan hátt fram í því að draga hann út úr virkinu.
Laugardagur 19. mars 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5