Þjóðviljinn - 07.04.1988, Blaðsíða 9

Uppboðí
stað ein-
hliða verð*
ákvörðunar
Ætti að leiða til sveiflukenndara verðs á
íslensku grænmeti. Verð á gúrkumféll
verulega áfyrsta uppboðinu
Á síðastliðnu hausti ákvað
Sölufélag garðyrkjumanna að
koma á fót uppboðsmarkaði á ís-
lensku grænmeti og var fvrsta
uppboðið haldið nú í lok mars.
Þessi ákvörðun var tekin eftir að
Neytendasamtökin höfðu kært
verðlagningaraðferð Sölufélags-
ins til Verðlagsstofnunar, sem úr-
skurðaði hana ólögmæta. SFG og
fulltrúar framleiðcnda höfðu um
áraraðir sjálfir ákveðið verð á
hverjum tíma, en í gegnum Sölu-
félagið fer mest allt af því græn-
meti sem ræktað er í gróðurhús-
um hér á landi.
Til að fræðast um hvernig
markaðurinn starfaði og almennt
um framboð og sölu á grænmeti
var leitað til Kristjáns Benedikts-
sonar, markaðsstjóra hjá Sölufé-
lagi garðayrkjumanna.
Verðið talið niður
Til að byrja með verður haldið
uppboð á grænmetismarkaðnum
þrisvar í viku og koma þangað
bæði heildsalar og kaupmenn.
Uppboðið fer þannig fram að á
tölvuskjá birtist verð á ákveðinni
tegund. Verðið er látið rúlla nið-
ur þar til einhver kaupandi stöðv-
ar niðurtalninguna, með því að
ýta á hnapp á borði sínu. Hann
segir hversu mikið magn hann
vilji kaupa á þessu verði og síðan
er aftur byrjað að telja niður frá
upphafsverðinu.
Af innlögðum afurðum eru tó-
matar, gúrkur og paprikur seldar
úr einum potti. Grænmetismark-
aðurinn sér um að gæðameta
þessar tegundir og framleiðendur
fá greitt meðalverð fyrir hverja
tegund. Aðrar tegundir eru seld-
ar á ábyrgð einstakra fram-
leiðenda og fær hver og einn þá
upphæð sem greidd var fyrir hans
vöru.
Kristján sagði að einstakir
framleiðendur gætu sett ákveðið
lágmarksverð á þær tegundir sem
seldar væru undir nafni. Ef þeir
settu það verð of hátt tækju þeir
ákveðna áhættu og gætu jafnvel
þurft að henda vörunni ef hún
seldist ekki. Geymsluþolnar teg-
undir má reyna að setja nokkrum
sinnum á markaðinn ef menn bú-
ast við að fá hærra verð síðar.
Varðandi lágmarksverð á tó-
mötum, gúrkum og parpriku,
sagði Kristján að SFG og bændur
teldu ákjósanlegt að það væri
ákveðið af opinberum aðilum.
Þeir hefðu beðið Verðlagsstofn-
un að taka að sér að gefa upp
lágmarksverð og væri verið að
skoða það mál. Tilgangurinn
með því að setja slíkt lágmarks-
verð er að forða mönnum frá al-
geru verðhruni og vitleysu, að
sögn Kristjáns. Hann sagði að
bændur hefðu nokkuð ákveðna
hugmynd um hvað þeir þyrftu
fyrir sína vöru og nú væri félag
garðyrkjumanna að láta reikna út
fyrir sig raunverulegan fram-
leiðslukostnað.
Hættum ef leiðir
til verðhruns
Með tilkomu grænmetismark-
aðarins má búast við
sveiflukenndara verði á íslensku
grænmeti en verið hefur, þar sem
framboð og eftirspurn ræður
mestu um verðið. A fyrsta upp-
boðinu féll verð á gúrkum veru-
lega. í marsmánuði hafði það
verið 213 kr. fyrir kílóið, en með-
Dæmi um verð
á grænmetismarkaðnum
Efri línan sýnir verð á fyrsta uppboðinu 29. mars, en sú neðri
á við uppboðið í gær.
Tegund Magn (kg) Meðalverð Lægsta Hæsta
Agúrkur 4445 91,70 56 119
3300 87 86 88
Tómatar 6 880 880 880
66 276 276 276
Paprika 20 672 672 672
45 265 265 265
Á þessari töflu sést að verðið getur rokkað mikið til. Háa verðið á
tómötum og gúrkum á fyrsta uppboðinu á sér þá skýringu að hér var
um að ræða fyrstu íslensku framleiðsluna.
Miðað við reynslu síðustu ára má búast við að mest framboð verði á
gúrkum í apríl og maí og síðan komi annar toppur í ágúst. Toppurinn í
framboði á tómötum hefur verið í júní og júlí fylgir fast á eftir. Enginn
einn mánuður hefur skorið sig verulega úr (framboði á papriku, sem
hefur verið álíka mikið yfir sumarmánuðina þrjá.
Kristján Benediktsson í salnum þar sem íslenskt grænmeti er boðið
upp þrisvar í viku. Mynd: Sig.
alverðið á uppboðinu var 91,70.
Kristján sagði að framleiðendur
hefðu verið óánægðir með það
verð, því fást þyrftu 100-120 kr.
til að bændur gætu lifað á fram-
leiðslunni.
Ástæðan fyrir verðhruninu á
gúrkum er óvenjumikið framboð
á þessum árstíma. Alls komu 20
tonn til sölu í mars, sem er helm-
ingi meira en á sama tíma í fyrra.
Kristján sagði að framleiðendum
hefði ekki fjölgað, heldur réði
hér mestu um gott tíðarfar og
aukin framleiðni. - Þó að mikið
sé af gúrkum núna þá minnkar
framboðið strax í næsta mánuði.
Ef aukin sala kemur á móti lægra
verði þá erum við hæstánægðir.
Að sögn Kristjáns verður mark-
aðnum hætt ef hann verður að-
eins til þess að verðið hrynji. -
Við viljum ekki verða til þess að
bændur flosni upp.
Hann sagðist þó vera bjartsýnn
á að ákveðnar leikreglur mynd-
uðust, eins og gerst hefði erlendis
þar sem löng hefð er fyrir svona
mörkuðum. Reynsla næstu vikna
yrði að skera úr um hvort dæmið
gengi upp hér.
Samkeppni við
frosið grænmeti
Til verndar íslenskri grænmet-
isframleiðslu er innflutningi á
fersku grænmeti stýrt af landbún-
aðarráðuneytinu samkvæmt
heimild í búvörulögum. Nefnd
sem í eru fulltrúar seljenda og
framleiðenda auk oddamanns,
fjallar reglulega um innflutnings-
þörfina. Þegar íslensk fram-
leiðsla fullnægir eftirspurn er lok-
að fyrir innflutning sömu tegund-
ar, t.d. var tekið fyrir innflutning
á gúrkum 21. mars og hann verð-
ur ekki leyfður fyrr en dregur aft-
ur úr innanlandsframleiðslu.
Kristján sagð að vissulega væri
þetta umdeild aðferð, en ekki
hefði fundist nein betri enn.
Nú er lagður 30% tollur á inn-
flutt ferskt grænmeti, en engir
tollar eru á frosnu grænmeti og
innflutningur þess frjáls. Stafar
það af því að frosið grænmeti
flokkast undir iðnaðarvöru, en
Mikið framboð er nú á gúrkum og
féll verðið verulega á fyrsta upp-
boði grænmetismarkaöarins.
menn hafa átt erfitt með að koma
sér saman um hvar mörkin liggi
milli landbúnaðar- og iðnaðar-
vöru, eins og nýlegar deilur um
franskar kartöflur sýndu. Krist-
ján sagðist telja frystinguna að-
ferð við geymslu og því óeðlilegt
að engir tollar kæmu á þá vöru.
Hann áleit frosið grænmeti í
beinni samkeppni við ferskt ís-
lenskt grænmeti og sérstaklega
væri mikið keypt af því til veiting-
ahúsa.
Innflutningur á hálfunnum
tómötum flokkast einnig undir
iðnaðarframleiðslu og eru þeir
fluttir inn til að búa til „íslenska"
tómatsósu. Kristján sagði að eng-
inn hér á landi tæki tómata til
vinnslu og því neyddust þeir til að
henda umframframleiðslunni.
Aftur á móti er engum gúrkum
hent nema þær séru skemmdar,
því þær fara allar til vinnslu hjá
Ora.
Óttast áhrif
söluskattsins
Kristján taldi að nú þegar ís-
lenskt grænmeti væri að koma á
markaðinn færu áhrif 25% sölu-
skattsins að korna vel í ljós. Á
sama tíma og matarskatturinn
tók gildi lækkuðu tollar á inn-
fluttu grænmeti um 10%, svo að
áhrifa söluskattsins gætti ekki
eins mikið á útsöluverð grænmet-
isins. Hann sagðist óttast að
bændur þyrftu að borga þennan
söluskatt, því miðað við verðið á
grænmetismarkaðnum væri ljóst
að neytendur tækju ekki á sig
bæði verðhækkun til bænda og
söluskatt. Miðað við verðlags-
breytingar hefðu bændur þurft
um 25% hækkun á sína fram-
leiðslu milli ára, en fráleitt væri
að það næðist nú.
Á uppboðinu 29. mars greiddu
kaupendur mishátt verð fyrir
sömu tegund af grænmeti og von-
andi skilar það sér til neytenda.
Lægsta verð á gúrkum var t.d. 56
kr. en hæsta verð 119 kr. fyrir
kílóið og getur munað um minna.
Ofan á þetta verð leggst 2,1%
neytenda- og jöfnunargjald,
frjáls álagning verslana og stund-
um milliliðakostnaður heildsala.
Ofan á allt leggst síðan 25% sölu-
skattur. -mj
ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9