Þjóðviljinn - 08.05.1988, Qupperneq 3

Mesta ógœfa vinnandi
stétta er að halda ekki
samstöðu sinni
l.maíávarp
1. maí er dagur sérstakra
tengsla milli manna og skiptir
þá ekki máli þótt skilji höf.
Fyrsti maí er dagur bróður-
banda alþýðufólks um allan
heim. Dagur þeirra sem vilja
vinna að friði, jafnrétti og
mannréttindum. Við minn-
umst sérstaklega þeirra sem
ekki njóta þeirra réttindasem
viðteljumsjálfsögð.
Á þessum degi, sem ásér
engan líka á árinu, finnum við
og eflum samhygð systra og
bræðra um allan heim og snú-
umst öndverð gegn og for-
dæmum þau öfl sem níðast á
varnarlitlu fólki, öfl sem
myrða, kúga og fangelsa. Al-
þýða heims tekur höndum
saman og finnur betur en alla
aðra daga hve skyld við erum
og náin, hvaða liftaraft sem
við berum, hvaða land sem
við byggjum, hvaðastjórnar-
fari sem við lútum - eða rísum
gegn.
Árgœska og
verkalaun
í dag eru 65 ár liðin síðan
reykvísk alþýða gekk hrakin og
smáð moldargötur þessa bæjar í
fyrstu kröfugöngu þessa hátíðis-
og baráttudags. Hún varð fyrir
aðkasti og háðsyrðum þeirra sem
betur þóttust vita og mega. Nú er
sú tíð liðin og breytingin orðin
mikil. Launþegar í öllum starfs-
stéttum eiga samleið. Krafan um
réttláta skiptingu þjóðartekn-
anna er jafn brýn og fyrr. Mikils
er aflað og miklu er eytt. Á metn-
aðarfullum stundum er gortað af
miklu aflafé þjóðarinnar, á öðr-
um er ekkert eftir til skipta.
Bruðl og offjárfesting sjá fyrir
þv£. Við höfnum minnismerkja-
áráttu einstakra valdamanna.
Ekki hafa bagað okkur harð-
indin undanfarið. Síðastliðið ár
var eitt hið besta og blíðasta til
lands og sjávar. Ætla mætti það
væri ágætt, en hagstjórnendur
segja að ekki sé gott að verða
fyrir slíku góðæri, því það skapi
of mikla þenslu. Nú er hinsvegar
allt að verða ómögulegt aftur, og
það er verið að heimta gengis-
lækkun eina ferðina enn vegna
þess að kostnaður innanlands
hafi hækkað - en þessi kenning
kemur ævinlega fram þegar þegar
vinnandi fólk vill fá sanngjörn
laun fyrir eðlilegan vinnutíma.
En það sýnir betur en flest annað
að þessi áróður um að venjuleg
verkalaun skapi vandann í efna-
hagslífi er rangur og upp loginn,
að það má jafnframt borga þessu
sama fólki ótakmarkaða nætur-
og helgidagavinnu ef svo ber
undir. Og þarf ekki að fara langt
til að finna dæmin. Þegar verið
var að klambra saman Kringlunni
sl. sumar var þar hver hönd á
uppboði og menn unnu eins og
þeir þoldu og vel það. Fyrirtæki
sem á pappírunum geta ekki með
nokkru móti borið hærri dag-
vinnulaun geta látið vinna nær ót-
akmarkað með 80% álagi um
kvöld og helgar. Hvernig skyldi
Hjálmfríðar Þórðardóttur, ritara Dagsbrúnar, fluttá útifundi
Fulltrúaráðs verklýðsfélaganna
Hjálmfríður Þórðardóttir: Við höfum öll sömu þörf fyrir samvinnu, vináttu.'félagsskap og virðingu.
nú standa á því? Það er einfald-
lega vegna þess að vinnuaflið er
svo ódýrt.
Tíminn og frelsið
Og núna, einmitt í kringum
fyrsta maí, upphefst hið hefð-
bundna stríð sem háð er á hverju
einasta vori um helgarleyfið á
okkar stutta og hverfula sumri.
Árvisst stríð þar sem tekist er á
um rétt sívinnandi fólks til að
ráða sjálft frídögum sínum. Og
við þurfum meira og minna, því
miður, að selja af dýrmætum
eigin tíma okkar til að sjá okkur
farborða. Fjöldinn allur þarf að
ná orlofinu sínu út eins fljótt og
hægt er, því orlofsféð fer beint í
afborganir af lánum sem líklegast
eru fallin, því það er dýrt að vera
fátækur.
Og þegar orlofslaunin eru
tekin upp í afborganir, reynum
við að fjármagna sumarfríið með
meiri aukavinnu, með því að
skerða enn tímann sem við eigum
eftir handa okkur sjálfum. Við
ráðum minna og minna af okkar
tíma sjálf, rétt eins og við ráðum
því æ minna sjálf hvernig við ráð-
stöfum tekjum okkar.
Frelsi manna hefur verið skil-
greint á ýmsa vegu og það frelsi
sem við búum við hér hefur oft
verið lofað í ræðu og riti. En
hvernig getum við kallað þann
mann frjálsan sem bundinn er
óeðlilegri vinnukvöð öll sín bestu
æviár?
Illa skipt
Tekjumisskiptingin er hroða-
legur smánarblettur á jafn vel
gerðri og vel upplýstri þjóð og
hér býr. Tekjumisskiptingin og
aðbúnaður aldraðra og öryrkja.
Skattbyrði launafólks er nú
þyngri og peningarnir renna örar
í ríkiskassann en nokkru sinni
fyrr.
Það eru til nógir peningar á ís-
landi en þeim er illa skipt. Miklu
fé er líka svo óskaplega illa varið.
Lítið þið bara yfir á Kalkofnsveg-
inn, á þennan dökka óskapnað,
Seðlabankann, sem er búinn að
troða tröllþungum hrammi sínum
að tánum á Ingólfi Arnarsyni.
Hvað haldið þið af hefði mátt
byggja margar íbúðir fyrir það fé
sem fór í þennan táknræna minn-
isvarða um fjármunasóun?
Ýmsir tala um samneysluna
sem þjóðarmein og beri að
minnka hana. En hvernig er búið
að því fólki sem þarf á samneyslu-
fé að halda og hefur margunnið
fyrir því? Hefur hagur þess verið
bættur?
Aldraðir og
heilsutœpir
Fullorðið fólk, sem með ráð-
deild, sparnaði og sjálfsafneitun
hefur komið sér upp dálitlum efn-
um, kaupir sig inní rándýrar smá-
íbúðir í byggingum fyrir aldraða
vegna þess öryggis sem þeim á að
fylgja. Og svo þegar þetta full-
orðna fólk hefur fórnað húsinu
sínu eða íbúðinni sem það átti og
kæru, þekktu umhverfi fyrir litlar
þjónustuíbúðir svokallaðar, þá
fylgir því minnst af því sem lofað
var. Engin hjúkrun, ekkert
sjúkrarými.
Margir aldraðir og heilsutæpir
búa við fátækt. Uppistaðan í fæð-
inu er skyr og hafragrautur. Kaff-
ipakki, brauð og smjör er munað-
ur. Þegar búið er að greiða föstu
útgjöldin, húsaleigu, rafmagn,
hita og síma, sem er ómissandi
sjúkum og öldruðum, þá eru eng-
ir peningar eftir fyrir mat. Og ef
þetta fólk veikist og þarf að fara
til lengri dvalar á sjúkrahúsi en
tvo mánuði, þá er lífeyririnn tek-
inn af því. Það má sem sagt einu
gilda þótt búið sé að loka fyrir
rafmagn og hita og símann, þegar
komið er heim. Þetta eru einu
þegnar þessa lands sem njóta
ekki ókeypis sjúkrahússvistar.
Þannig er nú okkar marglofaða
heilbrigðis- og tryggingakerfi.
Þetta er okkar velferðarþjóðfé-
lag.
Leiguhúsnæði er mjög erfitt að
fá, fyrir tekjulítið fólk að minnsta
kosti, Eðlilegt framboð á leigu-
húsnæði höfum við aldrei þekkt
og munum aldrei þekkja - nema
af afspurn um hagi nágranna-
þjóðanna - ef ekki verður reist á
félagslegum grunni. Reykjavík-
urborg á alltof lítið af leiguhús-
næði. Það hefur ekki annað frést
en fjárhagur borgarinnar sé góð-
ur og byggingaáhugi mikill, en ég
hefi ekki heyrt þess getið, að það
eigi að byggja gott leiguhúsnæði
fyrir þá sem sárlega þurfa á því að
halda. Hinsvegar hækkaði húsa-
leigan hjá borginni ekki um neitt
smáræði í vetur - ég hefi séð
leiguseðla sem sýna helmings-
hækkun og meira þó.
Öryggisleysið
Já vel á minnst: Reykjavíkur-
borg. Það var ekki lítið um dýrðir
þegar borgin afhenti ísbirninum
Bæjarútgerðina. Þá var því lofað
í hátíðlegum ræðum að þar skyldi
allt vanda og vel að standa og
enginn missa vinnu, en nú eiga 50
manns að yfirgefa þennan vinnu-
stað í sumar. Það er býsnast yfir
því að einhver framámaður fái
reisupassann og mál höfðað og
krafist stórra fébóta, en þagað
þunnu hljóði yfir fjöldauppsögn-
um verkafólks, sem á sér formæl-
endur fáa.
Að viðurkenna
konur
Auðlindin kona, sem fæðir af
sér nýja þjóðfélagsþegna, elur þá
upp, vinnur fyrir þeim og kemur
þeim til manns - hver er viður-
kenning hennar? Hún er kölluð
„fósturlandsins Freyja“ í hátíða-
ræðum, en ef hún að loknu upp-
eldisstarfi sækir um vinnu þá er til
fárra fiska metin sú víðfeðma
starfsreynsla, sem hún hefur af
því að stjórna og reka það afar
flókna og oft erfiða fyrirtæki sem
heimili er. Það er fyrst núna sið-
Sunnudagur 8. maí 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 3