Þjóðviljinn - 12.05.1988, Page 11
1
einni saman
Ekki af steinstevpu
Anna BirnaJensdóttir, hjúkrunarframkvœmdastjóri á
öldrunardeildum Borgarspítalans: Geysimikið byggt
afíbúðum og dvalarheimilumfyrir aldraða á
undanförnum árum, en þjónustan hefur ekki haldistí
hendur við uppbygginguna
Fyrir bragðið hefur hjúkrunar-
fólk leitað annað.
Virðing fyrir
starfinu
Ég held að það álit sé enn
býsna ríkjandi í þjóðfélaginu að
það sé ekki merkilegt starf að
hjúkra öldruðum. Þetta er mikill
misskilningur á eðli starfsins, og
þar við bætist að hér er um að
ræða mjög erfiða hjúkrun. Það
sem líka gerir hana enn erfiðari
en þyrfti að vera er mönnunar-
vandinn sem veldur ómældu
álagi, bæði meðal sjúklinga og
fasts starfsfólks.
Á öldrunardeildunum er mest-
ur stöðugleiki í starfi meðal
hjúkrunarfræðinga, en erfiðlegar
hefur gengið að ráða og halda í
sjúkraliða. Pví hefur orðið að
ráða ófaglært fólk til starfa við
hjúkrun, jafnvel í þeim mæli að
það er í meirihluta. Að vonum
eru margir þarna á meðal sem
hafa litla sem enga þekkingu á
hjúkrun í upphafi, og því þurfa
þeir sem fyrir eru að kenna þeim
allt sem viðkemur starfinu.
Álagið leggst á hjúkrunarfræð-
ingana og sjúkraliðana sem segja
í sumum tilfellum upp eftir nokk-
urra vikna basl af þessu tagi.
Ég get nefnt sem dæmi að á
öldrunardeild einni sem hafði
heimild fyrir nítján og hálfu
stöðugildi í fyrra hættu tuttugu og
átta á árinu. Þessi gífurlega hreyf-
ing í starfi er mest hjá sjúkralið-
um og aðstoðarfólki. í þessu sam-
bandi er h'ka vert að hafa í huga
að það er auðvelt að fá vinnu á
öðrum deildum sjúkrahúsanna
vegna manneklu, en þar er álagið
gjaman minna og fólk fær að
stunda sitt eiginlega starf.
Að gera kröffur
Á öldmnardeildum eins og hér
á spítalanum em sjúklingamir
flestir mjög hjálparþurfi; fáir
geta gengið einir og óstuddir, fé-
lagsleg og andleg vandamál eru
til staðar, margir eiga erfitt með
að tjá sig og svo framvegis. Allt
reynir þetta á hæfni hjúkrunar-
liðsins, og ekki við því að búast
að fólk geti gengið inn í slík um-
önnunarstörf beint af götunni;
það þarf ákveðna þekkingu, og
einnig vel gert fólk vegna eðlis
starfsins.
En er ekki elsta kynslóðin
seinþreytt til að gera kröfur fyrir
sjálfa sig?
Jú, oft er fremur um að ræða
þrýsting frá aðstandendum ef
eitthvað bjátar á. Margir þeirra
hjálpa sínum reyndar í heimahús-
um, jafnvel í þeim mæli að með
ólíkindum er eins og dæmin
sanna. Svo vantar miklu meiri
upplýsingamiðlun til fólks um
öldrunarþjónustu; þeir eru allt of
margir sem vita ekki hvað er í
boði, en ef fólk velti þessum
hlutum fyrir sér hefði það meiri
möguleika á að velja sjálft. Málið
er kannski að það eru til samtök
aldraðra, en það er enginn að
vinna að málefnum þeirra sem
eru veikastir og hafa ekki lengur
mátt til að berjast fyrir sínum
rétti.
Er uppsafnaður vandi í öldrun-
armálunum þá kannski meiri en
maður gerir sér greinfyrir, einmitt
vegna nœgjusemi þeirrar kynslóð-
ar sem nú er komin á efri ár?
Ráö í tíma tekið
Það held ég sé alveg ljóst að
næsta kynslóð hefur lifað í miklu
meiri velmegun, og mun ekki
sætta sig við það sem gamla fólk-
inu er ætlað að gera í dag. Maður
sér líka að fólk er byrjað að hugsa
fyrir þessum hlutum miklu fyrr en
hingað til hefur tíðkast, jafnvel
farið að gera ráðstafanir með
húsnæði í ellinni strax milli
fimmtugs og sextugs. Það er von-
andi að sem flestir geti tryggt sér
þjónustu þegar þar að kemur,
umfram ræstingu, þvotta og mat.
Þú hefur talað um að ráða verði
bót á manneklunni á öldrunar-
deildum sjúkrahúsanna; hvað með
nauðsynlegar úrbœtur að öðru
leyti?
Ef við hugsum okkur að við
höfum nóg af velmenntuðu fólki,
bæði í heimahjúkrun og eins á
sjúkrahúsunum, þá er það mitt
mat að við þurfum ekki öll þessi
rými sem við erum að byggja í
dag. Þá gætu deildir á borð við B -
álmu Borgarspítalans og Hátúnið
stutt betur við bakið á heima-
hjúkruninni og tekið fólk inn
strax þegar veikindi eru að byrja,
í stað þess að þurfa að bíða svo og
svo lengi eins og nú er raunin: ef
öldrunardeildirnar væru
baktrygging fyrir heimaþjónu-
stuna væri hægt að taka á uppáf-
allandi heilsubresti áður en hann
verður óviðráðanlegur. í staðinn
eru deildirnar núna fullar af fólki
sem kemst ekki heim, jafnvel
eftir uppbyggingu, en gæti verið í
heimahúsum ef það fengi
fullnægjandi aðhlynningu og
þjónustu þar.
HS
Anna Birna ásamt þeim Ólafi
Pálssyni og Guðrúnu Jóhanns-
dótturí B-álmu Borgarspítalans:
Viðeigum hlutfallslegafleiri rými
fyrir aldraða en gengur og gerist
á Norðurlöndum, en þjónusta við
fólk í heimahúsum er óf-
ullkomnari hér. Mynd: Sig.
Já, Kjörbókareigendur góðir, það kom að
því. Þeir sem átt höfðu innstæðu, eða hluta
hennar, óhreyfða í 16 mánuði fengu
reiknaða fyrstu þrepahækkunina nú um
mánaðamótin: 1,4% viðbótarvextir voru
reiknaðir á innstæðuna 16 mánuði aftur í
tímann, samtals 70 milljónir króna. Á
hverjum degi þaðan í frá bætast svo
fleiri og fleiri Kjörbókareigendur við,
sem ná 16 mánaða þrepinu.
Átta mánuðum síðar hefst á sama
hátt, útreikningur á afturvirka 24
mánaða vaxtaþrepinu.
Landsbanki
íslands
Banki allra landsmanna
Kjörbókin ber háa vexti auk verð-
tryggingarákvæðis, verðlaunar þá
sérstaklega sem eiga lengi inni, en
er engu að síður algjörlega
óbundin.
Við teljum að aldrað fólk eigi
að fá þjónustuna sem mest til sín,
i stað þess að þurfa að elta hana
uppi, sagði Anna Birna Jensdótt-
ir, hjúkrunarframkvæmdastjóri
á öldrunardeildum Borgarspítal-
ans, er blaðamaður ræddi við
hana fyrir skömmu. Hópur fólks
sem starfar að öldrunarmálum á
Stór-Reykjavíkursvæðinu -
hjúkrunarfræðingar og félags-
ráðgjafar mestan part - hefur hist
undanfarin misseri ti) skrafs og
ráðagerða, og er Anna Birna þar
á meðal.
Við teljum eðlilegt að það sé
ákveðið samráð milli þeirra sem
starfa í öldrunarþjónustunni og
yfirvalda, og í samræmi við þetta
álit okkar höfum við skrifað fé-
lagsmálaráðherra og heilbrigðis-
ráðherra bréf, sem og viðkom-
andi ráðum, og komið skoðunum
okkar á ástandi og úrbótum í
öldrunarmálunum á framfæri,
sagði hún; við höfum lög um mál-
efni aldraðra sem núna er
reyndar verið að endurskoða, en
okkur hefur ekki þótt stefnan
vera í þá átt sem andi laganna
segir til um. í þeim segir meðal
annars að aldrað fólk eigi að geta
verið heima eins lengi og kostur
er, en til þess að svo geti orðið
þarf það sem heilbrigðiskerfið
vill bjóða upp á að vera til staðar.
Spurning um
þjónustustig
Það hefur verið geysileg upp-
bygging í öldrunarmálunum hér á
landi undanfarin ár, og megin-
áherslan Iögð á byggingu íbúða
og dvalarheimila. Þar er um að
ræða þjónustuíbúðir þar sem
þjónustan einskorðast við hú-
svörslu og afnot af sameiginlegu
rými; vemdaðar þjónustuíbúðir
sem svo eru kallaðar, en þær
íbúðir em búnar kallkerfi og eru
með vörslu allan sólarhringinn.
Þar er líka sameiginleg þjónusta í
sambandi við máltíðir og ræsti-
ngu. Loks er um að ræða dvalar-
heimili, en um þau segir í lögun-
um um málefni aldraðra:
„Dvalarheimili eru ætluð öldr-
uðu fólki sem ekki er fært um að
annast eigið heimilishald með að-
stoð. Þar skulu vera einstaklings-
herbergi, hjónaherbergi og fjöl-
býliseiningar. Dvalarheimili
aldraðra skulu veita þjónustu s.s.
fullt fæði, þvotta, þrif, umönnun,
lyf, læknisþjónustu, hjúkrun,
endurhæfingu og félagsstarf."
Gallinn er bara sá að þjónustan
hefur ekki haldist í hendur við
byggingarnar sem hafa verið
reistar. Segjum að þú búir í þjón-
ustuíbúð og veikist, ertu ekki ör-
uggur um að geta búið þar áfram.
Næsta stig er þá dvalarheimili, en
komi upp veikindi hjá fólki sem
býr á dvalarheimilunum þarf það
í flestum tilfellum að fara á spít-
ala, þar sem ekki er unnt að veita
því hjúkrun á dválarheimilunum
sjálfum.
Herleiðing milli
stoffnana
Aldrað fólk getur því átt á
hættu að búa á öllum þessum teg-
undum stofnana, og það segir sig
sjálft að slík herleiðing er ekki í
anda laganna. Auk þess getur
rask af þessu umfangi þýtt geysi-
legt álag fyrir gamalt fólk, og
dæmi um það sjáum við því miður
stundum hérna í B-álmunni, þeg-
ar fólk verður hreinlega sljótt
fyrir vikið og gefst upp.
Sú spurning er að vonum ofar-
lega í huga aldraðs fólks sem
kemur hingað í B-álmuna hvort
það komist heim aftur. Stundum
er ekki hægt að ákvarða þetta í
samráði við viðkomandi einstak-
ling; hann kann að vera svo hjálp-
arþurfi að eiginlegir valkostir séu
hreinlega ekki fyrir hendi. Það
sem snýr að sjúkrahúsunum og
gerir þeim erfitt fyrir er svo það
að að þau geta ekki sent fólk frá
sér nema því sé tryggð viðunandi
þjónusta. Fyrir bragðið eru aldr-
aðir í meirihluta meðal sjúklinga
á spítölunum.
I desember var athugaður
við fólk í heimahúsum ó-
fullkomnari en þar er. Þessvegna
eigum við að leggja áherslu á
uppbyggingarstarf á þessu sviði;
heimahjúkrun og heimilishjálp.
Það má segja að nokkuð skipti í
tvö horn þar sem afstaðan til
öldrunarþjónustunnar er annars
vegar: annaðhvort að byggja
blokkir fyrir aldraða ef svo má að
orði komast, eða að það beri að
stuðla að því að fólk sé sem lengst
í sínu umhverfi. Umhverfi sem
það hefur skapað gegnum sitt
ævistarf. Við sem erum á síðar-
nefndu skoðuninni erum stund-
um gagnrýnd fyrir að gefa ekki
gaum að því hvað gamalt fólk get-
ur einangrast heima hjá sér, en
þetta er leki sem setja má undir
með aukinni ferðaþjónustu. Með
bættri ferðaþjónustu fyrir aldr-
aða geta þeir sem heima búa
tekið þátt í margvíslegu félags-
starfi.
MANNLIF
Umsjón: Hjörleifur Sveinbjörnsson
fjöldi aldraðra sjúklinga hjá okk-
ur eftir deildum, og í ljós kom að
fjöldi þeirra á akút- eða bráða-
deildum var heldur meiri en á
öllum öldrunardeildunum. Þetta
sýnir hvað aldraðir eru stór hluti
af þeim sem hingað koma og
ílendast; 30% voru á lyflæknis-
deild og dvöldu áfram eftir að
hafa fengið bráðaþjónustu vegna
þess að þeir höfðu ekki í önnur
hús að venda.
Bætum þjónustu
við ffólk
í heimahúsum
Gallinn á okkar öldrunarþjón-
ustu er sá að þrátt fyrir að við
eigum fleiri rými hlutfallslega
fyrir aldraða en þekkist á
Norðurlöndunum, er þjónusta
Við sem sinnum veiku, öldr-
uðu fólki á Stór-Reykjavíkur-
svæðinu hittumst orðið reglu-
lega. Við höldum fundi á hálfs-
mánaðarfresti og miðlum upplýs-
ingum, en það má kannski til
sanns vegar færa að hópurinn sé
ekki í nægjanlegum tengslum við
yfirmenn hjá ríki og borg. Við
höfum þó að minnsta kosti komið
því á framfæri að þarna sé þekk-
ing til staðar sem þessir aðilar
gætu nýtt sér, og reyndar finnst
mér æ brýnna að þjóðfélagið fari
að gera upp við sig hve mikla
þjónustu eigi að veita í þessum
málaflokki, og hverju eigi að
kosta til, og hér skiptir ekki síst
máli það sem snýr að starfsfólk-
inu; það hefur hvorki verið vilji
til að viðurkenna störf þess fólks
sem vinnur við hjúkrun aldraðra,
né borga því viðunandi laun.
Gallinn á okkar
öldrunarþjónustu ersá að þrátt
fyrirað við eigumfleiri rými
hlutfallslegafyriraldraðra en
þekkist á Norðurlöndunum, er
þjónusta viðfólk íheimahúsum
ófullkomnari en þar
10 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 12. maí 1988
Um mánaðamótin stigu
28.480 Kjörbókareigendur
eittþrep uppávið.
Og fengu 70 milljónir í staðinn.
l
i
t