Þjóðviljinn - 03.06.1988, Blaðsíða 7

HEIMURINN
Skipbrot Reagans í Panama
Noriega hershö fðingi situr semfastast-en efnahagur Panama er í rúst
Síðan í fyrrasumar hefur Reag-
an Bandaríkjaforseti og stjórn
hans reynt að neyða hæstráðanda
í Panama, Noriega hershöfðing-
ja, til að segja af sér. Það hefur
ekki tekist: þótt syndir Noriegas
séu margar og stórar hefur hann
styrkt stöðu sína bæði á heima-
velli og út á við fyrir bragðið.
Hinsvegar hefur stóra bróður í
norðri tekist að leggja efnahags
Panama í rúst.
Um leið hefur bandarískum
stjórnvöldum tekist að magna
upp mikið hatur á Bandaríkjun-
um meðal hinna tiltölulega frið-
sömu Panamabúa. Þeir hafa
reyndar eldað grátt silfur við stór-
veldið fyrr - ekki síst 1964 þegar
upp úr sauð vegna átaka um
framtíð Panamaskurðar og
bandarískrar hersetu á eiðinu -
en nú fyrst keyrir um þverbak.
Ekki svo að skilja að Panamabú-
ar séu tiltakanlega hrifnir af Nori-
ega, sem um margt líkist öðrum
„górillum" úr herforingjastétt
sem setið hafa yfir hlut alþýðu í
þessum hluta heims. En þeir
segja: Noriega er okkar vanda-
mál - það er ekki þeirra í Was-
hington að slátra honum.
Fyrst átti á fá Noriega, sem hef-
ur verið æðsti maður Panamahers
síðan 1983, framseldan til réttar-
halds í Bandaríkjunum vegna að-
iidar að eiturlyfjasmygli. Og því
studdu Bandaríkjamenn með
virkum hætti mótmælaaðgerðir
gegn Noriega og stjórninni.
Þegar það kom ekki að haldi
juku Bandaríkin þrýstinginn á
Panama og í febrúar tókst þeim
að fá Delvalle forseta, sem svo
átti að heita, til að reka Noriega.
Noriega svaraði með því að
steypa Delvalle af hans valta
stóli, mátti hann leita hælis í
bandarískri herstöð við skipask-
urðinn - og þar mun hann enn.
Þessu svaraði Bandaríkja-
stjórn svo með því að frysta inni-
stæður Panamamanna í banda-
rískum bönkum og skipa banda-
rískum fyrirtækjum að borga
enga skatta eða afgjöld til Pan-
ama. Þar munaði mest um gjöld
Panamaskurðarfélagsins, áttatíu
miljónir dollara á ári. Þetta hefur
haft í för með sér mikinn pening-
askort í Panama, þar sem banda-
rískur dollari er hinn eiginlegi
gjaldmiðill, verulegan fjárflótta
og fjárfestingar frá útlöndum
hafa stöðvast. Panamamenn eru
að velta því fyrir sér, hvort þeir
hafi nú þegar tapað hálfum öðr-
um miljarði á öllu saman eða
jafnvel fimm miljörðum og má
sjá minna grand í mat sínum.
Hinn ótrúi þjónn
Það er næsta hlálegt að það
skuli einmitt vera Noriega sem
Bandaríkjastjórn leggur svo
mikið kapp á að hremma. Hers-
höfðinginn hefur þjónað í 24 ár í
her Panama og þar af hefur hann í
12 ár verið á snærum bandarísku
leyniþjónustunnar CIA, auk þess
sem hann hefur margt unnið fyrir
ísraelsku leyniþjónustuna Moss-
ad.
Noriega var í nánu sambandi
við Omar Torrijos forseta, sem
árið 1977 undirritaði nýjan samn-
ing um Panamaskurð við Banda-
ríkin, en samkvæmt ákvæðum
hans fær Panama skurðinn til
eignar í árslok 1999.
Noriega, sem hefur margt
illvirkið framið á pólitískum
andstæðingum og þá fyrst og
fremst vinstrisinnum, er nú sak-
aður um samúð með kommúnist-
um. Það hlýtur að koma mörgum
spánskt fyrir sjónir. Til dæmis
ráðamönnum í E1 Salvador - her-
inn þar, sem hefur í átta ár barist
við vinstrisinnaða skæruliða,
veitti Noriega árið 1984 sitt æðsta
heiðursmerki fyrir hans liðveislu
og velvild margskonar.
En þar með er ekki allt sagt.
Noriega hefur boðist til að verja
Costa Rica ( sem hefur ekki her í
eiginlegri merkingu þess orðs) -
og þá væntanlega fyrir Sandinist-
um í Nicaragua. En hann hefur
líka brosað til Sandinista á öðrum
stundum. Hann á sér vini í ísrael-
sku leyniþjónustunni og hefur
haft samband við róttæka skæru-
liða sunnar í álfunni. Með öðrum
orðum: hann hagar seglum eftir
vindi, reynir að eiga víða hauka í
horni - en hollur kommúnistum
er hann vitanlega ekki.
Dapurleg afrekaskrá
Þegar á heildina er litið er
stefna Bandaríkjamanna í Pan-
ama og Mið-Ameríku yfir höfuð
mjög í skötulíki. Fyrir sjö árum,
þegar Reagan tók við embætti,
sór hann að hann mundi stöðva
það sem hann og hægrimenn aðr-
ir töldu framsókn kommúnista í
þessum heimshluta. Því dæmi átti
að snúa við - í E1 Salvador með
stuðningi við hægriöfl þar og með
Biðröð fyrir utan banka í Panama: ekki grænan dollar að fá...
Noriega hershöfðingi, hinn ótrúi þjónn. En hann erokkar höfuðverkur,
segja Panamabúar.
aðstoð við andbyltingarsveitir
sem herjuðu á Nicaragua. En
þótt miklu fé hafi verið varið í
hernaðaraðstoð og aðra hjálp
hefur þessi stefna beðið hremmi-
legt skipbrot.
Dæmi Panama, þar sem vald-
beiting og efnahagslegar aðgerðir
hafa verið í litlu sambandi við
stærð vandans, undirstrikar það
mjög rækilega hve herfilega Re-
agan hefur mistekist.
Það ríkti ekki friður í Mið-
Ameríku þegar Reagan tók við
embætti, en svæðið var samt ekki
stórpólitískt átakasvæði og það
var í raun mögulegt að finna
friðsamlegar lausnir á ýmsum erf-
iðum hnútum. Nú þegar valda-
skeiði Reaganas fer að Ijúka geta
menn horft um öxl og séð fyrir sér
sjö ár vaxandi spennu, hundrað
þúsund manns hafa týnt lífi,
eymd fólksins hefur aukist, allt er
fullt með hneykslismál sem
bandarískir embættismenn,
stjórnmálamenn, kontraskæru-
liðar og miðamrískir höfðingjar
eru flæktir í. Og Noriega hers-
höfðingi er þar sem sú fræga rús-
ína í pylsuendanum.
áb byggði á Information.
V-Pýskaland
Mesta
námaslys
síðan 1962
Miklar sprengingar urðu í
brúnkolanámum um 170 km
austur af Frankfurt á miðviku-
dagskvöld. 57 námaverkamenn
fórust, flestir feður 30-45 ára
gamlir og þar af 15 Tyrkir.
Talið er að flestir hafi látist
samstundis þegar sprengingin
varð og hinir af gaseitrun því
verkamennirnir höfðu aðeins
súrefnisbirgðir með sér til nokk-
urra klukkustunda. Sprengingin
var það öflug að lyftur og að-
færsluæðar námunnar lokuðust.
Rannsókn slyssins hefur ekki
ennþá leitt í ljós hvað gerðist.
Kolaryk getur varla hafa valdið
sprengingunni því hér var um
brúnkolanámu að ræða.
Um allt V-Þýskaland blöktu
fánar í hálfa stöng í gær.
Reuter/-gsv.
Leiðtogafundurinn
Svæðisbundnar
erjur á dagskrá
Stórveldin œtla að taka á málum S-Afríku
Eftir fjórða toppfund þeirra
Mikael Gorbatsjovs og Ron-
alds Reagans í Moskvu virðast
samksipti Sovétmanna og Banda-
ríkjamanna vera á traustum
grunni um þessar mundir.
Báðir aðilar lýstu vilja sínum til
þess að koma í kring fimmta
fundi þeirra félaga í þeim tilgangi
að koma handfestu á samning um
langdrægar flaugar. Lítið þokað-
ist í þeim málum í Moskvu þótt
ýmislegt annað hreyfðist í þess-
um yfirgripsmestu afvopnunars-
amningum stórveldanna hingað
til.
Samningaliðin komu sér sam-
an um að hefja viðræður um mál-
efni Suður-Afríku. Samþykkt var
dagsetning á þeim viðræðum þar
sem reynt verður að ná
samkomulagi um að flytja kúb-
anskt herlið frá Angóla og að
veita Namibíu sjálfstæði.
Mikael Gorbatsjov telur að
margt hafi áunnist í samningum
stórveldanna einmitt um svæðis-
bundin vandamál og deilur ríkja
þar sem stórveldin koma eitthvað
nærri. Þessu hefur ef til vill verið
gefinn of lítill gaumur hingað til.
Samningar stórveldanna fjalla
nefnilega ekki aðeins um stóru
bomburnar sem allir eru með
hugann við.
Reuter/-gsv.
Staðan hefur breyst og við getum
nú fundið pólitískar lausnir á fleiri
krísum.
Föstudagur 3. júní 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7
Noregur
Þörungarnir
að hverfa
Eitruðu þörungarnir við
strendur Noregs virðast nú I
rénun og mesta hættan því liðin
hjá í bili.
Að sögn sérfræðinga hjá nor-
sku hafrannsóknastofnunni gæti
allt eins verið um tímabundinn
næringarskort að ræða eða að
vindar og hafstraumar hafi beint
þeim á haf út. Einnig virðist
þörungafaraldurinn í rénun á
Skagerak og Kattegat. Bjartsýni
ríkir nú um að ástandið batni
verulega en sérfræðingar eru
varkárir og segja að lengri tími
þurfi að líða áður en hægt sé að
segja með einhverri vissu um
framhaldið við Noregsstrendur.
Norskir fiskibændur hafa nú
misst um 500 tonn af laxi í þöru-
ngaleðjuna og vísindamenn eru
að reyna að meta það hversu
tjónið er mikið við suðurströnd
Noregs.
Reuter/-gsv.