Þjóðviljinn - 03.06.1988, Blaðsíða 9

til hans þegar hann fór að fá byr í
seglin, ef ekki hefðu komið til ax-
arsköft leiðtoga tveggja stóru
hægri flokkanna. Ekki má
gleyma því að Gaullistar gátu
verið naskir í því fyrir nokkrum
áratugum að ná til sín fylgi sem
kommúnistar misstu. Er þá kom-
ið aftur að því sjálfskaparvíti sem
hinn mikli ósigur Chiracs var að
þessu sinni. Arið 1986 var tals-
verð óánægja vegna þess að sósí-
alistum hafði ekki tekist að leysa
vanda atvinnuleysisins og þótt
þeir hefðu snúið sér að endur-
skipulagningu iðnaðar af tals-
verðu hugrekki hefði það skapað
ýmis vandamál sem enn voru
óleyst. Stjórn Chiracs komst síð-
an til valda á þeim loforðum að úr
þessu yrði bætt, en reyndin varð
önnur: sú hægri stefna sem þá var
tekin upp virtist fyrst og fremst
vera auðugri stéttum þjóðfélags-
ins til hagsbóta. Það þótti mörg-
um táknrænt á sínum tíma að
fyrsta stjórnarstarf Chiracs, þeg-
ar hann tók við embætti forsætis-
ráðherra 1986, skyldi vera að af-
nema þann stóreignaskatt sem
sósíalistar höfðu sett, og þótti at-
vinnuleysingjum víst lítil hagsbót
í því. Mikill hluti af stjórnarstarf-
inu fór svo í að selja opinber fyrir-
tæki einkaaðilum með gífurlegu
brambolti, uns verðbréfahrunið
setti strik í reikninginn, og bötnu-
ðu kjör atvinnuleysingja heldur
ekki við þá sölu. Af slíkum ástæð-
um fór fylgið að saxast af stjórn-
arflokkunum og leitaði að vissu
marki til sósíalista, en jafnframt
óx „þjóðfylking" Le Pens.
En þá kom enn annað til: í
samkeppninni við Le Pen og fylg-
ismenn hans gripu ýmsir Gaullist-
ar til þeirra ráða að gera sum
stefnuskráratriði þeirra að sínum
(stundum í meira eða minna
mildaðri mynd) t.d. það að inn-
fluttir verkamenn væru mikið
vandamál í landinu, og þar fram
eftir götunum, þótt þeir hefðu
næga skynsemi til að reyna ekki
að framkvæma þau (eða yrðu að
hrökklast burt með það). Fyrir
bragðið gáfu þeir ýmsum kenn-
ingum „þjóðfylkingarinnar" þá
pólitísku „baktryggingu" sem
þær höfðu ekki áður haft: þær
urðu nú umræðuhæfar og stærri
hópar manna en áður fóru að líta
á þær sem hugsanlega „lausn“ á
vandamálum landsins. En niður-
staðan varð þó þveröfug við það
sem til hafði verið ætlast:
Gaullistar unnu ekki aftur það
fylgi sem var að leita aftur til
„þjóðfylkingarinnar“ heldur
töpuðu þeir enn meir. Peir sem
tóku að líta á kenningar Le Pens
sem „lausn“ yfirgáfu sem sé
Gaullista, sem sýndu ekki mikinn
lit í að framkvæma þær, og
leituðu til „þjóðfylkingarinnar“
sem var greinilega mun harðsvír-
aðri. Leiddi eftiröpun Gaullista
þannig til þess að á þeim sjálfum
bitnaði sú gamla regla, að betra
er að vera á höfuðbólinu en hjá-
leigunni.
En þetta daður sumra leiðtoga
Gaullistaflokksins við stefnu Le
Pens hafði svo líka þær afleiðing-
ar, að ýmsir þeir sem stóðu nær
miðjunni í stjórnmálum fóru að
snúa við þeim baki. Þannig má
segja að fyrir þessar forsetakosn-
ingar hafi Chirac mistekist frek-
lega það sem de Gaulle tókst svo
listilega vel á sínum tíma: að af-
marka sig skýrt frá öllum hægri
öfgastefnum, mynda sterka al-
þýðuhreyfingu og ná til sín megn-
inu af hægri mönnum og stórum
hluta miðflokkafylgisins. Þess í
stað missti Chirac fylgi í báðar
áttir, hann fékk aðeins um 20%
atkvæða í fyrri umferð - en það
hefur aldrei áður gerst að sá
frambjóðandi hægri manna sem
sterkastur var hafi fengið svo lítið
-og Le Pen náði 14%. Sundrung
og kjarkleysi ríkti í herbúðum
hægri manna.
Mitterrand
landsfaðir
Gagnvart þessum ráðvillta her
var staða Mitterrands mjög sterk,
HEIMURINN
Sósíalistinn Michel Rocard á skrifstofu forsætisráðherra.
og er athyglisvert að í afstöðu
hans gagnvart leiðtogum Gaul-
lista hafa einnig orðið undarleg
hlutverkavíxl: þegar Mitterrand
bauð sig fyrst fram 1965 átti hann
erfitt með að losna við þá mynd,
sem löngum loddi við hann, að
hann væri ungur „framagosi“ sem
væri til alls vís ef hann fengi þann-
ig einhverja von um að hrifsa
völdin úr höndum landsföðurins
de Gaulle, - en nú var það
Mitterrand sem var í hlutverki
landsföðurins og Chirac sem var
kominn í hið vanþakkláta hlut-
verk framagosans! Brambolt
Chiracs vikuna fyrir kosningarn-
ar (hernaðaraðgerðirnar í Nýju
Kaledóníu o.fl.) virðist fremur
hafa stuðlað að því að fella hann
enn meir inní þessa vafasömu
rullu og því ekki orðið honum til
framdráttar. Mitterrand vann
mesta kosningasigurinn sem
hann hefur unnið, en Chirac tap-
aði með svo miklum atkvæðamun
í seinni umferðinni, að staða hans
sem leiðtogi hægri manna virtist í
hættu.
Strax og úrslitin urðu kunn
fóru menn að velta því fyrir sér
hvernig Mitterrand myndi fylgja
sigrinum eftir, og hvað skynsam-
legast myndi fyrir hann að gera.
Stjórnmálafræðingar töldu lík-
legt að væri strax efnt til nýrra
þingkosninga myndu sósíalistar
vinna sigur og jafnvei fá hreinan
meirihluta, og bentu skoðana-
kannanir einnig í þá átt. En nú
vill svo til - þrátt fyrir vinsældir
Mitterrands og styrk sósíalista -
að valdataka vinstri manna 1981
hefur ekki að öllu leyti skilið eftir
sig góðar endurminningar: eru
þeir ásakaðir fyrir að hafa þá sýnt
kreddufestu og þröngsýni sem
hafi tekið þá góða stund að losna
við. Því gekk sú saga ljósum
logum, að Mitterrand væri ekki
sérlega um að endurtaka leikinn
frá 1981, heldur hefði hann meiri
áhuga á að fá stuðning þeirra
miðflokkamanna sem stóðu hon-
um næst og mynda þannig nýjan
og breiðari meirihluta á þingi. í
sjónvarpsumræðum seinni kosn-
ingakvöldið tóku ýmsir leiðtogar
miðflokkanna því ekki ólíklega
að ganga til stuðnings við Mitter-
rand: Simone Veil virtist þá
reiðubúinn að stíga skrefið og
Giscard d’Estaing var já-
kvæður... Voru þá horfur á
meiriháttar uppstokkun í frönsk-
um stjórnmálum.
En fljótlega kom babb í bátinn.
Þótt hægri fylkingin virtist vera
að gliðna í sundur og sá maður
væri gerður forsætisráðherra sem
best virtist til þess fallinn að ná
samstöðu við ýmsa miðflokka-
leiðtoga, kom í ljós að mið-
flokkamenn ætluðu að bíða
átekta og styðja stjórn Mitterr-
ands fyrst um sinn ekki nema í
einstökum málum. Auk þess
settu þeir að skilyrði að ekki yrði
efnt til nýrra kosninga, þar sem
allar horfur voru á því að þá
myndu miðflokkamenn fá slæm-
an skell. Þá átti Mitterrand ekki
lengur margra kosta völ: hanngat
ekki fengið fáeinum miðflokka-
mönnum vald til að fella stjórn-
ina hvenær sem þeim þóknaðist,
og ákvað því strax að rjúfa þing
og efna til nýrra kosninga. Fékk
hann í því stuðning úr óvæntri átt:
frá Raymond Barre, sem hafði
reyndar alltaf talið slíkt þingrof
óhjákvæmilegt og í samræmi við
anda stjórnarskrárinnar.
Svo virðist nú sem þessar að-
gerðir Mitterrands hafi stöðvað
tvístring hægri manna, a.m.k. í
bili. Leiðtogar „stóru“ hægri
flokkanna, Gaullista og lýðræðis-
bandalagsins, voru loksins búnir
að sjá hvaða tjóni tvískinnungur-
inn gagnvart Le Pen hafði valdið
og tóku þá um síðir skýra afstöðu
í sameiningu: lýstu þeir því yfir
fljótlega eftir að kosningar voru
boðaðar að flokkarnir myndu
bjóða fram sameiginlega í öllum
kjördæmum undir sameiginlegu
heiti og ekki ganga til neinna
samninga við „þjóðfylkinguna".
Var þá komin upp sama staðan
og jafnan hefur verið undanfarna
áratugi: hægri fylkinggegn vinstri
fylkingu, en þar sem hin síðar-
nefnda hafði meiri sigurhorfur.
En Le Pen hafði lýst því yfir áður
að hann myndi líta á sameiginlegt
framboð hinna hægri flokkanna
sem „casus belli“ og grípa til
geipilegra hefndaraðgerða, - t.d.
neita að styðja frambjóðendur
þeirra í seinni umferð. Slíkt gæti
leitt til þess að hægri menn fari
meiri háttar hrakfarir, og kunna
þessar hótanir enn að hafa ófyrir-
sjáanlegar afleiðingar á samstöðu
hægri flokkanna og úrslit kosn-
inganna.
e.m.j.
Stuðningsmenn Le Pens. „Víst er að eftir tuttugu ár verður Frakkland orðið íslamskt lýðveldi".
Föstudagur 3. júní 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9