Þjóðviljinn - 03.06.1988, Blaðsíða 8

HEIMURINN
Sigur Mitterrands:
Þáttaskilí frönskum
stjórnmálum
Fyrri umferð þingkosninga á sunnudaginn
Hver sem þróun mála kann að
verða í Frakklandi nú á næstunni,
þegar nýjar þingkosningar fara í
hönd og margt er í óvissu, er ekki
að efa að endurkjör Mitterrands
8. maí markar þáttaskil í frönsk-
um stjórnmálum. Verður það
augljóst, þegar litið er á stöðuna,
sem nú er komin upp, í nokkuð
víðara samhengi og farið fáein ár
aftur í tímann. Eftir valdatöku
Mitterrands og sósíalista 1981 litu
hægri menn nefnilega svo á, að
þessi kosningasigur vinstri
aflanna hefði nánast því verið
„tæknilegt slys“ og innan skamms
kæmist aftur á „eðlilegt ástand“,
þ.e.a.s. hægri menn tækju aftur
við völdunum, sem þeir höfðu
áður haft í 23 ár samfleytt, og
héldu þeim síðan til dómsdags
eða lengur. Ástandið í Frakk-
landi næstu árin á eftir virtist
nefndi Rocard sem forsætisráð-
herra og mynduð var stjórn, þar
sem sósíalistar höfðu töglin og
hagldirnar mótmælti því enginn
eða dró í efa réttinn til þess, þótt
augljóst væri að sú stjórn hefði þá
ekki meirihluta á þingi. Margir
leiðtogar hinna svonefndu mið-
flokka í lýðræðisbandalaginu
lýstu því jafnvel yfir, áður en til-
kynnt var um þingrof að þeir
myndu ekki vera í „kerfisbund-
inni stjórnarandstöðu“, eða
leggja fram vantrauststillögu
heldur vega og meta hvert mál
fyrir sig.
Sjálfskaparvíti
hœgrimanna
Nú er fróðlegt að velta því fyrir
sér hvernig þessi staða hefur
komið upp og hvað hún kann að
Einar Már
Jónsson
skrifarfrá
París
staðfesta þessa spá: vinsældum
Mitterrands og stjórnar hans
hrakaði mjög og allt benti til þess
að sósíalistar myndu bíða afhroð í
þingkosningunum 1986 og missa
völdin. Yrði Mitterrand annað
hvort að hrökklast burtu eða láta
sér lynda að sitja valdalaus í for-
setastóli, og fyrir Chirac væri
opin leið til æðstu embætta.
En eitthvert sandkorn slæddist
inn í þessa vítisvél sem hægri
menn voru svo sannfærðir um að
tifaði sósíalistum til tjóns: tap
þeirra 1986 varð miklu minna en
búist hafði verið við, og því hélt
Mitterrand velli og gat jafnvel
komið ár sinni kænlega fyrir borð
í viðskiptunum við Chirac. Nú
hafa forsetakosningarnar síðan
leitt í ljós, það sem greinilega hef-
ur verið í gerjun undanfarin ár í
franska þjóðardjúpinu: sósíalist-
ar eru búnir að vinna sér sess sem
stjórnendur landsins, a.m.k. til
jafns við hægri menn, og í augum
kjósenda hafa hinir síðarnefndu
ekki lengur neinn sérstakan
„rétt“ til valdastóla, eins og þeir
virtust hafa í rúma tvo áratugi.
Þessi breyting kom skýrt fram í
andrúmsloftinu þegar úrslit urðu
kunn. Nú voru sósíalistar ekki
lengur „reynslulausir" eins og
1981, þegar aðeins einn úr þeirra
hópi hafði áður gegnt ráðherra-
embætti, heldur gátu þeir nú teflt
fram mörgum mönnum sem
höfðu víðtæka reynslu í að halda
um stjórnvölinn og gátu státað af
miklum persónulegum vinsæld-
um í stjórnarstörfum. Dæmi um
það er sú illkvittnislega skrýtla
sem víða heyrðist eftír stjórnar-
myndun Rocards:
„Nú er Jack Lang aftur orðinn
menningarmálaráðherra.“
„Jæja, var hann hættur að vera
það...?“
Enginn heldur því víst fram að
eftirmaður hins vinsæla Jacks
Langs í þessu embætti, Leotard,
hafi skilið eftir sig óafmáanleg
spor... Þegar Mitterrand út-
boða í framtíðinni. Lítill vafi get-
ur leikið á því að þessi ósigur
hægri manna nú er að töluverðu
leyti sjálfskaparvíti þeirra sjálfra,
en tildrögin eru nokkuð flókin.
Mönnum hefur orðið býsna star-
sýnt á það hvernig málin hafa
víxlast undarlega milli hægri og
vinstri manna í Frakklandi síð-
asta áratug eða svo. í meira en
tuttugu ár unnu hægri menn allar
kosningar með því að beita hinu
fullkomna vopni sínu sem var
kommúnistagrýlan: þurftu þeir
ekki annaö en benda á að engir
vinstri menn gætu þá komist til
valda nema með því að vera í
bandalagi við kommúnista,
myndu þeir þá verða „gíslar“
þeirra og kommúnistar því ráða
mestu. Það átti ekki svo lítinn
þátt í sigri Mitterrands 1981 að þá
hröpuðu kommúnistar úr rúm-
lega 20% atkvæða niður í 15%,
og hefur hrun þeirra haldið áfram
síðan, þannig að nú eru þeir
komnir niður fyrir 7% og svo að
segja úr leik. Er kommúnista-
grýlan því orðin marklaus og
heyrist ekki lengur nefnd. En á
sama tíma hefur það hins vegar
gerst, að á hægri vængnum er
kominn upp flokkur sem leikur
þar sama hlutverk - með enn
meiri glæsibrag - en kommúnist-
um var falið vinstra megin á sín-
um tíma: er það hin öfgasinnaða
og jafnvel hálf-fasíska „þjóðfylk-
ing“ Le Pens. Tákn um þessa
nýju stöðu var skopteikning ein
sem sýnd var í franska sjónvarp-
inu kosningakvöldið: Chirac var
þar lokaður inni í búri, sem var
eins og kjörkassi að lögun, og
undir stóð „gísl þjóðfylkingarinn-
ar hefur enn ekki verið leystur úr
haldi“...
Því hefur gjarnan verið haldið
fram bæði í Frakklandi sjálfu og
utan þess, að Mitterrand - sem
kallaður er „alger snillingur“ í að
komast til valda - hafi skapað
þessa stöðu: hafi hann smám
saman brotið kommúnistaflokk-
Loks lauk tveggja ára skeiði „nauðungarvináttu" og „sambúðar".
inn niður með lævíslegu banda-
lagi við hann, og síðan hafi hann
nánast því skapað „þjóðfylking-
una“ eða a.m.k. gert hana að því
sem hún er nú með því að koma á
hlutfallskosningu 1986, því með
gamla einmenningskjör-
dæma-kerfinu, sem nú er aftur
komið í lög, hefði „þjóðfylking-
in“ ekki fengið nema sárafáa
þingmenn kjörna. En þótt
Mitterrand sé tvímælalaust snill-
ingur á ýmsum sviðum, hefur
ekki borið á því hingað til að
hann sé almáttugur, og hafa þessi
umskipti verið þeim sjálfum að
kenna sem þau stóðu næst. Það er
tvímælalaust hruni kommúnista
að þakka að Mitterrand og öðr-
um leiðtogum vinstri manna hef-
ur tekist að byggja upp voldugan
sósíalistaflokk sem byrjaði í lág-
marki en er nú orðinn langstærsti
stjórnmálaflokkur Frakklands.
En þetta hrun stafar hins vegar af
því að kommúnistum tókst engan
veginn á sínum tíma að aðlaga sig
breyttum tímum (eins og ítalskir
kommúnistar gerðu) og síðan
hafa þeir unnið statt og stöðugt
að sínu eigin sjálfsmorði með
ruglingslegri og ráðvilltri stefnu
sem hefur fælt burtu tvo þriðju af
fylgi þeirra. Heyrist því nú oft
fleygt að flokkurinn sé kominn á
„lokastig“ eins og sagt er um
krabbameinssjúkling.
Uppgangur Le Pens er hins
vegar talsvert flóknara fyrirbæri
sem á vitanlega ekkert skylt við
það að sósíalistar skyldu taíca upp
hlutfallskosningar 1986. Það at-
riði var gamall liður í stefnuskrá
vinstri manna (og reyndar
margra miðflokkamanna líka) og
leiddi einungis til þess að flokkur
Le Pens fékk þingmannatölu sem
var í samræmi við atkvæðatöl-
una, - og því má halda fram með
góðum rökum, að betra sé að
fjölmenn stjórnmálahreyfing hafi
fulltrúa á þingi, hver sem hún er,
heldur en hún sé útilokuð af þeim
vettvangi með ýmsum belli-
brögðum. Þótt það hljómi eins og
mótsögn er uppgangur Le Pens í
vissum tengslum við hrun komm-
únista. í hverju landi er til ákveð-
ið „óánægjufylgi" eins og
stjórnmálafræðingar vita,
þ.e.a.s. hópur kjósenda sem eru
jafnan óánægðir með allt og alla
og greiða atkvæði einhverjum
stjórnarandstæðingum sem lætur
nógur hátt, - eða þeim yfirleitt
sem kjaftforastir eru. Lengi vel
leitaði þetta „óánægjufylgi" í
Frakklandi til kommúnista, en
þeim tókst að fæla það frá sér, og
fólust þá klókindi Le Pens í því að
ná þessu fylgi til sín. Vitanlega er
þetta „óánægjufylgi“ ekki endi-
lega sömu kjósendurnir ár frá ári,
en stjórnmálafræðingar benda nú
gjarnan á að samanlagt fylgi Le
Pens og kommúnista undanfarin
ár hafi yfirleitt verið rétt yfir
20%.
En Le Pen hefði tæplega getað
náð til sín þessu óánægjufylgi og
ýmsu öðru fylgi Iíka, sem leitaði
8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 3. júní 1988