Þjóðviljinn - 16.07.1988, Side 9

ALÞÝÐUBANDAT.AGIÐ
Sumardvöl á Laugarvatni
Orlofsdvöl Alþýðubandalagsins á Laugarvatni í ár er vikuna 18.-24.
júlí. Umsjónarmenn í sumar verða þær Margrét Frímannsdóttir og
Sigríður Karlsdóttir.
Kostnaður fyrir vikuna er sem hér segir:
Fyrir 12 ára og eldri kl. 12.000.-
Fyrir 6-11 ára kr. 8.000.-
Fyrir börn að 6 ára aldri kr. 2.000,-
Enn eru nokkur pláss laus í þessa vinsælu orlofsviku og eru allir
sem áhuga hafa hvattir til að skrá sig strax á skrifstofu Alþýðu-
bandalagsins að Hverfisgötu 105. Síminn er 91-17500.
Athugið: Sérleyfisbílar fara frá BSÍ kl. 09:00 að morgni 18. júlí.
Styrktarmannakerfi
Alþýðubandalagsins
Eyðublöð vegna styrktarmannakerfis Alþýðubandalagsins hafa verið send
út til flokksmanna.
Eru aliir hvattir til að taka þátt í styrktarmannakerfinu og koma útfylltum
eyðublöðum til aðalskrifstofu.
Góð þátttaka er grundvöllur öflugs starfs. Verum minnug hins fornkveðna
að margt smátt gerir eitt stórt. Gjaldkeri
Sumarferð ABR
Ósóttir vinningar
í happdrætti sumarferðar ABR 1988
1. Manuel Scoraza: Rancas þorp á heljarþröm, Ingibjörg Haraldsdóttir
þýddi. Frá Iðunni. Miði nr. 262. 2. Dea Trier Mörch, Miðbærinn, skáldaga
Iðunn. Miðarnr. 504, nr. 5.3. Samferða um söguna, Bengt Áake Haeger
MM. Miði nr. 83. 4. Faulkner, Griðastaður, Miði nr. 895. 5. Barsett, uþp-
takar, hnetubrjótur o.s.frv. Miðinr. 904.6. Grænmetiskvörn frá KRON. Miði
nr. 295. 7. Hljómplata KRON. Miði nr. 18. 8. Hljómplata, Almannarómur
MFA. Miði nr. 780.9. Nafnabókin eftir Hermann Pálsson MM. Miðinr. 850.
10. Útigrill frá Dröfn Hafnarfirði. Miði nr. 223.11. Hrakfallabálkurinn, viðtöl
við Jakob Plum kaupmann í Ólafsvík. Einar Bragi skráði, Iðunn. Miði nr.
691. 12. Heimsmynd á hverfanda hveli 1. og 2. bindi eftir Þorstein Vil-
hjálmsson MM. Miði nr. 554.13. Birgir Engilberts, Andvökuskýrslur Iðunn.
Miði nr. 685.14. Maðurinn sem féll til jarðar eftir Walter Travis Iðunn. Miði
nr. 684.15. Börn eru líka fólk eftir Valdísi Óskarsdóttur MM. Miðinr. 500.16.
Sængurfatasett fyrir tvo frá KRON. Miðinr. 947.17. Hljómplata frá KRON.
Miði nr. 117.18. Hljómplata frá MFA, Maíkórinn. Miði nr. 303.19. Leikvöll-
urinn okkar, bók fyrir börn. Miðinr. 108.20. Tvær náttuglur eða öllu heldur
þrjár, MM. Miði nr. 519. 21. Skáldið á Þröm, MM. Miði nr. 896.
Vinninga er hægt að vitja á skrifstofu ABR til 1. ágúst 1988. Skrifstofan er
opin daglega frá kl. 8.-12.
Alþýðubandalagið Vesturlandi
Sumarferð
um A-Skaftafellssýslu
Sumarferð Alþýðubandalagsins á Vesturlandi verður farin um verslunarm-
annahelgina, 30. júlí-1. ágúst. Farið verður til Hornafjarðar á laugardaginn.
Ferðast um nærsveitir á sunnudag.
Gist verður 2 nætur í Nesjaskóla og er val um svefnpokapláss eða 2ja
manna herbergi.
Frekari upplýsingar gefa:
Dalir - Sigurjóna s: 41175.
Stykkishólmur - Þórunn s: 81421
Grundarfjörður - Matthildur s: 86715
Ólafsvík - Herbert s: 61331
Hellissandur - Skúli s: 66619
Borgames - Sigurður s: 71122
Akranes - Guðbjörg s: 12251
Munið eftir sundfötum, klæðnaði fyrir smágöngur og að hafa með nesti.
Þetta er fjölskylduferð eins og áður. Gerum hana fjölmenna.
Kjördæmlsráft
ÆSKULÝÐSFYLKINGIN
Framkvæmdaráðsfundur
Fundur í framkvæmdaráði ÆFAB verður haldinn á sunnudaginn 17. júlí kl.
18.00 að Hverfisgötu 105.
Nauðsynlegt að allir mæti. Kaffi á könnunni. - Nefndin.
Nýlistasafnið
Heina (Amund Johnskareng) umkringdur óvinunum.
Kvikmyndir
OFELAS
Um Leiðsögumanninn, spennumynd byggða á samískri
þjóðsögufrá tólftu öld
Á fímmtudagskvöldið var
norsk- samíska kvikmyndin Ofei-
as, eða Leiðsögumaðurinn, frum-
sýnd í Regnboganum. Myndin er
frumraun leikstjórans Nils Gaup,
sem handritahöfundar og kvik-
myndaleikstjóra, og þar að auki
fyrsta kvikmyndin sem eingöngu
er leikin á samísku, - og tsjek-
ísku, tungumáli sem er löngu
horfíð af sjónarsviðinu, eins og
Tsjekarnir, sem herjuðu á Sama
fyrir mörgum öldum. Þrátt fyrir
þessar óvenjulegu aðstæður gerði
myndin stormandi lukku í Nor-
egi, hefur verið seld til flestra
landa í hinum vestræna heimi, og
var einnig ein af fímm erlendum
kvikmyndum sem voru tilnefndar
til Óskarsverðlauna á síðasta ári.
Aðalhlutverkið er í höndum
ungs sama, Mikkel Gaup, og er
það fyrsta hlutverk hans á hvíta
tjaldinu. Framleiðandi myndar-
innar er John M. Jacobsen,
myndatöku annaðist Erling
Thurmann-Andersen, og tónlist-
in er eftir Nils-Aslak Valkeapaa,
Marius Muller og Kjetil Bjerke-
strand.
Hann afi minn
sagði mér
Leikstjórinn Nils Gaup er
fæddur 1955 í samabyggðinni
Kautokeino, fyrir norðan
heimskautsbaug í Noregi. Hann
lærði leiklist á árunum 1974-78,
og starfaði eftir það sem leikari í
norskum leikhúsum, auk þess
sem hann var einn af stofnendum
fyrsta samaleikhússins í Noregi.
Enn fremur hefur Gaup leikið í
kvikmyndum, gert barnaþætti
fyrir sjónvarp, skrifað leikrit og
leikstýrt bamaleikriti.
Hann byrjaði að skrifa handrit-
ið að Leiðsögumanninum árið
1985, eftir að hafa lesið sér til í
samískum þjóðsögum. - Þegar ég
las söguna um Leiðsögumanninn
og kyndilinn, - segir hann, - rifj-
aðist upp fyrir mér að afi minn
hafði sagt mér þessa sögu þegar
ég var lítill. Sagan hefur borist
mann fram af manni, afi minn
heyrði hana hjá afa sínum sem
aftur lærði hana af sagnaþul.
- Mér finnst mikilvægt að segja
hana nútímamönnum með þeirri
frásagnartækni sem tíðkast í dag,
til þess að hún berist áfram og
haldi áfram að lifa. Ég held að
sagan sé ennþá til vegna þess að
hún fjallar um lífið sjálft, um bar-
áttuna á milli góðs og ills og hún
minnir okkur á eitthvað sem við
megum ekki gleyma.
Ævaforn skartgripur
Sagan um leiðsögumanninn og
kyndilinn er frá 12. öld, og er ein
af fáum samískra sagna sem ekki
hefur lent í glatkistunni. Hún er
reyndar til í 14 skrifuðum útgáf-
um, skráðum eftir sagnaþulum,
sem allir voru horfnir af sjónar-
sviðinu í lok 19. aldar.
Það var erfitt að fyrir Nils
Gaup að finna framleiðanda að
myndinni, hugmynd hans að gera
samíska mynd, leikna á samísku
með gjörsamlega óþekktum
leikurum var ekki til þess fallin að
vekja hrifningu framleiðenda.
Það var ekki fyrr en John M. Jac-
obsen fékk áhuga á kvikmynd-
inni að Gaup gat hafist handa.
Jacobsen er að vonum ánægð-
ur með þær viðtökur sem myndin
hefur fengið, því þó að ísland sé
fyrsta landið utan Noregs þar sem
hún hefur verið sýnd opinberlega
hefur hún víða verið sýnd á lok-
uðum sýningum og alltaf fengið
góða dóma áhorfenda. - Ég held
að þetta sé vegna þess að þessi
saga er eins og ævaforn skartgrip-
ur sem allir geta dáðst að, hver
sem saga þeirra eða menning er.
Þjóðsagan hefur borist mann
fram af manni og slípast til í með-
förum sagnaþulanna, hún er orð-
in einföld og beinskeytt, og laus
við alla langloku. Það virðist vera
alveg sama hvað ólíkir áhorfend-
ur eru Sömum eða Norð-
mönnum, þeir skilja allir þessa
sögu.
Aigin leiðsögumaður
Leiðsögumaðurinn segir frá
Aigin, samapilti sem kemst
naumlega undan hóp tjudiskra
innrásarmanna sem ráðast á
heimili hans og myrða foreldra
hans og systur. Aigin leitar hælis í
næstu samabyggð þar sem mikil
hræðsla grípur um sig, Tsjuden-
arnir eru á hælum hans og ef þeir
rekja slóð hans til byggðarinnar
er voðinn vís, Samarnir eru ekki
herskáir og verða að treysta á
náttúruna og veðurfarið til að
komast undan Tsjudenunum.
Meiri hluti Samanna leggur á
flótta, en eftir verður Aigin og
fjórir aðrir Samar sem hyggjast
berjast við innrásarmennina.
Leikar fara þannig að allir falla
nema Aigin, sem Tsjudenarnir
neyða til að gerast leiðsögumað-
ur þeirra niður til strandarinnar
þar sem aðrir íbúar samabyggð-
arinnar hafa leitað hælis.
Filmurnar
í frystikistu
Stærsti hluti myndarinnar var
tekinn upp nyrst í Noregi, í ná-
grenni fæðingarbæjar Nils Gaup,
Kautokeinu. Lokasenur myndar-
innar voru teknar upp við strönd
Norðuríshafsins, auk þess sem
ein sena, bjarndýrsveiðar Sa-
manna var kvikmynduð í Skot-
landi. Þegar tökur hófust í janúar
1987, var einungis dagsljós f tvo
tíma á dag, og meira en 40 gráðu
frost. Ógerningur var að fara
með kvikmyndatökuvélarnar í
hús á milli þess sem tökur voru,
þá hefði raki eyðilagt þær, en
filmur og myndavélar voru
geymdar í frystikistu við fimm
gráðu frost til að verja þær
skemmdum.
Nákvæm vinnubrögð voru
nauðsynleg vegna kuldans, og því
gerði Nils Gaup nákvæmt yfirlit
yfir allar tökur og dreifði meðal
leikaranna deginum áður, svo
enginn þyrfti að vera úti í kuldan-
um lengur en nauðsynlegt var.
Um breytingar á staðnum gat alls
ekki verið að ræða.
Tsjudenska
Samarnir í myndinni eru
leiknir af meðlimum leikfélags
Kautokeino, og af áhuga-
mönnum frá héraðinu auk einnar
sænskrar leikkonu. Tsjudenana
leika norskir atvinnuleikarar,
með einni undantekningu, Nils
Gaup leitaði til íslands til að
finna manninn til að leika eitt
helsta varmennið í hópi innrásar-
manna, en þann leikur Helgi
Skúlason.
Tsjudenar, þjóðflokkurinn
sem fór með ránum og morðum
um lönd Sama á tólftu öld, eru að
vísu löngu horfnir af sjónarsvið-
inu, en heimildir eru til fyrir að
þeir hafi komið frá landsvæði því
sem nú skiptist á milli Norður-
Rússlands og Finnlands. Tungu-
málasérfræðingar voru fengnir til
að gera handa þeim líklegt tung-
umál, sem þeirbyggðu á hljóðum
og málfræði Finnsku og
Rússnesku, og gerðu þeir meira
að segja vísi að norsk- tsjudenskri
orðabók til að auðvelda leikurun-
um að skilja tungumálið sem þeir
leika á. Hinsvegar var sá kostur
tekinn að þýða ekki orð Tsjuden-
anna fyrir áhorfendur, sem þann-
ig lenda í sömu sporum og Sam-
arnir, sem ekki skilja orð af því
sem innrásarmönnum fer á milíi.
LG
Um mikilvægi tjáskiptanna
Peter Mönning: Sambandfólks við listina geturgefið hugmynd um það líf
í gær opnaði þýski
myndhöggvarinn Peter Mönning
sýningu á skúlptúrum í Nýlistas-
afninu við Vatnsstíg. Mönning er
búsettur i Köln og New York.
Hann er fæddur 1955, og stund-
aði nám við Listaakademíuna í
Dusseldorf og Royal College í
London. - Verk mín snúast öll um
þyngdaraflsleysið, - segir hann.
- Tæknin hefur gert það að
verkum að maðurinn hefur sigr-
ast á þyngdaraflinu, hlutir sem
alls ekki ættu að geta hafið sig frá
jörðinni geta orðið óháðir því
langtímum saman. Um leið hafa
öll tjáskipti og allir flutningar
breyst. í stað þess að vera bein
lína frá einum stað til annars, eða
frá einni manneskju til annarrar,
er ferlið orðið eins og net af línum
sem ganga þvers og kruss á hvor
aðra og mætast á mismunandi
hátt. Það má líkja þessu við
tölvuskerm þar sem þú getur
teiknað flókna mynd með því að
ýta á nokkra takka.
- ÖIl þessi tækni nútímans hef-
ur líka haft í för með sér aukin
samskipti og aukna upplýsingu,
og um leið firringu nútímamanns-
ins, hann einangrast í öllu þessu
tjáskiptaflóði sem dynur á hon-
um, allt verður vélrænna og óper-
sónulegra.
Að ná sambandi
við umhverfið
- Þetta er nokkuð sem ég velti
mikið fyrir mér, mér finnst mikil-
vægt að vinna að tjáskiptum, ná
sambandi við fólk, við umhverfi
mitt, og verk mín eru mín aðferð
til þessa. Mér finnst mjög mikil-
vægt að reyna að ná sambandi við
umhverfíð, ég hef áhuga á að fá
að vita hvernig fólk hugsar,
hvernig samskiptum þess er hátt-
að og hvemig sambandi þess við
listina er háttað. Samband fólks
við listina getur gefið hugmynd
um það líf sem lifað er í hverju
landi, til dæmis hvernig og hvers
vegna það er öðruvísi hér á landi
en í Þýskalandi eða Bandaríkjun-
um.
- Ég get tekið dæmi af íslensk-
um myndlistarmanni sem lifir við
þær aðstæður sem eru hér á landi.
Hans byggir list sína á sinni
reynslu og á því umhverfi sem
hann þekkir, og með því að skoða
verk hans get ég fengið hugmynd
um hver hans raunveruleiki er.
- Þessi tjáskipti í gegnum list-
ina fínnst mér vera mjög mikil-
sem lifað er í hverju landi
Peter Mönning: Ég i .bta þau efni sem eru algengust, og eðlilegast er að nota í
dag.
væg, ég skapa mín verk með mín-
um sérkennum og nota þau til að
kynna sjálfan mig um leið og ég
kynnist öðrum, þeirra skoðunum
og þeirra umhverfi. Mér finnst
mikilvægt að hver og einn þrói
með sér sín sérkenni og haldi í
það sem gerir hann öðruvísi en
aðra, en láti ekki einhæfni og
stöðlun nútímans gera sig að
spegilmynd náungans. Þá á ég
skoðana geta hist og kynnt hvor
öðrum hugmyndir sínar.
Aukið
umburðarlyndi
- Með því að öll ferðalög og
samskipti verða auðveldari geta
samskipti fólks aukist, og sam-
tímis því ætti að vera kominn
MENNING
Umsjón: Lilja Gunnarsdóttir
ekki við að fólk eigi að þróa með
sér afdalasiði og þröngsýni, held-
ur að hlutimir verða svo miklu
fjölbreyttari og skemmtilegri ef
fulltrúar mismunandi siða og
grundvöllur fyrir auknum skiln-
ingi á menningu annarra. Ef ég
hefði aldrei komið til Tyrklands
gæti ég ef til vill haldið því fram
að tyrkir væru sóðalegur og
menningarsnauður þjóðflokkur
sem ekki kynni lágmarks manna-
siði. Eftir að hafa verið þar get ég
ekki lengur talað illa um þennan
sjarmerandi og kurteisa þjóð-
flokk. Þegar maður hefur notið
gestrisni þjóðar og kynnst menn-
ingu hennar, er ekki lengur hægt
að tala illa um hana.
- Sem stendur er vaxandi til-
hneiging til þess í Evrópu að loka
landamærunum fyrir útlending-
um. Banna öðrum en þeim sem
eru fæddir í landinu til að lifa þar
og starfa, en ég held því fram að
við ættum að snúa þessari þróun
við. Fá fleiri Tyrki, Afríkana og
Asíubúa til Evrópu til þess að við
lokumst ekki inni í einhverri
heimskulegri þjóðernisrembu og
útlendingahatri. Með því að fólk
með mismunandi menningu lifi
hlið við hlið ætti að vera kominn
grundvöllur fyrir auknu umburð-
arlyndi. Meiri skilningi á skoðun-
um annarra og þar með meiri
vídd og fjölbreytileika í hvers-
dagsleikanum.
- Þannig álít ég að við ættum
að nota aukna möguleika á sam-
skiptum til að víkka sjóndeildar-
hring okkar. Nota tækifærið til að
taka upp nýja siði, læra að meta
til dæmis matargerð annarra
þjóða, án þess þó að sleppa okkar
eigin sérkennum og því sem er
gott í okkar eigin menningu.
Klassískur
skúlptúr
- Síminn sem ég sýni hérna er
dæmi um þessa hugsun mína,
síminn er alþjóðlegt tæki og til í
öllum löndum. Hann er tákn
samskiptanna, og hér hef ég
reynt að gera hann persónulegan,
hann er öðruvísi en allir aðrir
símar, mitt verk sem er hvergi
annars staðar til í þessari mynd.
- Ég vinn meðal annars í ál og
járn og er þannig klassískur
skúlptúristi, út frá forsendum
nútímans. Áður fyrr voru
myndhöggvarar bundnir við það
að meitla myndir sínar í marm-
ara, sem var líka algengt byg-
gingarefni. Ég nota þau efni sem
eru algengust, og eðlilegast er að
nota í dag.
Sýning Peters Mönnings stend-
ur til 31. júlí, og er opin virka
daga kl. 16:00-20:00, og kl.
14:00-20:00 um helgar. Auk þess
eru nokkur af verkum hans til
sýnis á Ganginum, Rekagranda
8.
LG
Skálholt
Sumartónleikar
Manuela Wiesler ogEinar G. Sveinbjörnsson
flytja verkfyrirflautu ogfiðlu
Nú um helgina er þriðja tón-
leikahelgi sumarsins í Skálholti,
og er tónlist fyrir flautu og fíðlu á
efnisskránni að þessu sinni. Flyt-
jendur eru þau Manuela Wiesler
flautuleikari og Einar G.
Sveinbjörnsson.
Þau Manuela og Einar komu til
landsins gagngert til að halda tón-
leikana, en þau eru nú búsett í
Svíþjóð, þar sem Einar er
leiðbeinandi við Alheimshljóm-
sveit unglinga. Þetta er í fjórt-
ánda sinn sem Manuela tekur
þátt í Sumartónleikum í Skál-
holti, og í þriðja sinn sem þau
Einar leika þar saman.
Á tónleikunum kl. 15:00 í dag,
leikur Manuela norræna tónlist
fyrir einleiksflautu, eftir Slett-
holm, Back og Holmboe. I dag
kl. 17:00 flytur Einar tvö verk
fyrir einleiksfiðlu, Partítu í h-
moll eftir Bach og Ballade op. 27
eftir Ysaye, og síðan flytja þau
Manuela og Einar verk eftir
Birtwistle. Seinni tónleikamir
verða endurteknir á morgun kl.
15:00, og enn fremur verða þættir
úr tónleikadagskrá helgarinnar
fluttir við messu í Skálholtskirkju
kl. 17:00 á morgun.
Aðgangur að tónleikunum er
ókeypis og öllum heimill. Kaffi-
veitingar em í Lýðháskólanum,
áætlunarferðir til Skálholts eru
frá Umferðarmiðstöðinni í
Reykjavík á morgun kl. 13:00, og
frá Skálholti kl. 17:45 sama dag.
LG
sýna
málverk
Myndlist
Auóur og
Sigríöur Júlía
Nú um helgina lýkur málverka-
sýningu Auðar Aðalsteinsdóttur
og Sigríðar Júlíu Bjarnadóttur í
tilvonandi verslunar- og
skrifstofuhúsnæði að Frakkastíg
8.
Auður og Sigríður Júlía út-
skrifuðust úr kennaradeild
Myndlista- og handíðaskólans í
vor, og er þetta fyrsta sýning
þeirra beggja. Til að komast inn á
sýninguna er gengið inn um
glugga á miðju húsinu að Frakka-
stíg 8, beint á móti fiskbúðinni.
Sýningin er opin kl. 14:00-
22:00 í dag og á morgun.
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Laugardag 16. júlí 1988
Laugardag 16. júlí 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9