Þjóðviljinn - 10.08.1988, Qupperneq 6

þJÓÐVtllNN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkaiýðshreyfingar
Þegar þjóðin
fellur í synd
Tíminn skrifar leiöara í gær sem heitir „Að lifa um efni
fram“. Blaöiö er aö vísu dálítið feimiö við aö bera þessi
ósköp upp á þjóðina, að hún eyði meiru en hún aflar, og
tekur þaö fram aö ýmsir og sumir séu undanþegnir
slíkum áfellisdómi. En segir blaðið samt: Menn verða
að horfast í augu við það, að íslendingar byggja of stórt
íbúðarhúsnæði, of mikið af verslunarhöllum, að milli-
liðir eru þurftafrekir að „þjóðarbúið stendur ekki undir
neyslukröfum, sem beinast að því að eyða gjaldeyris-
sjóðum í innfluttar verslunarvörur af dýrustu tegund og í
ótakmörkuðu magni“. Er í framhaldi af þessu vitnað í
gífurlegan bílainnflutning.
Tíminn er ekki einn um slíkt tal. Það er ítrekað með
reglubundnum hætti í Morgunblaðinu. Og Jón Baldvin .
fjármálaráðherra spurði ekki lengur eftir því í nýlegu
viðtali um ársafmæli ríkisstjórnarinnar, hverætti ísland,
heldur taldi hann þjóðina sem slíka fallna í synd í
eyðslusemi og fjárfestingarævintýrum. Nú munu fáir
neita því að neyslugleðin hefur leitt til margra sjálf-
skaparvíta hjá einstaklingum íslenskum, það getur
hver sagt sér sjálfur. En þegar við heyrum samstilltan
kór stjórnarliða kyrja sönginn um þjóðina sem ekki
kann fótum sínum forráð, þá er ekki úr vegi að spyrja
nokkurra pólitískra spurninga. Og þá kannski fýrst
þessarar hér: Ef það er æskilegt að einstaklingar og
fyrirtæki og ríkið sýni af sér nægjusemi og ráðdeild -
hvað er það í framgöngu áhrifamanna og samfél-'
agsgangvirkinu sjálfu sem stuðlar að því að þær
dyggðir verði ofan á?
Það er næsta fátt. Við búum í blönduðu hagkerfi sem
svo er kallað, sem hefur í stórum dráttum kapítalíska
siðu að leiðarljósi og þeir hafa verið að vinna á að
undanförnu. Og í reynd er marglofuð nægjusemi óvinur
þeirra siða: fyrirtækin vaxa ekki nóg, gróðinn safnast
ekki nógu hratt, nema að fólk sé alltaf óánægt með sitt
neyslustig, alltaf undir þrýstingi fjölmiðla og auglýsing-
aheims um að allir þurfi að breyta og bæta og henda því
sem ekki er í tísku og kaupa nýtt strax í gær. Þeir sem
eiga landið gefa svo sitt fordæmi með miklum offjár-
festingarævintýrum og feiknalega dýru samkrulli sinn-
ar einkaneyslu og rekstrar fyrirtækja. Og ríkisstjórnin
flýtir fyrir t.d. bílaþrönginni með lækkun aðflutnings-
gjalda. Ef við tökum mið af því, að menn vaxa ekki upp í
tómarúmi, að hlutur sem liggur í pækli tekur til sín salt,
þá er það satt að segja mjög skrýtið að oddvitar borg-
aralegra flokka skuli undrast eða hneykslast á því
neyslumynstri sem hinn íslenski meðalþegn hefurtekið
upp eða stefnir á. Mætti kannski orða það sem svo að
ekki farist yfirpúkum að kvarta yfir hitasvækjunni í hel-
víti.
Vinstrimenn hafa of oft leitt hjá sér þessa spurningu
„lifir þjóðin um efni fram?“ Þeir hafa um of ánetjast
þeirri hugmynd að í neyslumálum almennings gildi lög-
málið því meir þeim mun betra - barasta ef gæðum
væri ögn jafnar dreift. Löngu mál til komið að þeir skýri
það fyrir sjálfum sér og öðrum, að í neyslumálum verð-
um við að velja og hafna - þótt ekki væri nema vegna
þess að auðlindir okkar eru ekki óþrjótandi. En hitt er
svo Ijóst, að þegar stjórnarflokkarnir allir og þeirra
málgögn hefja nú samstilltan söng um þjóðina sem
eyðir um efni fram, þá er það pólitískt áhrifabragð nú og
hér. Það er vitanlega verið að undirbúa kjaraskerðingar
og það verulegar og ódulbúnar. Og þá er nauðsynlegt
talið að deyfa gagnrýni manna og mótstöðuafl fyrirfram
með því að brýna það fyrir þeim sem oftast, að þjóðin
sem slík sé fallin í synd og eigi refsingu skilið. ÁB
KLIPPT OG SKORIÐ
staklingana þannig að einn er í
sterkari stöðu en annar.
Jafnréttisstefna hefur því að
markmiði að beina kröftum þjóð-
félagsins að því að draga úr mis-
væginu. Jafnrétti er forsenda
frelsis. Frelsi án jafnréttis leiðir
til þess að þeir hópar, sem sterk-
ari eru, geta styrkt hagsmuni
sína. Hér skiptir mestu að þeir
hópar, sem verr eru settir, verði
studdir umfram aðra með samfé-
lagslegum aðgerðum."
Og um vinnumarkaðinn segir
m.a. í ASÍ-bæklingnum:
„Stór hluti kvenna vinnur lágt
launuð, einhæf störf. Konur, sem
aflað hafa sér starfsmenntunar,
hafa flestar leitað inn á sömu
svið, t.d. í heilbrigðisþjónustu og
kennslu. Einhæfu starfsvali
kvenna á vinnumarkaði verður
að breyta og brjóta upp hinn kyn-
skipta vinnumarkað.“
Það er enn kallað eftir hugar-
farsbreytingu, ekki bara hjá
körlum og ekki bara hjá konum,
heldur í lífssýn þjóðarinnar
allrar. ASÍ bendir m.a. á eftirfar-
andi leiðir til að styrkja stöðuna í
j afnréttisbaráttunni:
Margt er ógert enn
„Nauðsyniegt er að jafna
greiðslubyrði vegna öflunar
húsnæðis yfir lengri tímabil. At-
huga ber hvort sú stefna, sem ríkt
hefur hér á landi og miðar að því
að allir búi í eigin húsnæði, þurfi
endurskoðunar við ...
Endurskoða þarf núverandi
kerfi dagvistarmála. Samfélagið
verður að fullnægja þörf bama-
fjölskyldnafyrirdagvistarrými...
Samfelldur skóladagur, mál-
tíðir í skólum, námsaðstaða,
skóladagheimili, samfellt skóla-
hald og lengd skólatíma eru atriði
sem þarf að laga að nútíma-
þjóðfélagi ...
Lengja verður fæðingarorlof
og gera foreldrum jafnframt
kleift að taka sér viðbótarorlof í
tengslum við barnsfæðingar.
Hvetja þarf foreldra til að skipta
fæðingarorlofi með sér. Sérstaka
áherslu þarf að leggja á sveigjan-
legan vinnutíma foreldra með
ung börn.“
Undrandi
og reiðir
Margir urðu ákaflega hissa
þegar fréttir bárust af því frá
kvennaráðstefnunni í Osló að ís-
lendingar væru eftirbátar annarra
Norðurlandabúa á ýmsum menn-
ingarsviðum, og það einkum og
sér í lagi á þeim sviðum sem verið
hafa helstu baráttumál framsæk-
innar kvennabaráttu um hríð.
Við erum t.d. áberandi tregir til
að leyfa konum að sitja í ýmiss
konar nefndum og ráðum sem sí-
felldlega þarf að vera að skipa
bæði hjá ríki og sveitarfélögum ef
leika á samkvæmt reglum nú-
tímalýðræðis. Auðvitað getur
þetta stafað af því að íslenskir
karlar séu hlutfallslega miklu
hæfari til nefndastarfa en kyn-
bræður þeirra í Skandinavíu og
þess vegna vilji þeir alls ekki láta
konum eftir sæti sitt. En líklegra
er að hér sé bara á ferðinni ósköp
gamaldags frekja hjá körlunum
og þá einhver skortur á heimtufr-
ekju hjá hinu kyninu.
En svo voru það barnaheimil-
in. Margir hefðu nú getað sætt sig
við að einhverjar Norðurlanda-
þjóðir hefðu hlutfallslega fleiri
barnaheimilispláss en við, jafnvel
tvisvar sinnum fleiri. Þetta eru nú
einu sinni svo óskaplega ríkar
þjóðir! Og er ekki hér alltaf þessi
viðvarandi fátækt og eilífi skortur
á þessa heims gæðum, eða hvað?
Það verður bara að taka því þótt
einhverjir standi okkur örlítið
framar.
Þótt menn brynjuðu sig með
gamalkunnum aðferðum urðu
samt margir til að hrökkva í kút
þegar vitnaðist að Finnar stæðu
okkur átta sinnum framar hvað
varðar fjölda barnaheimilis-
plássa. Þetta var erfiður biti að
kyngja fyrir marga íslenska karla
sem sátu heima og fylgdust með
fréttum. Hvernig skyldi íslensku
konunum í Osló hafa iiðið við
þessi tíðindi?
Alþýðusamband íslands hefur
nýverið sent frá sér bækling sem
kallast Jafnrétti og ber undirtitil-
inn Konur og atvinnulíf. Þar eru
birtar tölulegar upplýsingar um
atvinnuþátttöku kvenna, laun
þeirra miðað við laun karla,
vinnutíma og fæðingarorlof svo
að eitthvað sé nefnt. Fjölmörg
línurit og ýmiss konar stólparit
hjálpa til við að draga upp ák-
veðna heildarmynd. Niðurstaða
hennar er í sjálfu sér ósköp skýr
og einföld og kemur kannski ekki
mjög mörgum svo afskaplega
mikið á óvart: Á vinnumarkaðin-
um er í flestum tilfellum mun erf-
iðara að vera kona en karl.
Verkalýðs-
hreyfingin
og fjölskyldan
í bæklingi ASÍ segir um fjöl-
skylduna:
„Fjölskyldan er hornsteinn
þjóðfélagsins. Þess vegna þarf að
hlúa að fjölskyldunni og tryggja
henni möguleika til að gegna
hlutverki sínu í síbreytilegu
samfélagi. Efnahagslegt öryggi er
forsenda jafnréttis. Einstakling-
urinn á að geta með vinnu sinni
tryggt afkomu sína og þeirra sem
hann hefur á framfæri.
Með aukinni atvinnuþátttöku
kvenna hefur hlutverkaskipan á
heimilunum breyst. Karlmaður-
inn er ekki lengur eina fyrirvinna
fjölskyldunnar og efnahagslegt
sjálfstæði kvenna hefur aukist.
Rannsóknir sýna hins vegar að
þrátt fyrir atvinnuþátttöku
kvenna eru heimilisstörfin þó enn
að stærstum hluta á þeirra hendi.
Þjóðfélagið verður að móta
nýja stefnu í fjölskyldumálum í
ljósi breyttra viðhorfa og stað-
reynda. Þar verður velferð barns-
ins og réttur að sitja í fyrirrúmi
svo og umönnun aldraðra og
sjúkra.“
Eru sumir jafnari?
Um jafnrétti segir í ASÍ-
bæklingnum:
„Krafan um að allir menn séu
jafnir felur ekki í sér að stefnt sé
að því að allir séu eins. Fjöldi
líffræðilegra, sálrænna, félags-
legra, menningarlegra og efna-
hagslegra atriða aðgreina ein-
Þjóðviljinn
Síðumúla 6-108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útg«fandl: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Rltstjórar: Ámi Bergmann, Mörður Ámason, Ottar Proppó.
Fróttastjórl: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hiörleifur
Sveinbjömsson, Kristófer Svavarsson, Magnfríóur Júlíusdóttir,
Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, Ólafur Gíslason, Ragnar
Karlsson, Sigurður Á. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.), Sœvar
Guðbjömsson, Tómas Tómasson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.).
Handrtta- og prófarfcalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlftateiknarar: Kristján Kristjánsson, Kristbergur Ó. Pétursson
Framkvœmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Símavarsia: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgerður Sigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu-og afgreiðslustjóri: Bjorn Ingi Rafnsson.
Afgrelðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumenn: Katrín Bárðardóttir, ÓlafurBjörnsson.
IJtkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Siðumula 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýslngar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verðílausasölu:70kr.
Helgarblöð: 80 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 800 kr.
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Mlðvlkudagur 10. ágúst 1988