Þjóðviljinn - 05.11.1988, Blaðsíða 6

þJÓÐVILJINN Málgagn
sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Tuttugu ára
Alþýðubandalag
í fyrstu viku nóvembermánaðar fyrir tveimur áratugum
samþykktu fulltrúar á landsfundi í gamla Sigtúni við Austur-
völl að stofna stjórnmálaflokk úr kosningabandalaginu sem
myndast hafði tólf árum áður: Alþýðubandalagið er tuttugu
ára í þessari viku.
Nafnið varð til í kringum 1956, þegar vinstriarmur úr Al-
þýðuflokknum gekk til samstarfs við Sósíalistaflokkinn í
kosningum, - inní það bandalag bættust síðan margir Þjóð-
varnarmenn í uþphafi sjöunda áratugarins. Þessa grund-
vallar sér enn stað í stefnu, vinnubrögðum og hefðum: nú
um helgina heldur ungt fólk í flokknum þannig upp á 50 ára
afmæli Æskulýðsfylkingarinnar, sem upphaflega var vett-
vangur ungs fólks í Sameiningarflokki alþýðu.
Alþýðubandalagið var í upphafi bandalag, pólitískt sam-
band, sem stefndi að því að sameina vinstrimenn undir einu
merki, og þessi uppruni setti strax mark sitt á flokkinn sem
stofnaður var 1968. Þar hafa vegist á og blandast saman
margir straumar vinstrihugmynda þessi tuttugu ár, og má
hafa það til marks að ennþá eru menn innanflokks ekki
alveg sammála um það hvað Alþýðubandalagið er: Stund-
um virðist það vera of mikið bandalag til að geta verið
flokkur, og stundum of mikill flokkur til að geta falið í sér
bandalag.
Það er eðlilegt að í flokki sem byggður er sem verkfæri til
samfélagsbreytinga sé tekist á um markmið og leiðir, að þar
uppdrífist sjaldan hinn steingeldi friður sem finna má í
sumum íhalds- og framsóknarflokkum og miðar að því að
viðhalda óbreyttu ástandi af ótta við að einhverjum skerðist
hagsmunir.
Einstigið vandrataða er að geta eflst af slíkri innri baráttu
hugmyndastrauma án þess að dragi úr slagkraftinum útá-
við, að holl átök breytist ekki í slítandi erjur vegna þess að
menn skilji ekki þegar fengin niðurstaða er pólitískur raun-
veruleiki.
Því er á þetta drepið þegar minnst er tuttugu ára afmælis
Alþýðubandalagsins að flokkurinn er nú að koma útúr
átakaskeiði sem hefur verið honum hollt en einnig gengið
honum mjög nærri. Og eftir atburði haustsins hefur flokkur-
inn nú fangið fullt, hefur tekist á hendur úrslitahlutverk í
ríkisstjórn sem gæti orðið til mikilla heilla, en gæti líka
skaðað flokkinn verulega ef illa fer.
Alþýðubandalagið hefur þá sögu eftir þessi tuttugu ár að
þar geta menn horft um öxl með stolti þrátt fyrir ágjafir fyrr og
síðar. Alþýðubandalagið hefur þessa áratugi verið sverð og
skjöldur í baráttu fyrir hagsmunum launafólks, fyrir íslensku
sjáifstæði, fyrir jafnrétti kynjanna, fyrir byggð um allt land,
fyrir menningarsókn og víðsýnum menntum. Alþýðubanda-
lagið hefur ekki komið á sósíalisma eftir tuttuga ára starf, en
því hefur tekist að marka það sérstæða samfélag sem hér er
við lýði og hafa uppi valkost þjóðlegrar jafnaðarstefnu við
landlægu stéttaranglæti og þýlyndi gagnvart erlendu valdi.
Þjóðviljinn, málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðs-
hreyfingar, sendir Alþýðubandalaginu kveðju sína á afmæl-
inu og mælist til þess að mega áfram vera flokknum sá vinur
er til vamms segir en í raun reynist.
Þorsteinn snýr aftur
Það vakti athygli í umræðum um stefnuræðu forsætisráð-
herra að Þorsteinn Pálsson stóð þar upp og er snúinn aftur
fyrir almenningssjónir.
Við sem ekki þekkjum rangala Valhallar héldum að Þor-
steinn væri hreinlega týndur í myrkviðinu, og var það haft til
marks að aðrir höfðu tekið forystu fyrir flokknum á þingi og í
fjölmiðlum; Friðrik varaformaður, Halldór krónprins, og
meira að segja Pálmi Jónsson fyrrverandi landbúnaðarráð-
herra í frægri ríkisstjórn.
Ljúft er og skylt að fagna endurkomu Þorsteins. Hann
hefur sýnilega ekki gefist upp ennþá við að halda formanns-
sæti sínu í Sjálfstæðisflokknum, - en þá ósk eiga bæði
Þorsteinn og Þjóðviljinn heitasta. _m
.HALLGRIMUR
Heimspeki fyrir böm
í tengslum við heimspekinám-
skeið sem nú fer fram á vegum
Heimspekistofnunar íslands fyrir
börn á neðri grunnskólaaldri mun
Þjóðviljinn birta greinaflokk sem
gilda mun sem ítarefni fyrir nám-
skeiðsþátttakendur, auk þess að
vekja annan almenning til umhugs-
unar og spurninga varðandi
heimspeki almennt og gildi hennar
í okkar samfélagi. En það færist nú
orðið í vöxt á nágrannalöndunum
að færa heimspekikennslu neðar í
aldurshópana og ná þar með fyrr til
hinnar óheftu hugsunar og beina
henni fyrr inn á brautir skipulegs
hugstarfs, eða þess sem kailað hef-
ur verið forhvetjandi raðhugsun.
Hefur aðferð þessi gefist vel og
þykja nemendur koma tilbúnari til
leiks í öðrum fögum, eru t.d. mun
leiknari í efasemdum og geta þar
með nálgast viðfangsefni sín frá
öðrum hliðum en áður og varpað á
þau nýju ljósi. Hafa heimspekingar
enda sannað það með rökleiðum að
í raun séu börnin undirstaða sam-
félagsins, þar sem ef ekki nyti
þeirra við, myndi okkur fækka þar
til landið færi í eyði. í þessum fyrsta
þætti munum við fjalla um nokkur
forspjallsvísindi heimspekinnar,
frumspeki veru og verundar sem í
raun er grundvöllur alls frumkvarð-
andi og afleiðandi orsakasamheng-
is og auk þess munum við fjalla um
segulvirkandi rökleiðni.
Eins og þið krakkar kannist sjálf-
sagt við eru tvö undirstöðuhugtök
ykkar og allrar tilveru yfirleitt, ver-
an og verundin. Veran er það sem
við öll erum áður en til verundar-
innar kemur, veran er við sjálf en'
verundin það sem við verðum í ger-
andi veru. Þetta ættuð þið öll að
kannast við, einkum þið sem yngst
eruð og munið sjálfsagt hvað best
hvernig hið verga samþættingareðli
fæðingarinnar frumkallaði veruna
úr forstigsmengi sínu og varpaði
henni með óbeinni hjáverkun inn í
heim verundarinnar. Einskonar
kyrrstæð víkkun á staðreyndum
orsakaheimsins. Af tilkomu ver-
unnar í verundina og þar með
þröngvun hennar í framverkandi
skriðferli virkrar eindar myndast á
móti greindarleiðun keðjumerk-
inga sem endar í bergmáli útvíkk-
andi tenginga jákvæðrar neindar.
Háð magni tímafars og gliðnun
samþættandi þátta í frumverulegri
tilveru krefst veran þar með í krafti
huglægrar andvörunar sinnar þess
að verundin vegi þar upp á móti
með umleiknilögmáli sínu og verð-
ur þannig til tvíþættandi grund-
völlur. fyrir sambandi þessara
tveggja eðla. Veran og verundin
leita þannig samþykkis orsakar og
afleiðingar sín á milli í endalausri
keðjuverkan sem þegar líður á
leitar sátta ytri og innri heims,
sýndar og eindarheims. í þessu lög-
máli eru t.d. skýranleg þau fyrir-
bæri í okkar daglega lífi sem við
köllum misviljanir.einsogt.d. þeg-
ar þið kastið bolta í vegg, vilji ykkar
varpar boltanum á vegginn, vera
ykkar framgegnir viljanum en ver-
undin, þ.e.a.s. veggurinn sjálfur,
varpar honum aftur til ykkar, en
ekki þó í beinni röklínu heldur á
mis við miðja veru ykkar, það vill
segja heldur á hlið við ykkur. Ver-
undin er misviljandi vera. Þetta er
það sem á erlendum málum er kall-
að „The Squash-factor" eða „Das
ballnichtiges Dasein".
Verundinni er síðan skipt í tvo
meginheima allrar síðgrískrar
heimspeki, sýndarheim og eindar-
heim. Segja má að í raun sé okkar
hversdagslegi raunveruleiki, eins
og til dæmis leið ykkar í skólann,
leiðakerfi strætisvagnanna eða ein-
faldlega háttatíminn, sýndar-
heimur. Hann er það sem þið sjáið
dags daglega og við fyrstu sýn sýnist
ykkur vera verundin sjálf. Þið sjáið
hlutina og framkallið þar með á-
sýnd þeirra í hugum ykkar og gefið
þeim ákveðna merkingu. Þessi
merking er hinsvegar lærð merk-
ing, einskonar arfur forvitundar,
hana lærið þið af fyrirrennandi
merkingarberum, eins og t.d. for-
eldrum ykkar. Þannig verður skyn-
heimurinn forkvarðaður af eldri
tímaþáttum sem bera í sér fyrir-
bindandi mengi merkinga og þann-
ig er samband ykkar við innri sann-
leik hlutkjarnans afgerður í hinni
upprunalegu eind sinni. En hvert
atriði hins daglega lífs ber að baki
hinni sýnilegu ásýnd sinni bergmál
hinnar frumspekilegu segulvirkun-
ar tilurðar þeirra. Eind þessi er í
raun hin upprunalega mynd hlutar-
ins og sannkölluð frummynd, skv.
Plató, sem er allt önnur en ykkar
eigin hugmynd merkingar. Og
þannig ber okkur ætíð að leita hinn-
, ar frumrænu merkingar hvers þess
hlutar sem á leið okkar verður, t.d.
þegar við bíðum eftir vagni á
stoppistöð og virðum fyrir okkur
tímaáætlunina sem hangir föst á
ljósstaurnum. f henni sem ogöllum
öðrum hlutum lýstur saman þess-
um tveimur heimum, annarsvegar
sjáum við hana í sýndarheiminum,
en hinsvegar er í henni falin frum-
mynd hennar úr eindarheiminum.
Við megum því ekki láta ásýnd
hennar villa okkur sýn í leit okkar
að hinni sönnu eindarmerkingu
hennar. Djúpt í okkar eigin veru
finnum við merkingu verundarinn-
ar. Þótt tölur tímatöflunnar hafi á-
kveðna merkingu í sýndarheimin-
um liggja að baki þeim aðrar og
afstæðari tölur eindarheimsins. Og
þannig verður biðin okkur upplagt
tilefni til innri hugsunar og efa-
semda, þar til vagninn kemur. En
ég mun nú fjalla frekar um þetta í
síðari þáttum.
Að lokum fjöllum við lítið eitt
um segulvirka rökleiðni sem að
undanförnu hefur átt talsverðu
fylgi að fagna meðal heimspekinga
og einkum þá þeirra sem tilheyra
hinum svokallaða lokaða lógisma
sem nú er mikið kenndur í banda-
rískum háskólum. Samkvæmt hon-
um er hver rökleiðing segulvirk,
þ.e.a.s. að hver dæmisþáttur laðast
að hinum og leiðir þar með til ann-
ars sem þar með vegur hina tvo
fyrri upp og slær þeim saman í út-
jöfnu. Rökleiðingunni er þannig
skipt í tvö virk segulsvið eða and-
þætti sem samtengdir verða að
segulrofi, útkvittandi afleiðingu,
sem við fyrstu sýn virðist vera mót-
sögn en inniheldur í raun samjafn-
andi merkingu hinna tveggja and-
rænu skauta, það sem kallað hefur
verið á erlendum málum syntetísk-
ur lógaryþmi. Kunnasta dæmið um
þetta og það sem stendur e.t.v.
ykkur næst er hin svokallaða
móður-leiðing. Frumleiðing henn-
ar er sú að „Oll börn eiga móður“
sem leitt er út í „En engin móðir á
öll börn“ sem afleiðir í segulrofinu:
„Öll börn eiga enga móður.“ Með
þessu sjáið þið því að ekki er allt
sem sýnist í lífi ykkar og heimspek-
in getur opnað ykkur nýjar og
óvæntar staðreyndir sem þið
höfðuð ekki áður leitt hugann að.
Jæja börnin góð, við ljúkum þessu
þar með í dag en í næsta þætti mun-
um við fjalla um fyrirbyggjandi fer-
tlhugsun. NYC> 16. okt. ’88
-Hallgrímur
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsímí 681348
Otgefandl:ÚtgálutólagPjóðviljans.
Ritatjórar: Ámi Bergmann, Mörður Arnason, Ottar Proppe.
Frétta»tjórl:LúðvíkGeirsson.
Bla&amenn: Dagur Þorleifsson, Guðmundur Rúnar Heiðarsson,
Heimir Már Pótursson, Hjörleifur Sveinbjörnsson, Kristófer
Svavarsson, Magnús H. Gíslason, Lilia Gunnarsdóttir, Olafur
Gíslason, Páll Hannesson, Sigurður A. Friðþjófsson (Umsjónarm. Nýs
Helgarb.), SævarGuðbjörnsson, ÞorfinnurÓmarsson(íþr.).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Jim Smart, Þorf innur Omarsson.
Útlitsteiknarar: KristjánKristjánsson, KristbergurO.Pótursson
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrif8tofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrlfstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjórl: OlgaClausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgeröur Sigurðardóttir.
Bílatjórl: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Anna Benediktsdóttir
Útbrelðslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna f^agnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Sföumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglý8ingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verðílausasölu:70kr.
Nýtthelgarblað: 100kr.
Áskriftarverð ó mánuði: 800 kr.
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 5. nóvember 1988