Þjóðviljinn - 17.11.1988, Blaðsíða 9

Högni Eyjólfsson er nýkominn frá Níkaragva en þangað fór hann
meðtveimuröðrum íslendingum, Einari ÞórGunnlaugssyni og Gunn-
ari Magnússyni. Ferðin var farin á vegum Alþjólegra ungmennaskipta
sem hefur aðallega sent ungt fólk til eins árs dvalar erlendis en vegna
sérstaks ástands í Níkaragva er ekki hægt að skipuleggja þannig ferðir
þangað. í hópnum voru 12 manns frá Finnlandi, Danmörku, Noregi,
Þýskalandi, Belgíu og íslandi. Högni dvaldi fyrstu 6 vikur þessarar
þriggja mánaða ferðar í La Colonia, litlu þorpi í norður Níkaragva. Þar
tók hann þátt í því ásamt félögum sínum að byggja skóla og barna-
heimili. Úr ekki mikilli fjarlægð mátti daglega heyra skothríð Contra-
skæruliða sem enn herja á landsmenn með stuðningi Bandaríkjanna
þótt margir haldi að þessu stríði sé lokið. Þjóðviljinn bað Högna að
segja frá ferð sinni.
Hélduð þið íslendingarnir hóp-
inn allan tímann?
Já, nema Einar fór aðeins á
undan okkur frá Níkaragva.
Fyrstu 6 vikurnar vorum við í
norðurhéruðum landsins, á svæði
vísu dregið úr árásum þeirra
vegna þess að fjárveitingar
Bandaríkjamanna hafa minnkað.
En þeir eru enn í fullum gangi og
stríðið stendur enn. Efnahags-
ástandið í Níkaragva er mjög
Mjög erfitt er að fá varahluti eftir viðskiptabann Bandaríkjanna í maí
1985.
sem er á mörkum stríðssvæðisins
og þar hjálpuðum við heima-
mönnum við að byggja barnahei-
mili og skóla. Þetta er verkefni
sem er unnið í samvinnu við land-
búnaðarráðuneytið, verkalýðsfé-
lag landbúnaðarverkamanna og
þýsk heildarsamtök stuðningsfé-
laga við Níkaragva. Þessi samtök
styrkja þetta verkefni með því að
senda vinnuhópa sem vinna með
innlendum verkamönnum og svo
styrkja þau landsmenn með pen-
ingum fyrir sölu á Níkaragvakaffi
í Þýskalandi.
Eftir þriggja mánaða dvöl í
Níkaragva finnst þér þá að ís-
lendingar geri sér grein fyrir
ástandinu þar og hvernig er að
búa þar?
Nei, ég held að fólk viti yfir-
höfuð lítið um það sem er að ger-
ast þarna. Við montum okkur
stundum af því að vera upplýst
þjóð, t.d. miðað við Bandaríkja-
menn, en mér finnst að fólk sem
ég tala við viti lítið og sumir rugla
Níkaragva meira að segja saman
við Nígeríu í Afríku. Þeir sem þó
reyna að fylgjast með fréttum
hafa verulega skakka mynd af
þessu líka. Vegna 'þess að þær
fréttir sem við fáum eru þessar
dæmigerðu Reuters-fréttir sem
eru mjög litaðar. Til dæmis virð-
ist fólk hér almennt telja að
stríðið sé búið í Níkaragva, það sé
vopnahlé í gangi og friðarvið-
ræður, sem er alls ekki rétt.
Það var samið vopnahlé í vor
sem stóð í þrjá mánuði en það
kom ekkert út úr því og Contra-
skæruliðar halda áfram að drepa
fólk og voru að því í næsta ná-
grenni við okkur á meðap við
dvöldum í landinu. Það hefur að .
slæmt og hefur verið það á und-
anförnum árum. Þetta er fyrst og
fremst vegna stríðsins, þeir þurfa
að eyða miklum fjármunum í her-
inn og varnir landsins. Þetta
ástand ríkir enn og mun ríkja
áfram á meðan það er óbreytt
stefna hjá Bandaríkjastjórn.
Morð á varnar-
lausum
Varðstu sjálfur vitni að bcinum
átökum eða afleiðingum þeirra?
Ekki beinum átökum en hins
vegar voru hópar Contraskæru-
liða allt í kring þar sem við vor-
um. Það sem við urðum varir við
voru skothríðir á kvöldin þegar
varðmennirnir í kring um þorpið
okkar voru að skjóta. Það búa
700 manns í þorpinu og þar var 30
manna varðsveit. Þeir skjóta
alltaf þegar þeir verða varir við
skæruliða til að fæla þá í burtu.
Contraskæruliðar ráðast yfirleitt
ekki á staði þar sem þeir vita að
eru varnir fyrir, heldur ráðast
þeir eingöngu á varnarlaust fólk
núorðið.
Við sáum líka afleiðingar átak-
anna. Á meðan við dvöldum
þarna var einn maður úr þorpinu
drepinn. Hann var að keyra á
milli bæja með 7 öðrum og
contraskæruliðar sátu fyrir bíln-
um og drápu þrjá og særðu alla
hina. Líkið var samdægurs flutt
til þorpsins og haldin líkvaka að
þeirra sið; þetta var Miskítóindí-
áni. Við tókum þátt í vökunni og
gáfum fólkinu kerti til að setja
hátíðlegri blæ á vökuna. Þessi
maður var einn af eldabuskunum
sem elduðu ofan í okkur. Nokkr-
um vikum síðar var sonur annarr-
ar eldabusku, 18 ára strákur,
drepinn við svipaðar aðstæður.
{ 7-8 kílómetra fjarlægð frá
okkur réðust contraskæruliðar á
þorp, ráku alla út úr húsum sín-
um og brenndu þau. Þeir drápu
engan en það munaði minnstu að
eitt barn brynni inni. Þeir
meinuðu móður þess að fara inn
og bjarga því en bróðir hennar
stökk innum glugga og náði að
bjarga barninu á elleftu stundu.
Þetta fólk missti allar eigur sínar í
árásinni og öll húsdýr vegna þess
að skæruliðarnir helltu olíu yfir
dýrin og kveiktu í þeim.
Við heyrðum líka af atburðum
sem gerðust lengra frá okkur.
Þeir réðust t.d. á samyrkjubú í 50
kílómetra fjarlægð og drápu 3 lítil
börn og særðu 7 önnur og drápu 6
fullorðna. Farþegabátur frá Blue
fields á austurströndinni varð
tvisvar fyrir árás á meðan við vor-
um þarna.
Fer stríðið almennt svona
fram?
Þetta er atburðarásin núna.
Fyrir nokkrum árum voru þetta
miklu meira beinir bardagar á
milli skæruliða og hersins. Þá
voru þeir í stærri flokkum. Sand-
inistaherinn er líka mjög öflugur
við að leita þessa hópa uppi og
sitja fyrir þeim. Það voru tveir
slíkir bardagar skammt frá okk-
uL
Hvað eru contraskæruliðar
víða um landið?
Þeir eru á takmörkuðu svæði í
fjallahéruðum í norðurhluta
landsins og eingöngu á lands-
byggðinni; þeir eru ekki í borg-
um. Þeir eru líka aðeins sunnantil
í landinu en halda engum land-
svæðum og fara alltaf í felur á
daginn.
Hvað er talið að þeir séu marg-
ir?
Mig minnir að þeir séu um 10
þúsund en þeim hefur fækkað
stórlega, sérstaklega eftir að
samningar tókust með Sandinist-
um og Miskítóindíánum sem
börðust áður með contraskæru-
liðum. Það er eiginlega það
merkilegasta sem hefur verið að
Myndir: Högni
gerast þarna undanfarin ár og við
höfðum mikinn áhuga á eftir að
hafa dvalið í La Colonia. Helm-
ingur íbúanna þar voru Miskító-
indíánar sem voru fluttir þangað
gegn vilja sínum af Sandinistum
1982. En Sandinistar hafa einmitt
verið gagnrýndir einna mest fyrir
þessa flutninga.
Samiðvið
indíána
Miskítæóindíánar höfðu búið
við Rio Coco, sem er á landa-
mærum Hondúras og Níkaragva
Miskítóbörn fyrir utan heimili sitt í La Colonia.
er
okkar bylting
Högni Eyjólfsson segir frá þriggja mánaða dvöl sinni í
Níkaragva þar sem hann vann við hjálparstörf
þar sem mestu átökin voru.
Skæruliðar notfærðu sér mikið
indíánana. Það ríkir mjög gömul
andúð með indíánum á spæn-
skumælandi mönnum sem nær
mörg hundruð ár aftur í tímann,
frá því að Englendingar og Spán-
verjar börðust þarna um völd. En
Miskítóindíánar voru í einhvers
konar hernaðarbandalagi við
Breta.
í dag eru indíánar aðeins ör-
lítið brot af þjóðinni. Níkaragva-
menn eru um 3,5 miljónir en indí-
ánar eru innan við 100 þúsund.
En hvað oili sinnaskiptum indí-
ánanna?
Eftir flutningana jókst andúð
þeirra á Sandinistum og þeir tóku
upp vopnaða baráttu með contra-
skæruliðum. En síðan sneru
Sandinistar við blaðinu og viður-
kenndu að þessir flutningar
hefðu verið mistök og vildu
semja við indíánana. Nú eru bún-
ar að vera í gangi samningavið-
Contraskæruliðar ráðast síður á þorp þar sem þorpsbúar hafa komið sér upp varðsveit-
ræður í um 4 ár um sjálfsstjórn til
handa þjóðarbrotunum á austur-
ströndinni þar sem indíánarnir
búa. Þetta á reyndar líka við um
Kríóla. Þjóðarbrotin eiga að fá
sjálfsstjórn í sínum málum og fá
að hafa allt stjórnskipulag og at-
vinnumál eins og þeir vilja.
Indíánarnir vilja t.d. ekki lifa
og starfa eins og meiri hluti þjóð-
arinnar gerir. Níkaragva er land-
búnaðarland og stærsti hluti
fólksins vinnur við landbúnað í
stórum einingum. En það er
fjarri hugsunarhætti indíána að
vinna sem verkamenn. Þeir vilja
bara lifa á landinu nokkurn veg-
inn hvem dag fyrir sig. Þeir eru
eiginlega á hálfgerðu hirðingja-
stigi og vilja halda því áfram.
I kjölfar nýju laganna hefur al-
ger meirihluti indíána snúist til
liðs með stjórninni. Þeir hafa
ekki lagt niður vopn heldur eru
herdeildirnar þeirra farnar að
verja þorp fyrir árásum contra. í
kjölfar þessara samninga hafa
Miskítóindíánar fengið að flytja
aftur til heimkynna sinna og
koma nú þúsundum saman til
baka frá Hondúras.
Stríðiö sogar til
sín fé
Þú talaðir áðan um „bágborið
efnahagsástand“. Þetta er frasi
sem maður á orðið erfitt með að
skilja vegna þess að það er talað
um bágborið efnahagsástand á ís-
landi og svo í þriðja heiminum og
þetta hefur allt sitt hvora
meininguna. Hvernig kemur
þetta fram á þjóðinni í
Níkaragva?
Það er einfaldast að lýsa þessu
með lífsstandarnum þar sem við
vorum og svo fátækrahverfum í
borgunum. En landbúnaðar-
verkamenn í þessu kaffiræktar-
héraði fengu húsnæði ókeypis og
fæði í sameiginlegu eldhúsi.
Matur er mjög frábrotinn, sami
maturinn á hverjum degi. Brúnar
baunir og maískökur á morgnana
með 3. flokks kaffi, í hádeginu
voru brúnar baunir, maískökur
og hrísgrjón og á kvöldin voru
brúnar baunir og maískökur.
Þjáist fólk þá ekki af næringar-
skorti?
Það vaxa þarna appelsínutré
og sítrónutré villt. Reyndar er
ekki mikið af þeim og yfirleitt er
búið að tína af þeim áður en
ávextirnir eru orðnir þroskaðir.
Þannig að fólkið fær einhver nær-
ingarefni með þessum hætti. Og
síðan á hver verkamaður rétt á
1-2 hekturum lands til að rækta
eitthvað sjálfur. Það var misjafnt
hvað fólk var duglegt við það, fór
eftir því hvað það hafði búið
þarna lengi.
Launin eru um 6 krónur á dag
eða um 120 krónur á mánuði. Það
er hins vegar talið að grunnfæða
fyrir einn mann kosti um 650
krónur á mánuði.
Ríkið sér um alla menntun og
heilsugæslu. Heilsugæslan er á
góðu stigi miðað við hvernig hún
var áður, þótt hún sé ekki á því
stigi sem við eigum að venjast. í
La Colonia sem er 700 manna
þorp, var heilsugæslustöð þar
sem var alltaf ein hjúkrunarkona
og læknir kom þarna 5 daga vik-
unnar en hann þjónaði líka 4—5
þorpum öðrum. Helsti ókostur-
inn er kannski skortur á lyfjum og
flutningar ef einhver slasast því
vegakerfið er mjög slæmt. Fá-
fræði fólks varðandi heilsugæslu
er líka vandamál og hreinlæti í
sambandi við matargerð var
ábótavant. Fólk var almennt
þrifalegt til fara en var t.d. ekki
meðvitað um að nota hreint vatn
við matargerð, sem er orsök
margra sjúkdóma þarna. Það er
að vísu töluvert gert í því að upp-
fræða fólk og það koma reglulega
heilsugæsluráðgjafar til að kenna
fólki hreinlæti.
Nýtur byltingin og stjórnin
stuðnings fólksins?
Já, og það kom mér raunar
nokkuð á óvart. Fyrstu árin eftir
byltinguna batnaði ástandið í
landinu en síðan hefur dregið úr
öllum framförum eftir að stríðið
hófst og að mörgu leyti eru þeir á
svipuðu stigi efnahagslega og
fyrir byltingu. Ég var búinn að
heyra að fólk væri orðið mjög
þreytt á byltingunni og bölvaði
stjórninni. En ég held að það eigi
fyrst og fremst við í höfuðborg-
inni þar sem er stærri hluti efri
millistéttar sem var vön mjög
góðu fyrir byltingu. En í þorpinu
virtust allir vera miklir stuðnings-
menn byltingarinnar og virtust
meðvitaðir um að þetta væri
þeirra bylting. Þetta á reyndar
ekki við um Miskítóindíána, þeir
höfðu engan áhuga á byltingunni,
vildu bara komast heim. Eg var
líka hissa á hvað allir virtust
sannfærðir um að þetta ástand
væri út af stríðinu og að það þyrfti
að fá Bandaríkjamenn til að
hætta því til að tryggja framfarir í
landinu.
Eyðilegging
Jóhönnu
Þú varst í Managua þegar felli-
bylurinn Jóhanna skall á, kom
hann hart yfir borgina?
Við vorum ekki lengi í Manag-
ua, vorum nýkomnir frá því svæði
sem varð verst úti í fellibylnum.
Við rétt náðum að sjá bæinn Blue
fields þar sem einungis 5% hús-
anna standa heil uppi eftir felli-
bylinn. Þar vorum við í heimsókn
hjá íslendingi, Pétri Böðv-
arssyni, en hann var að vinna þar
á vegum danskrar deildar al-
þjóðasamtaka sem heita WUS.
Hann er skipatæknifræðingur og
var að gefa þeim góð ráð varð-
andi skipasmíðar.
Fellibylurinn skall ekki með
mikilli hörku á Managua en þar
var samt mikill viðbúnaður. Það
var forvitnilegt að fylgjast með
undirbúningnum, fólk var flutt í
neyðarbyrgi, aðallega mæður
með börn. Við fórum nokkrir út-
lendingar í sjálfboðaliðasveitir til
að aðstoða við þessa flutninga
sem gengu mjög hratt fyrir sig.
Það var öll áhersla lögð á að
bjarga mannslífum en eignir sátu
á hakanum og það er ekki hægt
að segja annað en þetta hafi tek-
ist vel, það dóu innah við 100
manns. Þetta verður að teljast
fátt miðað við þá eyðileggingu
sem varð. Það er talið að um 300
þúsund manns séu heimilislausir
eftir fellibylinn og neyðin er
mikil. Efnahagsleg áhrif fellibyls-
ins koma ekki fram fyrr en á
næsta ári. í kaffiræktarhéruðum
fóru margar brýr í flóðum sem
fylgdu í kjölfarið og vegir
skemmdust. En núna er kaffi-
uppskeran einmitt að hefjast og
þá eru vegirnir mjög mikilvægir
því kaffið þarf að komast í verk-
smiðjur á innan við sólarhring
svo það skemmist ekki.
Bylting með
framtíð
Geta íslendingar á einhvern
hátt stutt Níkaragvamenn?
Við ræddum það mikið á með-
an við vorum þarna hvernig hægt
væri að styðja þetta land. Það er
áhrifamikið að sjá hvað er mikill
stuðningur þarna frá mörgum
Evrópulöndum, það eru ótal
verkefni þarna í gangi, sérstak-
lega frá Norðurlöndum og þá sér-
staklega ríkisstjórnum á Norður-
löndum. Það sem við vorum að
tala um að senda var hlægilega
lítið í samanburði við það sem
Svíar t.d. gera, maður hálfpart-
inn skammaðist sín. En Níkar-
agvamenn lögðu alltaf höfuð-
áherslu á að þeir væru sjálfbjarga
ef þeir fengju að vera í friði.
Besta hiálpin væri að setja pressu
á Bandaríkjamenn um að leyfa
þeim að vera í friði og ég held að
það sé besta hjálpin sem við get-
um veitt þeim, sem eitt af Vest-
ur-Evrópuríkjunum og sem vinr-
íki Bandaríkjanna. Eg held að
það væri ástæða til að taka þetta
mál upp hjá nýrri ríkisstjórn hér.
Á byltingin í Níkaragva fram-
tíð fyrir sér?
Já, ég er ekki í nokkrum vafa
um það og ég er hissa á því hvað
menn hér hafa lítinn áhuga á
henni. Þessi bylting er eitt það
merkilegasta sem er að gerast í
þriðja heims ríki í dag. Þetta er
bylting sem ekki er í raun vitað
hvert stefnir. Hún er ekki
hreinræktuð sósíalísk bylting.
Þeir halda því fram að þeir vilji
blandað hagkerfi sem er að vísu
ekkert skilgreint og þeir segjast
vilja halda uppi jákvæðu sam-
bandi við bæði ríki austurs og
vesturs. Þeir hafa líka rnjög gott
samband við kirkjuna, eru mjög
trúaðir. En kirkjan er klofin í af-
stöðu sinni til byltingarinnar.
Stelpa sem ég þekki dvaldi í kjall-
ara kirkju þegar fellibylurinn
skall á. Þegar fólkið kom upp
messaði presturinn og þakkaði
guði forsjónina og síðan Sandin-
istum fyrir gott skipulag.
Þegar maður kemur heim eftir
þessa dvöl finnst manni öll um-
ræða um gjaldþrot og neyðar-
ástand hjákátleg ef maður ber
ástandið hér saman við ástandið í
Níkaragva. Okkar vandamál eru
smá við hliðina á þeirra. -hmp
Mið-Ameríkuncfndin gengst fyr-
ir söfnun vegna þeirra 300 þús-
und manna sem misstu hcimili sín
í fellibylnum Jóhönnu. Framlög
má inna af hendi á bankabók
númer 801657 í Alþýðubankan-
um eða með gíróseðli inn á gíró-
númer 0801-05-801657.
Högni Eyjólfsson.
( kaffihéruðunum varð vegakerfið mjög illa úti í fellibylnum og kemur
það niður á kaffiuppskerunni.
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmudagur 17. nóvember 1988
Fimmudagur 17. nóvember 1988 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9