Þjóðviljinn - 15.06.1989, Blaðsíða 2

HUSMÆÐI
Áhersla á fjölbreyttari valkosti
Nýlegskýrslafráfélagsmálaráðuneytinu. Ofuráhersla á séreignafyrirkomulagið erekki
réttaleiðin. Jafnrétti eignar- og leiguhúsnœðis forsenda almenns leigumarkaðar
Sú séreignastefna í hús-
næðismálum sem verið hefur
allsráðandi hérlendis um
langt skeið er af ýmsum talin
hafa gengið sér til húðar. Það
er ekki lengur í takt við hug-
myndir fólks um jafnrétti í
húsnæðismálum að ekki sé
völ á öðru en að kaupa íbúð til
að tryggja sér öruggt heimili.
Margir telja þetta spurningu
um sjálfsögð mannréttindi að all-
ir eigi kost á öruggu húsnæði á
þeim kjörum sem hægt er að ætl-
ast til að almennt launafólk ráði
við. Samhliða hinu almenna
húsnæðiskerfi hefur þó félagsleg
uppbygging farið fram og á þessu
ári eru 60 ár liðin frá því að lög um
verkamannabústaði voru sett og
með því lagður grunnur að því
kerfi sem við þekkjum í dag. En
jafnvel innan félagslega kerfisins
er hugmyndin um að fólk eigi að
eignast húsnæðið allsráðandi því
stærstur hluti kerfisins eru sölu-
íbúðir á vegum stjórnar verka-
mannbústaðanna.
6500 félags-
legar íbúðir
Samkvæmt upplýsingum úr fé-
lagsíbúðaskrá Húsnæðisstofnun-
ar ríkisins hafa verið byggðar
rúmlega 6500 félagslegar íbúðir
hérlendis. Mest hefur verið byggt
af söluíbúðum á vegum stjórna
verkamannaíbúða en tiltölulegar
fáar leiguíbúðir. Á árunum 1980-
1987 var veitt lán úr Byggingar-
sjóði verkamanna fyrir 1782
íbúðum, þar af var lánað til 1528
verkamannabústaða, 99 leigu-
íbúða á vegum sveitarfélaganna
og 155 leiguíbúða ætlaðra öldruð-
Fólkvilleiga sínar íbúðir
Páll R. Magnússonformaður verkamannabústaðanna íReykjavík:
Kerfið hefur reynst vel. Þörf á að laga það að breyttum aðstœðum
Páll R. Magnússon. Mynd: Jim Smart.
Á þessu ári verður lokið við
by99ingu 170 nýrra íbúða í
Hamrahverfi í Grafarvogi á
vegum vekamannabústaða í
Reykjavík, og hafin verður
bygging á 100 nýjum íbúðum í
Húsahverfi í Grafarvogi síðar
á þessu ári. Alls hafa um 1300
verkamannaíbúðir verið
byggðar í Reykjavík en sam-
tals eru á fjórða þúsund íbúðir
sem heyra undir stjórn verka-
mannabústaða í borginni.
Eftirspurnin eftir íbúðum í
verkamannabústöðum hefur
alltaf verið miklu meiri en fram-
boðið. Sem dæmi má nefna að á
þessu ári hafa borist 1129 um-
sóknir en 217 íbúðir eru til ráð-
stöfunar. Það er stjóm verka-
mannabústaða í hverju sveitarfé-
lagi sem metur umsóknirnar og
úthlutar íbúðum.
Nokkur gagnrýni hefur komið
fram á fyrirkomulag verkamann-
abústaðkerfisins og menn hafa
bent á aðrar lausnir sem hugsan-
lega gætu leyst það af hólmi.
Meðaí annars kemur þessi
gagnrýni fram í skýrslu um félags-
lega íbúðakerfið sem unnin var
fyrir félagsmálaráðuneytið ný-
lega. Af þessu tilefni ræddi blaða-
maður við Pál R. Magnússon,
formann stjómar verkamanna-
bústaðanna í Reykjavfk.
Á hvaða kjörum eru íbúðir í
verkamannabústað seldar?
Verkamannaíbúðir em hag-
stæðustu íbúðarkaup sem völ er
á. Almenna reglan er sú að lánað
er fyrir 85% af íbúðarverði í 42
ár. I ákveðnum tilfellum er hægt
að fá viðbótarlán upp í 90% af
íbúðarverði og 100% lán er veitt í
undantekningartilfellum. Lánin
fylgja láskjaravísitölu og bera 1%
vexti.
Sem dæmi um greiðslubyrði
kaupanda má nefna að ef lánaðar
em 5 milljónir, sem er með hæstu
lánum í dag þá eru afborganir um
150 þúsund á ári eða um 12.500
krónur á mánuði. Þriðjungur
þessarar upphæðar er raunveru-
legur spamaður íbúðarkaupanda
sem hann fær endurgreitt þegar
hann fer út úr íbúðinni.
Er ekki hœtta á að svona úthlut-
unarkerfi hætti að verka sem
skyldi þegar þetta margar um-
sóknir eru um hverja íbúð?
Það er auðvitað erfitt verk að
meta umsóknir þegar þær em
margfalt fleiri en íbúðirnar, en
hér í stjórn verkamannabústað-
anna í Reykjavík hefur verið al-
ger samstaða um úthlutun. Við
gemm okkar besta til að finna út
hvar þörfin er mest og hvaða
sjónarmið er rétt að leggja til
gmndvallar.
Hvernig eru stjórnir verka-
mannabústaða skipaðar?
í stærri sveitarfélögum em
stjórnir skipaðar 7 mönnum, 3
em kosnir af sveitastjómum eftir
hverjar sveitastjómarkosningar,
3 fulltrúar em skipaðir af verka-
lýðsfélögunum og félagsmálaráð-
herra skipar 1 fulltrúa sem jafn-
framt er formaður nefndarinnar.
Er ekki eðlilegt að þaðfarifram
endurskoðun á högum þeirra sem
úthlutað fá íbúð í verkamanna-
bústað til þess að koma í veg fyrir
að fólk njóti aðstoðar miklu
lengur en það hefur þörf fyrir?
Jú það er eðlilegt að fram fari
endurskoðun á högum fólks að
ákveðnum tíma liðnum og vaxta-
kjör breytist ef aðstæður hafa
batnað mikið. En til að koma á
svona endurskoðun þarf að
breyta lögunum. Einnig þarf að
hafa betra eftirlit með íbúðum
sem fólk leigir út þannig að íbúð-
imar skili sér betur inn í kerfið
aftur þegar fólk þarf ekki lengur á
þeim að halda.
Er mikið um það aðfólk fái lán
fyrir 100% af íbúðarverði?
Það eru alltaf einhverjar íbúðir
seldar á þeim kjörum og umsókn-
um um slík lán hefur fjölgað und-
anfarin ár. Þá greiðir fólk útborg-
unina sem svarar til 10% af
kostnaðarverði íbúðarinnar á
þremur árum en byrjar ekki að
borga af langtímalánunum fyrr
en eftir þann tíma.
Ég er þeirrar skoðunar að líta
eigi á þennan tíma sem reynslu-
tíma til að sjá hvort fólk ræður við
að kaupa íbúðina og gefa ekki út
afsal fyrr en eftir að útborgunin
hefur verið greidd. Eins og fyrir-
komulagið er núna þá er gefið út
afsal um leið og kaup eru gerð en
það tíðkast ekki á almennum
markaði að kaupendur fái afsal
fyrr en útborgun hefur verið
greidd.
ískýrslu félagsmálaráðuneytis-
ins segir að þetta fyrirkomulag að
byggja sérstakar íbúðir fyrir lág-
launafólk stuðli að óæskilegri
sundurgreiningu þjóðfélags-
hópa?
Ég get nú ekki tekið undir
þetta. íbúar verkamannabústað-
anna eru nokkurn veginn þver-
snið af þjóðinni og ekkert öðm-
vísi fólk en gerist og gengur. Fjöl-
mennasta hverfið sem byggt hef-
ur verið á okkar vegum er í Selja-
hverfi í Breiðholti þar sem eru
um 308 íbúðir og þær íbúðir em
mjög vinsælar.
Hins vegar er það stefnan hjá
okkur að byggja ekki of margar
íbúðir saman og að þær sem
byggðar em falli vel að annari
- byggð. Það er æskilegt að hafa
íbúðimar ekki mikið fleiri en 100
saman.
Hefurþú trú á því að almennar
leiguíbúðir geti leyst verkamanna-
bústaðakerfið af hólmi?
Nei ég hef ekki trú á því. Fólk
vill eiga sínar íbúðir sjálft auk
þess sem það hefur ýmsa kosti í
för með sér. Reynsla annars stað-
ar frá sýnir til dæmis að umgengni
í eignaríbúðum er betri en í leigu-
húsnæði og hagsmunir kaupand-
ans em ótvírætt betri varðandi
verkamannabústaði vegna þess
að þar er um þriðjungur þess sem
kaupandi greiðir raunvemlegur
spamaður sem hann fær endur-
greiddan þegar hann flytur út.
Hver er framtíð verkamanna-
bústaðanna?
Ég hef trú á því að verkamann-
abústaðakerfið eigi eftir að eflast
og styrkjast. Það þarf sífellt að
endurskoða kerfið þannig að það
lagi sig að breyttum aðstæðum og
verði sveigjanlegra. Ýmsar
breytingar em þarfar en í gmnd-
vallaratriðum hefur það reynst
vel. Vandinn nú sem oft áður er
hins vegar sá að of lítið fé er til
ráðstöfunar og þess vegna ekki
hægt að sinna öllum þeim sem
þurfa á aðstoð að halda.
•Þ