Þjóðviljinn - 15.06.1989, Blaðsíða 3

um, öryrkjum eða náms-
mönnum.
Búseti
Húsnæðissamvinnufélagið
Búseti var stofnað árið 1983.
Fyrstu íbúðirnar á vegum félags-
ins voru reistar við Frostafold í
Grafarvoginum.
Til þeirra byggingar var veitt lán
úr Byggingarsjóði verkamanna.
Hugmyndin að baki félagsins
er sú að koma upp kerfi sem býð-
ur upp á ódýrt og öruggt leigu-
húsnæði fyrir alla þá sem kjósa
þann valkost . Ýmsir efasemda-
menn og andstæðingar búsetufyr-
irkomulagsins létu fljótt í sér
heyra. Á Alþingi deildu menn
um það hvort veita ætti lán úr
Byggingarsjóði verkamanna til
að byggja leiguhúsnæði þar sem
fullfrískt fólk kæmi til með að búa
ekki síður en aðrir sem af ein-
hverjum orsökum búa við skert
aflahæfi. í upphafi var aðeins
veitt lán til að byggja íbúðir fyrir
öryrkja, aldraða og námsmenn
en með lögunum um kaupleigu-
íbúðir öðlaðist Búseti endan-
legan lánsrétt.
Lög um kaup-
leiguíbúðir
Árið 1988 voru samþykkt lög
frá Alþingi um svonefndar
kaupleiguibúðir. í lögunum er
gert ráð fyrir bæði félagslegum og
almennum kaupleiguíbúðum.
Lán til bygginga hinna fyrr-
nefndu eru á lægri vöxtum og til
lengri tíma en lán til almennra
kaupleiguíbúða. Fyrirkomulag
kaupleigukerfisins er með þeim
hætti að Byggingarsjóður verka-
manna lánar allt að 85% af bygg-
ingarkostnaði slíkra íbúða en
framkvæmdaaðilar sem geta ver-
ið sveitarfélög, byggingarsam-
vinnufélög, fyrirtæki eða einstak-
lingar leggja til 15% af bygging-
arkostnaði.
íbúum kaupleiguíbúða er gef-
inn kostur á að leigja íbúðina í 5
ár en eftir þann tíma geta þeir
keypt íbúðina með mánaðar-
legum afborgunum.
Leigufjárhæð fyrir kaupleigu-
íbúð er ákveðið hlutfall af vöxt-
um, verðbótum og afborgunum
af lánum Byggingarsjóðs ríkisins,
vöxtum og verðbótum af lánum
framkvæmdaaðila. Auk þess er
reiknaður inn í leiguna kostnaður
við umsjón og viðhald hússins og
fasteigna- og brunabótagjöld.
Þar sem veitt eru hagstæðari
lán til félagslegra kaupleiguíbúða
er leiguverð þeirra lægra en fyrir
almennar kaupleiguíbúðir en
skilyrði þess að fá félagslega
kaupleiguíbúð eru þau sömu og
fyrir úthlutun íbúðar í verka-
mannabústað. Sem dæmi um
leiguverð má nefna að almenn
kaupleiguíbúð sem kostar 5
milljónir er leigð á 25.868 krón-
ur.
Með kaupleigukerfinu er verið
að gera tilraun til að brjótast út úr
því séreignafyrirkomulagi sem
hefur verið allsráðandi í húsnæð-
iskerfinu og auka framboð leigu-
húsnæðis. Kaupleigukerfið ætti
þannig að geta nýst ýmsum þjóð-
félagshópum sem ekki geta keypt
íbúðir eða hafa ekki aðstæður til
mikilla fjárfestinga til Iengri eða
skemmri tíma. Aðstæður í hús-
næðismálum úti á landsbyggðinni
eru víða með þeim hætti að
skortur á hentugu húsnæði stend-
ur í vegi fyrir því að fólk flytjist
þangað. Menn binda vonir við að
kaupleigukerfið leysi að ein-
hverju leyti þann vanda.
Gallar nú-
verandi kerfis
í nýútkominni skýrslu um
fyrirkomulag félagslega íbúðar-
lánakerfisins sem unnin var á
vegum félagsmálaráðuneytisins
er gerð almenn úttekt á því kerfi
sem nú er í gangi bent á ýmsa
galla og leiðir til úrbóta.
HÚSNÆÐI
Félagslegar lausnir húsnæðis-
mála hér á landi eru í ríkara mæli
bundnar við eigið húsnæði frem-
ur en leiguhúsnæði ólíkt því sem
tíðkast víða erlendis. Áherslan á
séreignastefnuna hefur verið svo
mikil að heimilað hefur verið að
lána allt að 100% kostnaðarverð
íbúðar í verkamannabústað í viss-
um tilfellum. Þetta telja höfund-
ar skýrslunnar of langt gengið í
séreignastefnu og benda á aðrar
lausnir.
í skýrslunni er fjallað um það
fyrirkomulag að tengja aðstoð
hins opinbera við íbúðina sjálfa
eins og nú er gert og bent á að það
geti leitt til þess að hin félagslega
niðurgreiðsla falli ekki ævinlega í
skaut þeirra sem þurfa aðstoð og
aðeins þann tíma sem viðkom-
andi þarf á henni að halda. Þegar
úthlutað er íbúð í verkamanna-
bústað er litið á tekjur og félags-
legar aðstæður umsækjanda síð-
astliðin 3 ár, en eftir að úthlutun
hefur farið fram er umsækjandi
orðinn eigandi íbúðarinnar og
engin endurskoðun fer fram á að-
stæðum hans eða þörf fyrir að-
stoð. í þessu sambandi er þó bent
á ágalla á tekjuviðmiðunum sem
notaðar eru við úthlutun verka-
mannbústaða.
Bent er á að það sé úr takt við
tímann að byggja sérstaka „bú-
staði“ fyrir láglaunafólk sem
stuðli með ýmsum hætti að óæski-
legum félagslegum aðskilnaði og
sundurgreinigu í þjóðfélaginu.
Einnig kemur fram í skýrslunni
gagnrýni á stjómum í verka-
mannabústaðakerfinu sem talin
er of þung í vöfum og ekki nægi-
lega skilvirk og m.a. bent á að
óeðlilegt sé að ábyrgð og úthlut-
unarvald fari ekki saman.
Tillögur
um úrbætur
Umfjöllun í skýrslunni um úr-
bætur er skipt í tvo kafla, annast
vegar endurbætur á núverandi
kerfi og hins vegar hugmynd að
nýju fyrirkomulagi.
Þær hugmyndir sem lúta að
uppstokkun kerfisins byggjast á
því að horfið verði frá því að
binda aðstoð hins opinbera við
mikið niðurgreidd lán sem fylgja
ákveðnum eignaríbúðum sem út-
hlutað er á vegum stjómar verka-
mannabústaða. Þess í stað verði
aðstoð hins opinbera bundin ein-
staklingum og högum hans
hverju sinni. Lagt er til að Bygg-
ingarsjóður ríkisins og Bygging-
arsjóður verkamanna verði sam-
einaðir og stofnaður sérstakur
lánaflokkur sem veitir láglauna-
fólki sérstök lán með lægri vöxt-
um sem kæmi til viðbótar al-
mennum lánum sjóðsins. Endur-
greiðsla lánsins yrði bundin tekj-
um eða háð endurskoðun vax-
takjara með tilliti til tekna. Með
þessu kerfi gæti fólk keypt „fé-
lagslega“ íbúð á almennum
markaði að uppfylltum skilyrð-
um um stærð, kostnað og greiðs-
lugetu. Helstu kostir þessa fyrir-
komulags að mati skýrsluhö-
funda em þeir að með þessu kerfi
yrði aðstoð hins opinbera í formi
niðurgreiddra vaxta bundin þörf
hverju sinni, íbúðareigendur
yrðu ábyrgari fyrir eigin gerðum
og horfið væri frá því að byggja
sérstaka bústaði fyrir láglauna-
fólk.
Samhliða nýju lánakerfi er
•lögð mikil áhersla á aukið fram-
boð leiguhúsnæðis. Nýju Kaup-
leigulögin gefa ákveðin fyrirheit í
þessum efnum, en auk þess er
bent á þann möguleika að færa
hluta af jöfnun húsnæðisk-
ostnaðar yfir í skattakerfið og
skapa jafnframt gmndvöll fyrir
auknum jöfnuð milli eigenda og
leigjenda með sérstöku húsa-
leigubótakerfi. Sá skilningur á
jafnrétti í húsnæðismálum, sem
felst í jöfnuði milli eignar- og
leiguhúsnæðis er forsenda þess
að hér á landi komist á laggimar
og þrífist almennur leigumarkað-
ur til hagsbóta fyrir þá sem vilja
og þurfa að leigja sér húsnæði til
lengri eða skemmri tíma.
iþ
02»
Sjalfstæð glerhelluborð
4 eða 5 plotur
Kæliskapar til innbyggingar
einnig fyrir trehurð
Fallegir vaskar i stali
eða emaleraðir
Hljoölatar.
fyrirferðarlitlar viftur
Vandaðar uppþvottavelar.
einnig fyrir trehurð
GLÆSILEGT SAMRÆMT UTLIT MEÐ BLOMBERG
Einar Farestveit & Co .hf.
BORQARTÚN 28, SÍMAR: (91) 16995 OQ 622900 - NflEQ BÍLASTÆDI
Nutima eldhus er vinnustaður
fjölskyldunnar-þvi er nauðsynlegt
að goð samhæfing se milli innrettingar
og heimilistækjanna.
BLOMBERG hefur mikla reynslu
i þroun innbyggingatækja. Tækin
eru þrouð til að falla vel inn i
nutima innrettingar, svo hvergi verða
raufareða þarf neina lista til að hylja
Ijot samskeyti.
BLOMBERG byður uþp a langstærsta
urvalið i innbyggingatækjum.
a verði fyrir alla.
Litið við og kynnist BLOMBERG