Þjóðviljinn - 26.01.1990, Síða 14

Kári Arnórsson skólastjóri og
Kristín Einarsdóttir kennari.
Myndir: JimSmart
Fossvogsskóli
hefur enn
forystu um
nýjungar
í skólamálum
HEILSDAGSSKOLI
Á TILRAUNASTIGI
í Fossvogsskóla í Reykjavíker
hafin athyglisverð tilraun sem
miðarað heilsdagsskóla. Þar
hefur raunar aldrei tíðkast að
börn þyrftu að koma aftur í
skólann til að fara í aukatíma, en
nú er markvisst verið að lengja
skólatímann hjá öllum nemend-
um skólans. Samfelldur
heilsdagsskóli hlýtur að vera það
sem koma skal, segir Kári Arn-
órsson skólastjóri; engin
grannþjóð okkartvíseturskóla
eða lætur börn þvælast fram og
aftur og jafnvel seint á degi.
Nýstárlegt skipulag
Fossvogsskóli hefur haft sér-
stöðu allt frá upphafí, hann er
það sem kallað er „opinn skóli“.
Hvert barn tilheyrir að vísu
ákveðinni bekkjarheild sem einn
kennari hefur umsjón með, það
veitir bæði börnum og foreldrum
öryggi, en skólastarfíð er
sveigjanlegt, bekkjarheildirnar
eru brotnar upp og kennarar
sinna og kenna öðrum börnum
líka.
Kári Arnórsson hefur verið
skólastjóri Fossvogsskóla frá því
að hann tók til starfa árið 1971.
Þangað kom hann frá Húsavík
þar sem lengi hefur verið lifandi
skólastarf. Við spyrjum fyrst
hvort skólinn sé ennþá jafn sér-
kennilegur meðal íslenskra skóla
og hann var.
„Hann heldur sérstöðu sinni að
vissu leyti,“ segir Kári, „en vinn-
ubrögðin sem byrjað var á hér
hafa síast út. Við höfum alltaf
lagt áherslu á nemandann og
reynt að bregðast við honum sem
einstaklingi. Krökkum virðist
falla þetta vel í geð því þeim líður
vel í skólanum. Okkur hafa
stundum verið sendir nemendur
frá barnageðdeildum og barna-
sálfræðingum og þeim gengur yf-
irleitt frekar vel að laga sig að
skólanum. Hér er annars konar
umhverfi og fyrirkomulag -
kannski er þeim nóg að mega
hreyfa sig, þurfa ekki að sitja kyrr
á sama stað. Sum eiga erfitt með
að fylgja hóp og finnst betra að
vinna sem einstaklingar eins og
hér er gert.“
Megineinkennið á vinnu-
brögðum í skólanum er að nem-
endur þurfa sjálfir að áætla nám
sitt alit frá átta ára aldri. Fyrir þá
sem eru hér frá byrjun er þetta
eðlilegt, en verður talsverður
höfuðverkur fyrir krakka sem
koma úr öðrum skólum. Börnun-
um er kennt að skipuleggja tíma
sinn, áætla fram í tímann hvað
þau ætla að læra, og þegar þau
hafa þjálfast við það þurfa þau
sáralítið að læra heima.
„Mér finnst kostur að börn
þurfí ekki að læra mikið heima,“
segir Kári. „Það er mikið lagt á
nútímaheimili og foreldrar eiga
að nota tímann sem þeir eru með
börnum sínum í annað en rexa í
heimanámi. En námsáætlunina,
sem er gerð fyrir viku í senn, fara
börnin með heim svo að foreldr-
arnir geta fylgst með hvað þau
eru að gera og hvernig áætlun
þeirra stenst.“
Tilraunin
í nóvember 1988 sótti Foss-
vogsskóli um að fá að gera tilraun
með heilsdagsskóla og yrði henni
hrint í framkvæmd á þrem árum.
Bréfið var sent menntamálaráðu-
neyti og Reykjavíkurborg.
„Reykjavíkurborg vildi ekki
standa að tilrauninni," segir
Kári. „Þeim ber skylda til þess
samkvæmt lögum en báru við
peningaleysi. Menntamálaráðu-
neytið ákvað hins vegar að þetta
skyldi gert.
Fyrsta ár tilraunarinnar er yfír-
standandi skólaár, 1989-90, og
megináherslan er núna lögð á að
lengja skóladag yngstu barn-
anna, 6-8 ára. Hann er sam-
kvæmt lögum breytilegur eftir
bekkjarstærð hjá 6 ára börnum,
getur farið niður í 15 stundir á
viku, en 7 og 8 ára börn eiga að
vera 22 stundir á viku í skólanum.
Hér eru þessir þrír árgangar núna
25 stundir á viku, fimm tíma á
dag. Auk þess bjóðum við for-
eldrum að koma með börnin
klukkutíma fyrr á morgnana,
klukkan 7.45, gegn 1200 króna
greiðslu á mánuði, og töluvert
stór hópur notfærir sér það.
Skóladegi lýkur svo hjá þessum
aldurshópum kl. 12.30, á sama
tíma alla daga.
Börnin koma nestuð að
heiman en geta keypt miða í
skólanum og fengið út á þá
mjólk, ávaxtadrykki og jógurt
með nestinu sínu.
Þetta fyrsta tilraunaár verður
engin breyting hjá eldri börnun-
um, en skóladagur þeirra er sam-
felldur eins og verið hefur í þess-
um skóla. Á næsta ári lengjum
við skóladaginn hjá 9-12 ára
börnum, þá eiga þau að fá
skólatímann sem grunnskóla-
lögin gera ráð fyrir. Það var al-
varlegt mál að stytta þann tíma,
bæði vegna þess að það er brot á
lögum og svo fjölgar alltaf verk-
efnunum sem skólinn á að sinna.
Á þriðja tilraunaári setjum við
okkur það mark að yngri nem-
endur, 6-9 ára, verði 30 stundir á
viku í skólanum, en þeir eldri,
10-12 ára, verði 35 stundir. Okk-
ur finnst ekki ástæða til lengri
skólasetu. Og það ætti löngu að
vera búið að banna að börn séu í
skólanum eftir klukkan fjögur á
daginn.“
- Til hvers á að nota tímann?
„Tímann sem við vinnum ætl-
um við að nota til að sinna
ákveðnum þáttum í skólastarfinu
sem þurfa meiri tíma en við höf-
um haft, til dæmis í verklegar
greinar, mynd- og handmennt,
tónmennt og leikfimi. Menn
leggja nú orðið aukna áherslu á
líkamsrækt barna og sambandið
milli hreyfifærni þeirra og náms-
getu.
Við ætlum líka að nota meiri
tíma í umhverfismál og þar undir
umferðarkennslu, jafnréttis- og
fjölskyldumál og nýja tækni. Og
svo er verið að biðja okkur að
sinna betur fræðslu um kynferð-
ismál og fíkniefni, svo dæmi séu
nefnd.“
En mest um vert er að lengri
skóladagur gefur kennurum
meiri tíma til að sinna börnunum.
Þau verða rólegri og þeim líður
betur í skólanum."
Líflegt umhverfi
Við göngum um skólann
óhindrað því hér eru ekki aðrar
dyr lokaðar en útidyr. Alls staðar
eru börn við nám og starf. Við
sama borð sitja nemendur sem
eru að vinna ólík verkefni: einn
er að læra landafræði, annar að
reikna, þriðji að skrifa. Þau trufla
ekki hvert annað því þau eru
önnum kafín og niðursokkin í
eigið verk. Kennararnir ganga á
milli og leiðbeina.
„Þú sérð að púltið er horfið,“
segir Kári þegar við lítum inn í
eitt herbergið þar sem kennari
sinnir litlum hóp barna. Alls stað-
ar eru blóm og upp um alla veggi
eru litrík listaverk eftir nemendur
skólans. „Eitt af því sem opnir
skólar leggja áherslu á er líflegt
og hvetjandi námsumhverfi,“
segir skólastjórinn. Hann þekkir
alla nemendur með nafni, talar
við þá og skoðar hvað þeir eru að
gera.
í langri kennslustofuröð út frá
aðalbyggingunni eru sex og sjö
ára börnin í hlýlegum og fallegum
opnum stofum með kennurum
sínum. Allra innst sitja sjö ára
nemendur í heimakróknum sín-
um, borða nesti og hlusta á
kennarann lesa sögu. Þetta
minnir meira á leikskóla en
barnaskóla, en kannski minnir
þetta mest á fjörugt heimili.
„Börnin byrja og enda hvern
dag með sinni bekkjardeild í
heimakrók með umsjónarkenn-
aranum sínum,“ segir Kári. „Þar
er dagurinn skipulagður á morgn-
ana og mál rædd sem varða
hópinn.“
Skortir á forystu
höfuðborgarinnar
- Hvernig er staðan í skólamál-
um á íslandi að þínu áliti? spyrj-
um við Kára þegar við erum sest
aftur inn á skólastjóraskrifstofu.
„Það er gróska í einstaka
skólum víða um land, ekki síst
utan Reykjavíkur,“ segir Kári.
„Mér finnst raunar skorta á for-
ystu Reykvíkinga í skólamálum.
Jónas B. Jónsson fræðslustjóri
var guðfaðir þessa skóla, vakandi
og ötull maður. Nú hefur borgin
enga heildaráætlun í skólamálum
og ekki mikinn áhuga. Þau eru
síður en svo forgangsverkefni hjá
borginni.
Framundan er einsetning skóla
í landinu, undan henni verður
ekki vikist og hún markar umtals-
verð tímamót, meðal annars
vegna þess að vinnutími kennara
lengist við það. Engin þjóð um-
hverfís okkur tvísetur skóla.
En mötuneytin eru langt
undan, sýnist mér. Þau eru svo
kostnaðarsöm. Svíar og Bretar
eru með mat í skólum, svo dæmi
séu nefnd. Dönsk börn koma
með nesti, en það er löng hefð
fyrir því að fara með nesti með
sér í vinnu og skóla þar í landi, við
eigum ekki svo sterka hefð. Það
er misjafnt hverju börn eiga að-
gang að og engin trygging fyrir
því að þau fái sómasamlegt fæði.
Þetta er umhugsunarvert út frá
almennum hollustuháttum og
heilsufari þjóðarinnar.“
En fyrst fáum við samfelldan
heilsdagsskóla. Tilraunin í Foss-
vogsskóla sýnir að hann er rétt-
indamál barna, foreldra og kenn-
ara.
SA
AAftCUft
£D faaáhA
áwftfc ÉAAAkGE
vvviv
Málsháttamyndirnar eru frá Málrækt^átakinu