Þjóðviljinn - 27.04.1990, Page 14

Megas, langafinn í íslensku rokki. Mynd: Jim Smart.
Magnús Þór Jónsson öðru nafni Megas hefur allt frá sinni fyrstu
hljómplötu verið umdeildur tónlistar- og textasmiður. Þeir eru til sem
ekki ná upp í nefið á sér af hneykslan yfir Megasi og vanda honum ekki
kveðjurnar. En sá kjarni tryggra aðdáenda sem myndaðist eftir að
fyrstu plöturnar hans komu út, hefur farið stækkandi með hverri plötu.
Nú er svo komið að fáir efast um hæfileika Megasar í textasmíðum og
margir setja hann á stall með okkar bestu skáldum. Hann vill þó ekki
sjálfur kalla textana sína Ijóö og segir ýmsa eftirmála sem orðið hafa
vegna texta hans ekki skipta máli. Lífið sé korteðer allt einn eftirmáli.
Innan skamms kemur út frá Megasi hljómplatan „Hættuleg hljóm-
sveit og glæpakvendið Stella" sem aðeins verður seld í áskrift í síma
616766 og hægt er að skrifa sig á lista fyrir henni í hljómplötuverslun
Dóra á Laugavegi 20. Þetta kann að virðast furðulegur dreifingarmáti
en í viðtali við Nýtt Helgarblað gefur Megas sínar skýringar á honum.
Hvers konar plata er „Hœttuleg
hljómsveit og glæpakvendið
Stella"?
Þessi plata er ákveðin nálgun
við fortíð, raunverulega og ó-
raunverulega. Ég er eiginlega að
hnita hringi yfir barnæsku
stríðsáranna í Reykjavík, kem úr
nútíðinni og þræði mig aftur til
fortíðarinnar. En nútíminn er
eins og gefur að skilja þarna til
staðar þar sem ég legg upp frá
honum í leit að týndum og
gleymdum tíma.
Þetta er fyrst og fremst mín
saga, það er að segja ég í Reykja-
vík þó borgin sjálf sé ekki svo
mikið til staðar. Eg er að rifja upp
mína tilfinningalegu afstöðu
gagnvart heimsstyrjöldinni síðari
og áhrif hennar á mig. Þá er ég
líka að rifja upp þessar ægilegu
rútur sem maður þurfti nánast að
skríða í vegna þess að þær voru
svo lágar. Með þessum rútum fór
ég meðal annars upp á Snæfells-
nes og víðar.
Á plötunni er einnig fjallað um
Basil fursta. Hann er í raun og
veru ákveðið tákn á plötunni. Þar
er líka minnisvarði um hríðina,
þessa íslensku hríð sem er alltaf
utan um mann, maður er alltaf í
faðmi hríðarinnar á íslandi.
Fjármála-
ráðuneytið er
eins og hríðin
Er það eitthvað sem er gott eða
vont?
Það er náttúrlega gott vegna
þess að það er ekki um annað að
ræða. Annars er þetta lag tileink-
að fjármálaráðuneytinu. Hríðin
er auðvitað hafin yfir allan tíma
þó lagið byrji á hríð allra tíma,
hríðinni í gegnum tíðina. Fjárm-
álaráðuneytið er ráðuneyti sem í
stórum dráttum hegðar sér eins
og hríð, hefur sama eðli og hún.
„Hættuleg hljómsveit og glæp-
akvendið Stella“ er ekki eins og
„Loftmynd“ sem fjallaði um
Reykjavík og ekki eins og „Höfu-
ðlausnir" sem fjallaði um sam-
skipti kynjanna fimm og ekki eins
og „Bláir draumar“ sem var létt-
ur og ljúfur djass án mikils lýrísks
innihalds. Þessi plata er meira
safn af lögum en einhver ákveðin
heild.
Hver eru kynin fimm, eru þau
ekki bara tvö?
Ég ætla ekki að telja þau upp,
það yrði allt brjálað.
Pú segist vera að rekja þig frá
nútímanum aftur til stríðsáranna.
En þú ert líka að láta skrá ævisögu
þína til ellefu ára aldurs?
Við köllum þetta ekki ævisögu
heldur héraðslýsingu á Norður-
mýri í Reykjavík. Ævisaga myndi
lýsa ævi, ekki satt? Ef ég hefði
aðeins náð ellefu ára aldri yrði
þetta ævisaga en nú er ég óvart
fjörtíu og fimm ára. Þetta er því
afskaplega lítið ævisögubrot ef
hægt er að nefna einhverja ævi í
þessu sambandi.
Bókin verður umfjöllun um
þennan tíma, mig í þessum tíma.
Þetta er töluvert skylt því að gera
sönglög. Það er ekkert verið að
rekja sig eftir þessum æviþætti og
útlista hann sem slíkan. Éllefu er
ansi merkileg tala. Hún stendur
fyrir það þegar einn tugur er bú-
inn og annar byrjar. Þessi tala er
endurupphaf og það er aðalat-
riðið.
„Hættuleg hljómsveit og glæp-
akvendið Stella" verður seld í á-
skrift. Þú hefur lent í töluverðum
vandræðum með sumar afþínum
fyrri útgáfum vegna kurrs milli
þín og útgefenda, er þetta niður-
staða þess?
Ástæða þessa söluforms er
ekki endilega það sem gerst hefur
á milli mín og útgefenda, ástæðan
er miklu heldur ég og ástandið á
markaðnum. Menn eru að reyna
að gefa út hjá útgefendum og
þola slíka afarkosti og niðurlæg-
ingu sem í raun og veru er ekki
neinum bjóðandi. Þess vegna á-
kvað ég að kanna hvort hægt er
að gefa út hljómplötu óháð þeim
hefðbundnu dreifingarleiðum
sem venjulega eru farnar og eru
miklum annmörkum háðar.
Allar hljómplötuverslanir eru
meira og minna í höndum útgef-
enda sem einungis leggja rækt við
sínar eigin útgáfur. Ef maður er
með sinn vaming í því kerfi öllu
er maður í stríði sem maður hefur
leit að týndum tíma
MegasgefurútHættulegahljómsveit og glæpakvendið Stellu. Hann segir
nýjustu plötuna alltaf vera þá verstu í huga almennings
engan áhuga á að taka þátt í.
Plöturnar sem ég hef gefið út eru
bojkotteraðar fram og til baka.
Ég er ekki fyrstur til að fara
einhverja svona leið. Menn hafa
gefið út plötu og miðað útgáfuna
við það sem þeir geta selt prívat,
hafandi þá reynslu að jafnvel þó
þeir fari til útgefanda og fái hjá
honum dreifingarsamning, er svo
hraksmánarlega að málum staðið
að það er ekki hægt að una því.
Menn sem gefa út sjálfir hafa líka
reynt að leggja þær inn í hljóm-
plötuverslanir sem hefur heldur
ekki gefið góða raun, vegna þess
að þær eru settar í felur og farið
með þær eins og óhreinu börnin
hennar Evu.
Sú leið að selja plötuna í áskrift
er því eina leiðin sem hægt er að
fara með sæmilegum virðuleik.
fslendingar
vanþróaðir
Hvers vegna erástandið svona?
íslendingar eru náttúrlega van-
þróuð þjóð, nýsloppin úr nýlend-
udómi og það hafa ekki skapast
hér neinar hefðir í verslun og við-
skiptum og því enginn grund-
völlur til að byggja á. Einu mögu-
leikarnir sem menn sjá til að afla
sér fjár á íslandi eru annars vegar
að hirða sem mestan pening og
hlaupa síðan í burtu og hins vegar
að komast á einhvern ríkisspena.
Þeir sem eru í bisness á íslandi
erú oft á tíðum siðvilltir götu-
strákar sem þekkja engar reglur
og engin siðalögmál. Eg er ekki
að tala um neina einstaklinga
heldur almennt um ástandið og
hef ekki áhuga á að vera flæktur í
viðskipti af þessu tagi.
Auðvitað eru ýmsir mögu-
leikar til og kannski eiga þessi
mál eftir að þróast eitthvað
skynsamlega. Kannski eiga bóka-
útgefendur, sem standa á aðeins
eldri merg, eftir að fara út í
hljómplötuútgáfu.
Liggur þetta í gamalgróinni
virðingu íslendinga fyrir því sem
er skrifað?
Já, ég býst við því, mér sýnist
bókaútgefendur haga sér öðru-
vísi. Ég hef ekki stúderað þetta
en fer bara eftir því sem blasir við
án þess að vera nokkuð að rýna í
ástandið.
Sérðu það víðar í þjóðlífinu en
á þessum vettvangi að íslendingar
eru nýfrjáls nýlenda?
Það beinlínis æpir á mann alls
staðar og þarf ekki að ræða það.
Við búum í „réttarríki“ sem verð-
ur að hafa innan gæsalappa. Ég er
enginn sérfræðingur í þessum
efnum en það þarf heldur ekki
sérfræðinga til að sjá þetta.
Hefur þessi vanþróun sínar ják-
væðu hliðar líka?
Það fer nú lítið fyrir jákvæðum
hliðum þegar litið er til annarra
nýfrjálsra ríkja. Þar ríkir ekkert
nema sundrungin.
/ textum þínum hefur mátt
finna vísanir í Ijóð íslenskra góð-
skálda og minni úr þekktum ís-
lenskum ritverkum. Er þetta til
marks um mikinn áhuga á ís-
lenskum bókmenntum?
Nei, þetta er til marks um fag-
mannleg vinnubrögð. En það er
annars ekki hægt að komast hjá
því ef maður fæst við textagerð að
vísa til texta sem áður hafa verið
gerðir, það gefur eiginlega auga-
leið. Þrátt fyrir það sem ég var að
segja áðan eru til ákveðnar hefðir
í landinu, sérstaklega bók-
menntalegar.
Til að gera sig skiljanlegan vís-
ar maður í einhvern sameigin-
legan reynsluheim og ég get gert
mig skilj anlegri með því að vitna í
alíslenska goðsögn til dæmis. Ég
geri það auðvitað vegna þess að
ég á von á því að einhverjir hafi
þessa sömu reynslu og ég og það
gengur eftir í flestum tilvikum og
menn skilja betur hvert ég er að
fara.
Var í annarri
veröld
Ein vísun sem ég man eftir:
„Gulir eru straumar þínir hland
mitt í skálinni", hafði hún ein-
hverja eftirmála á sínum tíma
gagnvart fólki sem kannski telur
sig hafa meira vit en aðrir á þvi
sem er skrifað?
Ég var nú góðu heilli afskap-
lega mikið fjarverandi einmitt
um það leyti sem þessi hljóm-
plata kom út, ég var víðsfjarri í
allt annarri veröld. Ég vissi þess
vegna ekki hvað einhverjir
þröngir einstaklingar í þessari
veröld hér voru að pæla, þó ég
hafi haft spurnir af því að
mönnum þætti þetta skelfilegt og
mörgum þótti þessi plata reyndar
með því versta sem hafði verið
gert á þessu landi.
Lífið er líka allt einn eftirmáli
þannig að þessi einstaki eftirmáli
skipti engu máli, hann er þrettán
ára gamall og eftir hann hafa
komið aðrir eftirmálar.
Pað var nú sagt um margar af
þínum plötum að þær væru það
versta sem hefði verið gert, en hef-
ur þetta ekki breyst?
Það nýjasta er alltaf það
versta, það gefur augaleið fyrir
mann sem er í meira lagi pró-
gressífur. Þetta hefur ekkert
breyst, það nýjasta er enn alltaf
það versta. Ef það myndi
breytast yrði ég skelfingu lostinn
og spyrði sjálfan mig hvurn
djöfulinn ég væri að gera.
Það töluðu margir um fyrstu
plöturnar sem hryðjuverk við ís-
lenska tónlist, varþetta meðvitað?
Þær voru hryðjuverk við þá
tónlist sem þá var í gildi, en hún
var líka alger ósómi. Ég geri
aldrei neitt meðvitað, þetta er allt
undirmeðvitað. Ég söng eins fag-
urlega og ég gat og gerði eins
blíða og indislega músíkk og ég
ég gat en miðaði hins vegar við
minn smekk.
Ég hafði að leiðarljósi að gera
músíkk sem mér myndi finnast
gaman að hlusta á sjálfur. Ef
þessi tónlist er á skjön við tímann
þá læt ég mér það í léttu rúmi
liggja. Málið er fyrst og fremst
hvað ég hef gaman að sjálfur en
ekki hvað einhver illa skil-
greindur meðal-Jón með lægsta
hugsanlegan samnefnara hlustar
á og vill hlusta á.
Af þessum sökum hafa meðal-
Jónarnir með lágu samnefnarana
sem ráða útvarpsstöðvunum orð-
ið fúlir þegar ég kem með plötu
og koma því þannig fyrir að hún
er ekki leikin. En ég er ekki að
svekkja mig á mönnum með læg-
stan hugsanlegan samnefnara.
Þeir verða líka að vera til, svo
menn geti áttað sig á hversu lágt
mannleg reisn getur farið. Það
væri heldur ekkert gott til ef ekki
væri neitt slæmt til.
Illaskrifandi
kolbrjálaðir
popparar
Fyrsta platan þín var tekin upp í
Osló, hvernig kom það til að þér
datt í hug að fara að taka upp
plötu?
Það er ósköp einfalt svar við
því. Á meðan ég var hér á íslandi
og var að semj a músíkk bar öllum
saman um það, bæði mér og
öllum sem til þekktu, að ekkert
þýddi að fara til einhvers útgef-
anda og segja, á ég að gera fyrir
þig hljómplötu. Það datt ekki
nokkrum manni í hug, það var
svo gersamlega út í hött.
Það sem var að gerast á íslandi
í dægurlagamálum var þannig að
mitt efni átti ekki heima á plötu í
því samhengi og það var enginn
útgefandi sem maður hefði leitað
til. Síðan er ég þarna úti í Osló og
þar voru önnur viðhorf. Þá var
búið að stofna á Norðurlöndun-
um alternatíf útgáfufyrirtæki og
þau gáfu fólki þá hugmynd að
það væri einfaldlega hægt að gefa
út plötu eins og maður vildi hafa
hana. Það þyrfti ekki að fara í
Fálkann og SG, maður bara gæfi
út plötu.
Þegar sá möguleiki var kominn
var ekkert annað en að kýla á
málið og útkoman varð hugguleg
og skemmtileg plata. Svo kom ég
með hana hingað heim og furðaði
mig á því hvað menn, ekki hvað
síst popparar, urðu kolbrjálaðir
og að afgreiðslumenn í plötubúð-
um sem höfðu verið slefandi utan
í popp, urðu viti sínu fjær af
illsku.
Ótalandi og illaskrifandi popp-
arar sem höfðu aldrei lesið stakt
orð í hefðbundnum íslenskum
bókmenntum, hneyksluðust á að
ég færi óvirðulegum höndum um
fornhetjur sem þeir höfðu heyrt
um einhvers staðar án þess að
muna vel eftir því hvað þær hétu,
Snorra Skallagrímsson og svo
framvegis.
En þar sem ég var með tilbúna
plötu í höndunum fékk ég þá
ranghugmynd að kannski væri
hægt að gefa hana út á íslenskum
markaði og þegar hún hafði selst í
600 eintökum var ég orðinn
óheyrilega mikið bjartsýnn. Þess
vegna þræddi ég alla útgefendur
sem voru til, Tónaútgáfuna,
Svavar Gests, Fálkann og Hljóm-
aútgáfuna, en það kom á daginn
sem áður hafði verið á hreinu, að
enginn vildi gefa þetta út.
Það var ekki fyrr en verulega
vafasamar persónur komu til
skjalanna í íslenskum útgáfumál-
um, að ágætur maður Ingibergur
Þorkelsson gefur mig út og þá fer
sagan að gerast.
Svo ég komi aftur að eftirmál-
um. Á „Millilendingu" seturðu
fram ákveðna skoðun á faðerni
sonar Ragnheiðar biskupsdóttur.
Eru svona hlutir ekki vísir með að
æsa ákveðnar stéttir í landinu, ef
þœr komast þá á annað borð að
því að þessi texti sé til?
Nei, ég býst við að þetta angri
ekki ákveðna menn vegna þess
að þeir hlusta ekki. En hlutir af
þessu tagi angra ekki stéttir held-
ur ákveðnar týpur. Þessi texti um
Ragnheiði er ansi líflegur og hug-
myndin sem kemur þar fram er
ekki óskynsamleg.
Auðvitað þarf heldur ekki að
túlka þennan texta bókstaflega
og þá er hann afskaplega raunsær
texti sem lýsir mjög glögglega því
sem trúlega gerðist. Reyndar
hafði ég ekki svo mikinn áhuga á
því sem gerðist en það er gaman
af svona unglingavandamálum
sem lifa í gegnum aldimar og það
væri gaman að hafa stelpuna
hérna í dag og sjá hvemig hún
hefur litið út.
Mig langar að víkja að annarri
plötu, „Drögum að sjálfsmorði".
Þú talaðir áðan um að þú hefðir
lifað í öðrum heimi en það fólk
sem lifir í þessum þrönga heimi
hér...
.. .ég lifði í ennþá þrengi heimi.
Ég var svo vímaður alla daga að
ég vissi ekkert hvað var að gerast.
En hafði þessi titill einhverja
skírskotun til þín sjálfs á þessum
tíma?
Nei, nei, mér fannst þetta snið-
ugur tiltill. Þetta er skammstafað
DAS, Dvalarheimili aldraðra
sjómanna, og lengi vel hét þetta
prógramm sem ég hafði verið að
semja í nokkur ár, einfaldlega
bara DAS.
Þetta prógramm lýsir ferðalagi
í gegnum lægð og svo upp úr
henni dálítið bratt aftur. í dag
finnst mér þetta mjög leiðinleg og
afskaplega sjálfsánægð plata.
Samt eru þarna lög eins og
„Grísalappa Lýsa" sem lifa mjög
vel hjá þeim kjarna sem safnast
hefur utan um þig?
Já, já, það er satt og það getur
vel verið að mínar skoðanir séu
litaðar af einhverju öðru en tón-
listinni og textunum. Þetta var
bara svo leiðinlegt tímabil.
Kveðskapur
með stóru kái
Þú talar ekki um textana þína
sem Ijóð þó margir tali um þá sem
Kveðskap með stóru kái?
Þeir geta bara notað sín stóru
ká eins og þeir vilja, ég ætla ekk-
ert að láta það vera um mig. Mað-
ur kallar sitt verk einhverju nafni
sem hægt er að brúka hvunndags.
Ég þarf að nefna þetta einhverju
nafni og þetta eru bara textar.
Þeir eru í raun og veru í ákveðinni
hefð dægurlagatextans, lítil ljóð
sem standa ekki mikið sjálfstæð
og eru ekki til brúks ein sér, held-
ur eiga þau að brúkast með þeirri
melódíu sem ég flyt við þau.
Það er til að mynda ekki talað
um „ljóðin“ í „Töfraflautunni",
það er talað um liberetto, text-
ann. Mér þætti óþægilegt að nota
önnur orð, eins og kveðskapur og
ljóðmæli. Nei, textar skulu það
vera.
Dauðadópaðar
húsmæður
Þú segir á einum stað í texta „til
þess eru vítin að vita um þau til
þess aðgeta varastþau“. Hefurþú
persónulega komið í víti til að
vara við?
Þetta er útfærsla á orðatiltæk-
inu, „til þess eru vítin að varast
þau“. Textinn sem þetta kemur
fyrir í fjallar um dauðadópaðar
húsmæður og þessi texti er allur
mjög hundingslegur og eiginlega
verið að vara þar við einu víti til
að bjóða mönnum inn í annað.
Menn hlaupa gjarnan svo hratt úr
einu víti að þeir lenda í öðru.
Annars var ég að heyra nýja
útfærslu af þessu orðatiltæki: „Til
þess eru vídeóin að varast þau“,
og finnst hún eiginlega sú besta.
Margir voru lengi m'eð það á
hreinu að þú værir að stæla Bob
Dylan. Hefur hann haft mikil
áhrif á þig?
Já hann hefur gert það. Ég
opnaðist fýrir rokkmúsikk þegar
ég var smá patti og fannst ég hafa
fundið þar svið sem var eins og
klæðskerasaumað á mig. Mest
hreifst ég af þessum gömlu eins
og Fats Domino og Elvis Presley
með þennan ryþma og niður-
neglda texta sem passaði svo vel
við lagið. Þeir voru stundum dá-
lítið harkalegir og töff og það
heillaði.
En svo kemur ákveðið úrkynj-
unartímabil vegna þess að
ákveðnar stofnanir urðu hræddar
og þessir gömlu hurfu af sjónar-
sviðinu. Það sem stóð eftir var
sykursætur og merkingarlaus til-
búningur þessara stofnana. Ljúf
tónlist - kannski, en ekki
fullnægjandi. Þá hugsaði ég með
mér að þetta væri ekki fyrir mig
og gaf rokkdrauminn upp á bát-
inn um tíma. Svo leið heil-
langur tími og nýbylgjan kom,
Bítlarnir, Stóns og allt það og ég
fór aftur að leggja við eyrun. Mér
fannst textarnir samt ekki alltaf
góðir. Stóns gerði stundum góða
texta en þeir skiptu þá svo litlu
máli, að þeir leyfðu sér oft að láta
þá detta niður í algera lágkúru,
jafnvel texta sem höfðu í sér mjög
góða hluti.
Gómsætir
textar
Texti á að vera þannig að
manni þyki gott að hafa hann
uppi í sér, maður á að fá eitthvað
út úr því að syngja hann. Þó að
lög eins og „Long Tall Sally“,
„Tutty Frutty'* og „Don‘t Be
Cruel“ séu ekki þrungnir merk-
ingu þá hafa þeir í sér ákveðinn
galdur. Bítlarnir og Stóns höfðu
vissulega galdurinn með sér en ég
lét lýríkina trufla mig þegar hún
var ekki nógu góð.
Það var ekki fyrr en ég heyrði í
Dylan að ég uppgötvaði að þetta
svið var grensulaust og það var
mjög dýrmæt ábending. Ég var
þó svo fordómafullur út í amer-
ískan kúltúr þegar ég heyrði fyrst
í Dylan, að ég trúði því ekki að
þessi sleikti, krullhærði piltur
hefði samið þessa texta.
Að lokum Megas, semurðu
mjög mikið, ertu td. með nœstu
plötu tilbúna í höfðinu?
Já hún er í höfðinu. En ég pró-
dúsera ekki meira en ég þarf. Ég
er ekki einn af þeim sem lifi fyrir
það að skrifa og semja tónlist.
Mér finnst gaman að semja og
hafa samið þennan bunka af
lögum til að setja á hljómleika-
skrár. Eins og ég sagði áður reyni
ég að semja efni sem er ljúft að
hafa uppi í sér og hef þess vegna
miðað mína tónleika við að þeir
séu krásir eða veislur fyrir mig
sjálfan að minnsta kosti.
Sumir eru þannig að þeim
finnst yndislegt að vakna
snemma á morgnana og byrja að
semja texta og melódíur við pía-
nóið. Ég er ekki þannig. Ég tek
frekar vinnuskorpur og sný mér
síðan að öðrum hugðarefnum
þess á milli. -hmp
ER1.MAÍ
í MYNDINNI
HJÁ ÞÉR?
Nœsti gjalddagi húsnœðislána er 1. maí.
Gerðu ráð fyrirhonum í tœka tíð.
16. maí leggjast dráttarvextir á lán með lánskjaravísitölu.
1. júní leggjast dráttarvextir á lán með byggingarvísitölu.
Gjalddagar húsnœðislána eru:
1. febrúar- 1. maí - 1. ágúst- 1. nóvember.
Sum lán hafa fjóra gjalddaga á ári, önnur aðeins einn.
SPARAÐU ÞÉR ÓÞARFA ÚTGJÖLD AF DRÁTTARVÖXTUM
OG HAFÐU ALLTAF NÆSTU GJALDDAGA INNI í MYNDINNI.
tóp HÚSNÆÐISSTOFNUN RÍKISINS
LJ SUÐURLANDSBRAUT 24 ■ 108 REYKJAVÍK • SÍMI 696900
14 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 27. apríl