Þjóðviljinn - 11.05.1990, Blaðsíða 11

Sjálfstæði
og þar með betri lífskjör
Svavar Gestsson skrifar
Ég hef lengi haldið því fram að
ég ætti best heima í þjóðlegum
íhaldsflokki og þess vegna fannst
mér vænt um að Ólafur Gíslason
skyldi kalla andsvarið við grein-
um mínum um hugmyndafræði
vinstri manna „Þjóðlegi íhalds-
flokkurinn“ samanber Þjóðvilj-
ann um síðustu helgi. Grein Ólafs
Gíslasonar er mér einkar kær-
komið tækifæri til þess að svara
fyrir mig og til þess að skýra að-
eins betur fyrri greinar mínar að
þessu leyti.
En hvaða grein las Ólafur? Það
sé ég ekki nægilega vel því ég sé
ekki betur en hann sé að reyna
sitt ýtrasta til þess að verða ósam-
mála mér án þess í raun að finna
til þess nokkra brúklega ástæðu.
Hann telur rangt að sjálfstæð-
ismálin séu hluti vinstristefnu. Ég
sagði í greinum mínum að vinstri
stefna Alþýðubandalagsins væri
sett saman úr nokkrum megin-
þáttum sem eru:
Lýðræði
Jöfnuður
Mannúðarsjónarmið
Umhverfisvernd
Sjálfstæðismál
Tveir veigamiklir
og jafngildir
þættir
Ég sagði að sjálfstæðismálin
greindu Alþýðubandalagið frá
öðrum vinstri flokkum og væru
því meginréttlæting þess að Al-
þýðubandalagið er til sem sér-
stakur flokkur. En flokkurinn
hefur líka lagt áherslu á aðra
þætti. Og það má segja að barátta
Alþýðubandalagsins hafi í raun
einkennst af tvennu: Annars veg-
ar hinum þjóðlegu áherslum
sjálfstæðisbaráttunnar. Hins veg-
ar áherslum verkalýðsbaráttunn-
ar. Og ég endurtek: Alþýðu-
bandalagið veldur aldrei hlut-
verki sínu nema þessir tveir meg-
inþættir verði nokkurn veginn
jafnþungir í pólitík flokksins í
heild.
En það er beinlínis óheiðarlegt
að svara mér með svona skætingi:
„í rauninni virðist mér Svavar
Gestsson vera að segja eins og
leiðtogar þessara landa (Rúmen-
íu, N-Kóeru eða Kúbu) hafa gert
hver með sínum hætti: Heldur
skulum við súpa hel með þjóð-
legri reisn en selja okkur á vald
nútímaframleiðsluháttum! “
Það er erfitt að halda uppi hug-
myndaumræðu um stjórnmál á
íslandi meðal annars vegna
Morgunblaðsins og stöðugra út-
úrsnúninga þess. En það er líka
vandi þegar vandaðir menn geta
fengið hlutina jafnkolöfugt í
hausinn og Óli minn Gíslason og
þá liggur við að manni fallist
hendur; að maður gefist upp við
að reyna að halda uppi einhverri
vitrænni umræðu. Hann gefur
mér þær einkunnir í raun að ég sé
einangrunarsinni, að ég sé út-
lendingahatari og að það sé ekki
mikil vinstri stefna og enn síður
sé í slíku fólgin mikil framtíð fyrir
æsku þessa lands. Æi, hvað eiga
svona viðbrögð að þýða?
Tilhversað
halda í sjálfstæði
íslendinga?
En auðvitað kann það að vera
svo að mér hafi mistekist að tala
nægilega skýrt og að hér sé þess
vegna um eðlilegan misskilning
að ræða. Og ef svo er þá skal ég
með glöðu geði reyna að skýra
málin aðeins betur.
Af hverju ber okkur að reyna
að halda utan um íslenska menn-
ingu og sjálfstæði íslensku þjóð-
arinnar?
Svar:
1. Vegna þess að með því móti
rækjum við best skyldur okkar
við alþjóðlega menningu og um
leið við okkur sjálf. Við erum
hluti af íslenskri menningu og
sögu. Enginn getur rækt það hlut-
verk fyrir okkur. Ef við látum
það sjónarmið lönd og leið og ís-
lensk menning líður undir lok
verður heimsmenningin fátæk-
ari. Áherslan á íslenska menn-
ingu er því ekki aðeins byggð á
þjóðlegum forsendum heldur
líka á alþjóðlegum forsendum - á
víðsýni en ekki á þröngsýni.
2. íslensk menning þróast því
aðeins að efnahagslífið byggist á
íslenskum forsendum og sé undir
íslenskum yfirráðum. Hér er ég
ekki að spyrja um vegabréf
eigendanna. Ég er að spyrja um
það hverjum fjármagnið þjónar.
Þjónar það alþjóðlegum hags-
munum viðkomandi fyrirtækja
eða þjónar það fyrst og fremst
íslenskum aðstæðum? Það er við-
urkennt bæði hér á landi og ann-
ars staðar í heiminum að verka-
lýðsstéttin á auðveldara með að
glíma við sína kapítalista en hinn
alþjóðlega kapítalisma sem birt-
ist í fjölþjóðahringunum. Sú hef-
ur alltaf verið skoðun íslenskra
sósíalista.
3. Það er auðvelt að sýna fram
á að það er unnt að tryggja hér á
landi betri lífskjör með því að
nýta íslenska verkmenningu og
sérstöðu íslands og að breyta
hvorutveggju í söluvöru en ef við
verðum hluti af EB. Hvað hefur
orðið um jaðarsvæðin í EB? Eða í
Noregi? Eða á íslandi? ísland
yrði innan evrópska efnahags-
svæðisins vanþróað byggðarlag
með lakari lífskjör en á aðalsvæð-
unum. Frá sjónarmiði EES yrði
ísland eitt allsherjarbyggða-
vandamál og yrði afgreitt sam-
kvæmt bví. Af hverju? Vegna
þess að Island yrði ekki talið hag-
kvæm rekstrareining á forsend-
um hins alþjóðlega fjármagns.
4. Það er auðvelt að sýna fram
á það að það er unnt að bæta hér
íslenska þjóðfélagið í átt til lýð-
ræðis og jafnaðar og mannúðar
fremur undir stjórn íslendinga en
ef landið yrði hluti af evrópsku
efnahagssvæði. Og það er líka
auðveldara að rækja skyldur okk-
ar við alþjóðleg umhverfisvernd-
arsjónarmið ef við búum hér sem
sjálfstæð þjóð.
Og síðast en ekki síst: Það er
unnt að búa íslendingum, fólkinu
sem býr hér, betri lífskjör hér en
annars staðar.
Sambærileg lífs-
kjör eru ein for-
senda sjálfstæðis
Hver var svo að segja að það
ætti að einangra fslendinga? Var
ég að segja það með því að halda
fram forsendum sjálfstæðis? Það
hefur aftur og aftur komið fram í
máli mínu og verkum sem ráð-
herra að það er þvert á móti. Af
hverju hef ég beitt mér fyrir því
að íslendingar verði aðilar að al-
þjóðlegum sjónvarps- og kvik-
myndasáttmálum? Áf hverju hef
ég beitt mér fyrir því sem félags-
málaráðherra að íslendingar
tækju virkari þátt í alþjóðlegu
samstarfi, til dæmis með því að ég
undirritaði samninginn um sam-
eiginlegan norrænan vinnumark-
að og með því að íslendingar
efldu stórum þátt sinn í alþjóð-
legu heilbrigðissamstarfi á sinni
tíð? Og má ég minna á for-
mennsku mína í EFTA-ráðinu
þar sem ég lagði áherslu á sam-
vinnu en um leið að þjóðirnar
héldu sinni sérstöðu hver fyrir
sig. í því sambandi má benda á að
ráðherranefnd EFTA gerði þá
sérstaka samþykkt um að viður-
kenna sérstöðu íslands. Og þann-
ig mætti lengi telja. Þannig mætti
nefna ótal dæmi um það að flokk-
ur okkar hefur ekki verið og er
ekki einangrunarsinnaður. Þvert
á móti: Hann vill hagnýta alþjóð-
legt samstarf til þess að styrkja
lífskjör á íslandi.
Mynd sem minnir á EB og hlutskipti smáríkja og jaðarsvæða.
Ég tel það ennfremur eina
grunnforsendu sjálfstæðis - eins
og hefur komið fram í öllum
greinum mínum - að Iífskjör og
félagslegt öryggi sé sem næst
sambærilegt við það sem gerist
erlendis í næstu grannlöndum
okkar. Annars flýr fólk land. Og
ég get gjarnan bætt því við að ég
tel að það sé heldur til bóta að fá
hingað til lands útlendinga til
dvalar og starfa til lengri tíma,
helst ævilangt. Það sem ég á við
með sjálfstæði er ósköp einfald-
lega: íslenskt nútímaþjóðfélag
með íslenskri lýðræðislegri
stjórn. Og punktur.
En grein Ólafs Gíslasonar er
góð. Hún er tilefni til að svara og
skýra málin betur og það hefur
verið gert.
Ekki að ánetjast
stóru bandalög-
unum
Andspænis þeim sviftingum
sem nú hafa átt sér stað í heimin-
um er aðalatriðið að ánetjast
hvergi hinum stóru blokkum. Og
kosturinn við heiminn í dag - sér-
staklega í augum sósíalista - er sá
eða ætti að minnsta kosti að vera
sá að spurningarnar eru fleiri en
svörin. Og enginn gengur með al-
heimsríkisformúlu upp á vasann.
Guði sé lof!
Má ég svo í allri hógværð end-
urtaka það að ég tel Alþýðu-
bandalagið eina flokkinn sem
enn á þrátt fyrir allt innri styrk til
þess að takast á við vandamál
sem eru flókin og ekki einföld.
Alþýðubandalagið á ekki svör
við öllu á tölvudiskum. En Al-
þýðubandalagið á í stefnu sinni
aðferðir og reynslu til þess að
leita svara á þeim grundvallarf-
orsendum sem raktar hafa verið í
þessum greinum mínum að und-
anförnu.
Hin ólýðræðis-
lega meirihluta-
frekja
Einn grundvallarþátturinn í
þeim viðhorfum er krafan um
lýðræði sem er alls staðar á dag-
skrá í stefnu okkar. Dæmi um ó-
lýðræðisleg viðhorf er meirih-
lutakrafa íhaldsins í Reykjavík.
Það er hættulegt viðhorf í raun og
eru samsteypustjórnir betri frá
lýðræðislegu sjónarmiði. Vinstri
menn hafa vanrækt að benda á
hina hættulegu meirihlutafrekju
sem birtist í hugmyndafræði
Sjálfstæðisflokksins. Þvert á móti
finnst mér að átakanlega margir
vinstri menn hafi gert sig seka um
að taka undir þau viðhorf að und-
anförnu, ekki síst þeir sem standa
að Nýjum vettvangi og áttu sér
forðum stóra drauma sem þeir
hafa nú eyðilagt sjálfir með
átakanlegum hætti. Til þess að
mæta íhaldinu með meirihluta
þarf hins vegar heilsteyptan flokk
með skýra hugmyndafræði. Það
hefur Alþýðubandalaginu tekist
á undanförnum áratugum.
Reykjavík er eins góð borg og
raun ber vitni um, þrátt fyrir
meirihluta íhaldsins, vegna þess
að Alþýðubandalagið hefur veitt
öflugt aðhald sem stærsti stjórn-
arandstöðuflokkurinn í Reykja-
vík. Svo þarf að vera áfram þann-
ig að við eigum hér á landi flokk
sem er allt í senn þjóðlegur
íhaldsflokkur, jafnaðarflokkur,
lýðræðisflokkur, umhverfis-
verndarflokkur, flokkur sem
byggist á mannúðarsjónarmið-
um. Slíkur flokkur getur vísað
veginn til betri tíma og opnað
jarðveginn fyrir nýgræðing og ný-
rækt af því að flokkurinn er ford-
ómalaus og sveigjanlegur og af
því að flokkurinn hefur gengið í
gegnum mikla reynslu. Þess
vegna er von í Alþýðubandalag-
inu af því að það þorir að hafa
opinn gluggann.
Hér hefur Ólafi Gíslasyni verið
svarað og um leið fjallað um hina
hættulegu meirihlutafrekju. Það
væri gaman að fá frá Ólafi eða
öðrum góðum félögum viðbrögð
við þeim sjónarmiðum þótt síðar
verði.
Höfundur er menntamálaráðherra og
þingmaður Alþýðubandalagsins í
Reykjavík.
• OPERUKJALLARINN • KRINGLUKRÁIN • BORGARLEIKHÚSIÐ • IÐNÓ • HORNIÐ • FIMMAN • HOTEL BORG • KRINGLUKRÁIN • BORGARLEIKHÚSIÐ • IÐNO • HORNIÐ •
co
Í -a— _ , ____________ ____„ ___ m Föstudagur 11. maí o
Sunnudagur 13. maí
IÐNO:
Ole Kock Hansen og hljómsveit
Hakan Werling og hljómsveit
ATH. Tónleikar hefjast kl. 21.00
I RfYKJéNIK 6.-13. MA11990
BORGARLEIKHUSIÐ: o
Norrœna stórsveitin •
Stjórnandi: Jukka Linkolla g
ATH. Tónleikar hefjast kl. 22.00 co
Laugardagur 12. maí
o 0= ^ ______• Ole Kock Hansen og hljómsveit klukkan 22.00
“ < 3 Ellen og hljómsveit mannsins hennar nema annað sé tekið fram
jÉ Jukka Linkolla og hljómsveit
§ ■ “ • ATH. Tónleikar hefjast kl. 22.00
• OPERUKJALLARINN • KRINGLUKRAIN • BORGARLEIKHUSIÐ • IÐN0 • H0RNIÐ • F0GETINN • DUUSHUS • KRINGLUKRAIN • BORGARLEIKHUSIÐ • IÐN0 • HORNI;