Þjóðviljinn - 05.10.1990, Blaðsíða 10

V
Þegar menn hugsa um fæðingar kem-
ur eflaust upp í hugann kona, liggj-
andi á bakinu með fæturna skorðaða, og
læknalið í hvítum sloppum með alls kyns
tól og tæki í kringum hana. Sársaukinn
er yfírþyrmandi og eiginmaðurinn
kannski víðs fjarri. Þetta er líka sú
mynd sem við fáum oftast að sjá í bíó-
myndum. En þetta er
ekki raunveruleikinn.
Þróun í fæðingum, og
þá sérstaklega í fæðingar-
stellingum, hefur verið
nokkuð hröð undanfarin
ár. Hin hefðbundna stell-
ing, þar sem konan liggur
á bakinu, er að víkja fyrir
þægilegri og skynsam-
legri stellingum. Stelling-
um sem konur notuðu allt
fram á 18. öld, eða þar til
þeim var gert að nota
þessa hefðbundnu stell-
ingu. Konur völdu sér
þessa stellingu ekki sjálf-
ar, heldur var það ffanskur
karlkyns fæðingarlæknir
sem kom þessu á vegna
þess að þá var auðveldara
fyrir þann sem tók á móti
baminu að athafna sig.
Hins vegar hafa konur aft-
ur tekið völdin, ef svo má
segja, og farið að velja sér
fæðingarstellingar sjálfar.
Það var annar ffanskur
fæðingarlæknir, Michel
Odent, sem kom með,
ásamt öðrum, hugmyndir
sem stangast algerlega á
við hugmyndir kollega
hans frá fyrri öldum. Hug-
myndir Odents byggjast á
allt öðrum forsendum en
verið hafa í um tvær aldir.
Hann leggur mikla
áherslu á að konan fái
sjálf að stjóma fæðing-
unni. Ahersla er lögð á
heimilislegt fæðingarher-
bergi, daufa birtu eða
rökkur, volgar laugar, að
leyfa konunni að vera í
þeim stellingum sem hún
vill, að hún fái að hreyfa
sig þegar henni hentar, að
hún fái að öskra, syngja
um stellingu eins off og þeim best þykir, og
ég tel að sú stelling sem konunni líður best
í hverju sinni sé góð stelling bæði fyrir
hana og bamið. Það em alls ekki allar kon-
ur sem fmna sig í þessum stellingum, eða
finnst gott að vera að breyta um stellingar.
Það getur líka verið að við, sem búum í
svona nútímaþjóðfélagi, séum orðnar svo
stirðar og nýtum ekki vöðvana til fúlls, og
þeir þar af leiðandi orðnir styttri og stirðari.
Við eigum t.d. erfítt með að sitja lengi á
hækjum okkar eða í þeim stellingum sem
reyna mikið á vöðvana. Þess vegna er góð-
ur undirbúningur nauðsynlegur og ég tel að
á meðgöngunni sé nauðsynlegt að kynna
þessar stellingar fyrir konunni, hvaða

„Konur þurfa að venjast hugmyndinni um að það séu til aðrar stellingar I fæðingu en þessi gamla hefðbundna, að liggja á bakinu,'
segir Hrefna Einarsdóttir Ijósmóðir.
eða hafa hátt ef hún vill. Einnig leggur Od-
ent mikla áherslu á að konan sé trufluð sem
minnst meðan á fæðingunni stendur og að
ekki megi undir neinum kringumstæðum
hindra fyrstu snertingu móður og bams og
að móðirin eigi helst að hafa frumkvæði
sjálf að því að snerta bam sitt.
Hrefna Einarsdóttir ljósmóðir er ein
þeirra sem hafa verið með foreldranám-
skeið þar sem hugmyndir og kenningar
Odents em kynntar. Hún segir að nokkuð
mörg ár séu síðan fólk fór að gera sér grein
fyrir óhagkvæmni þess að konur fæddu út-
afliggjandi á bakinu. „Astæðumar em
meðal annars að þungi legsins og bamsins
þrýstir á aðalæðar líkamans sem liggja með
hryggjarsúlunni og veldur minnkuðu blóð-
flæði um líkamann og til bamsins,“ segir
Hrefha.
- En hverjar eru aðalfceðingarstelling-
ar kvenna í dag?
„Það er afar einstaklingsbundið, kon-
um er bent á ýmsar stellingar sem þær geta
notað á verkjatímabilinu og í fæðingunni
sjálfri, og þar á meðal þær stellingar sem
notaðar hafa verið af konum í gegnum ald-
imár, allt fram að 17. öld. Frá þeim tíma
em fyrstu heimildir um konu sem fæddi út-
afliggjandi. Þessar stellingar em að standa,
standa og halla sér fram á eitthvað, að vera
á fjórum fótum og sitja á hækjum sér.
í sjálfú sér er engin ein stelling betri en
önnur, og konur em hvattar til að breyta
Bamsfæðingar
möguleika hún hefur, og gefa henni tæki-
færi til að kynnast þeim og æfa áður en í
fæðinguna er komið.
Eg held að konan þurfi líka að kynnast
hugmyndinni að um aðrar stellingar sé að
ræða en þá gömlu hefðbundnu, að liggja á
bakinu. Það er einnig nauðsynlegt að skýra
út kostina, en rannsóknir hafa sýnt fram á
að við það að konan er á
fótum, gengur um og
skiptir um stellingar,
styttist verkjatímabilið
þar eð legið vinnur betur,
og hver verkur gerir
meira gagn og þeir verða
reglulegri. Þyngdarpunkt-
urinn leitar alltaf niður á
við og í uppréttri stöðu
verður ffamgangur fæð-
ingarinnar betri, útvíkk-
unin gengur betur fyrir
sig þar eð fósturhlutinn
þrýstir betur á leghálsinn.
A vissu stigi í fæðing-
unni liggur verkurinn
neðarlega í bakinu og við
það að fara á fjóra fætur
léttir mjög og dregur úr
honum og sumar konur
segja að hann hreinlega
hverfí, þannig að breyti-
legar stellingar geta verið
mjög gagnlegar í fæðing-
unni. Konur kvarta líka
undan því að verkimir
verði mun sárari þegar
þær liggi útaf, og finnst
betra að vera á hreyfingu
og jafnvel mgga sér í
lendunum.
Á fæðingarstofnunum
er ýmislegt konunni til
þæginda við fæðinguna,
svo sem gijónapúðar,
hægindastólar, fæðingar-
rúm og stólar sem hægt er
að breyta á ýmsa vegu
þannig að það veiti kon-
unni stuðning í fæðing-
unni. Þar af leiðandi reyn-
ir ekki eins mikið á lík-
ama þeirra við notkun
fæðingarstellinga þeirra
sem ég var að tala um,
eins og formæður okkar.
Það er mikið undir
konunni sjálfri komið
AFTURHVARF TIL
NÁTTÚRUNNAR
hvaða stellingu hún notar í fæðingunni og
mér virðist fólk mjög jákvætt gagnvart
þessum breytingum um leið og maður er
búinn að skýra út muninn á nýrri og eldri
stellingum. Þróun undanfarinna ára í fæð-
ingum er mjög jákvæð, og konan er að
verða virkari þátttakandi í fæðingunni sinni
og stjómast meira af eigin tilfinningum og
líðan,“ segir Hrefna.
Michel Odent segir ef konur hlusti á
líkama sinn og fari eftir honum, minnki
þörfin á deyfilyfjum við fæðingar. Hann
segir að hið náttúmlega hormónaflæði hjá
fæðandi konu sé truflað með lyfjum, því
svar líkamans við verkjum sé endorfín-
framleiðsla. Endorfín er skylt morfíni og
minnkar verki og eykur vellíðan.
Það er því ljóst að þróunin er sú að láta
konuna ráða ferðinni í sinni fæðingu, eina
eða með maka. Að láta konuna vinna með
líkama sínum og láta hana bregðast við á
allan hátt eins og náttúran býður henni. Það
má því segja að þessi stefna sé afturhvarf
til náttúrunnar, í bestu merkingu þeirrar
setningar.
- En hvemig tilfinning erþað að taka á
móti bami?
„Bæði ábyrgðartilfmning og gleðitil-
fínning þegar allt gengur vel, sem það ger-
ir í flestum tilfellum. Það er stórkostlegur
atburður þegar bam fæðist og mér fínnst
það vera kraflaverk," segir Hrefna Einars-
dóttir ljósmóðir.
ns.
10 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 5. október 1990