Þjóðviljinn - 17.11.1990, Blaðsíða 4

ÞJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
ÞINGLYNDI
Jarðskjálftamir
Það er ekki úr vegi að minnast þess í dag, 17. nóvember,
á fornhelgum messudegi heilags Gregoríusar, þess verndar-
dýrlings sem einna hollastur hefur þótt til áheita og liðveislu
gegn ógnum af jarðskjálftum, að íslendingar hafa nú enn ver-
ið minntir á þá feiknarlegu sérstöðu sem felst í því að búa á og
við eitt virkasta gosbelti jarðarinnar. Reykjaneshryggur og
Atlantshafssprungan minna á sig með þess háttar titringi sem
við vitum að að getur á endanum rutt öllum áætlunum og vilja-
yfirlýsingum manna til hliðar, hversu öflugar varnir sem reynt
er að byggja upp.
Þótt oft sé vísað til þeirrar óvissu efnahagslífs og velferðar
sem fylgir svipulum sjávarafla, hafa jarðhræringar og mengun
gosanna valdið meiri búsifjum en nokkurt annað fyrirbæri í
sögu landsins. Það vill oft gleymast að þótt Öræfajökull, vold-
ugasta eldfjall landsins, hafi ekki hóstað nema tvisvar frá
landnámi norrænna manna, eru stórar sveitir óbyggilegar upp
frá því. Vissulega áttu hann, Hekla, Askja og Laki auðveldara
með að skekja undirstöður þess fátæka og viðkvæma samfé-
lags sem hér ríkti, heldur en núna. Samt sem áður verður
þjóðin að vera viðbúin efnahagslegum og félagslegum áföll-
um sem geta stafað af nábýlinu við kraumandi kviku undir
brothættri jarðskorpunni á eldvirka svæðinu. Fyrir skemmstu
var rætt sérstaklega á ráðstefnu Verkfræðingafélagsins um
ýmsan vanbúnað okkar til þess að taka afleiðingum næsta
Suðurlandsskjálfta, og hittist það á sama tíma og þessi
stöðugi órói er á Atlantshafshrygg út af Reykjanesi.
í gær voru 27 ár liðin frá því Surtsey reis úr sæ, þessi eyja
sem vakti heimsathygli og hefur orðið ein merkasta tilrauna-
stofa veraldar um upphaf gróðurfars og landnám lífsins, undir
vökulu auga sérfræðinga eins og Sturlu Friðrikssonar, eins og
greint er frá nýlega í því virta og víðlesna tímariti National
Geographic Magazine. Með hliðsjón af þeim urmul greina,
Ijósmynda og sjónvarpsefnis sem nota Surtsey án okkar
beiðni sem upplýsingafulltrúa íslands má það nokkurri furðu
gegna, hve litla áherslu við höfum lagt á að nýta okkur hana
sem einkenni eða aðdráttarafl. Ekki er hér verið að mæla
með leyfi til almennings til landgöngu, en víst er að Surtseyj-
arsafn í Reykjavík, Þorlákshöfn eða Vestmannaeyjum gæti
orðið meiri háttar segull fyrir ferða- og skólafólk. Rifjar það
reyndar upp hugmyndir um hvort það er ekki vænlegur kostur
fyrir landshlutanna í uppbyggingu þeirrar ferðaþjónustu sem
nú er oft bent á sem framtíðartekjulind, að sérhæfa sig hver á
sínu sviði. Vel má hugsa sér stofnanir sem allir ferðalangar
fyndu hjá sér þörf til að heimsækja, Hestasafnið í Skagafirði,
Kúasafnið í Eyjafirði, Fálka- eða Sauðfjársafnið í Þingeyjar-
sýslum, Síldar- og loðnusafnið á Austfjörðum og svo mætti á-
fram telja.
Beiningamennirnir
Hliðstæðu við tignun verndardýrlinga má rekja til þeirrar
venju á miðöldum, ekki síst á Ítalíu, að öflugir héraðshöfðingj-
ar eða vopnaskakendur gáfu kost á sér sem verndarar fjöl-
skyldna, ætta og heilla héraða, gegn hæfilegum stuðningi eða
gjaldi. Verndardýrlingar kirkjunnar urðu svo á sinn hátt andleg
hliðstæða hinna veraldlegu verndara, fyrir utan að til dýrlinga
leitaði sú snauða alþýða sem ekki hafði efni á að borga fyrir
vernd lénsherrans.
í umræðunum um það í dag, hvort útgerðarmenn eigi að
greiða fyrir aflakvótana eða fá þá gefms, rifjast upp þessi
gamla miðaldamynd, ekki síst vegna skarprar greinar Þorkels
Helgasonar háskólakennara í Morgunblaðinu í gær undir heit-
inu „sósíalismi andskotans”. En með því hugtaki er átt við að
tap sé þjóðnýtt en gróði einkavæddur. Þorkell hæðist með
eftirminnilegum hætti að beiðnum athafnamanna um opinber-
ar ábyrgðir, eins og í dæminu um Stöð 2, en kröfum sömu að-
ila um óafturkræfan eignarrétt á sameiginlegri auðlind þjóðar-
innar. Bendir hann á að jafnvel í ríkjum kommúnista sé ekki
meiningin að gefa rekstaraðilum í komandi markaðskerfi fyrir-
tækin, eins og íslensk útgerð vill fá kvótana, heldur þurfi menn
að greiða fyrir þessar “sameignir” þjóðanna.
Spurningin er, hvort íslenskir útgerðarmenn hafa ekki í
raun bara tamið sér af hógværð hið einlæga og hrekklausa
hugarfar þeirrar blásnauðu alþýðu miðalda, sem ekki hafði
efni á að greiða fyrir verndarkvóta sína, en sneri sér til vernd-
ardýrlinga í staðinn. En þá ber að hafa í huga, að áheitin gátu
kostað sitt, ef mikið lá við; Skálholtskirkja tók 50% af andvirði
gripa eða verðmæta, sem ætla mátti að bjargast hefðu vegna
áheits á Þorlák helga Þórhallsson. Hvernig líst útgerðinni á
slíka skattheimtu í staðinn?
ÓHT
Guðmundur. Hvað
segirðu um þriðja
sætið hjá okkur
kröturn í
Reykjavik?
Myndir Jim Smart
Eg frétti að það
væri biiið að
bjóða Össuri það
og einnig hef ég
heyrt Guðmund
G. bórarinssou
orðaðan við það.
ÞJÓÐVILJINN
Síðumúla 37 — 108 Reykjavík
Sími: 681333
Símfax: 681935
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Helgi Guömundsson
Ólafur H. Torfason.
Fréttastjóri: SiguröurÁ. Friöþjófsson.
Aðrir blaöamenn: Bergdis Ellertsdóttir, Dagur
Þorteifsson, Elias Mar (pr.), G. Pétur Matthiasson,
Garðar Guðjónsson, Guömundur Rúnar Heiðarsson,
Heimir Már Pétursson, Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim
Smart (Ijósm.), Kristinn Ingvarsson (Ijósm.), Ölafur
Gíslason, Sævar Guöbjörnsson.
Skrifstofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristfn Pétursdóttir.
Auglýsingastjórí: Steinar Harðarson.
Auglýsingar: Sigriöur Siguröardóttir, Svanheiöur
Ingímundardóttir, Unnur Ágústsdóttir.
Afgreiöslustjóri: Hrefna Magnúsdóttir.
Afgreiðsla: Bára Siguröardóttir, Halla Pálsdóttir,
Þorgerður Siguröardóttir, Þórunn Aradótir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Skrifstofa, afgreiösla, ritstjóm, auglýsingar:
Siöumúla 37, Rvik.
Simi: 681333.
Símfax: 681935.
Auglýsingar: 681310, 681331.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóöviljans hf.
Prentun: ðddi hf.
Verð I lausasölu: 100 kr. Nýtt Helgarbtað: 150 kr.
Askriftarverð á mánuði: 1100 kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 17. nóvember 1990