Þjóðviljinn - 14.12.1990, Blaðsíða 4

Fjárlög
Halda menn að
þetta kosti
engan neitt?
Sighvatur Björgvinsson: Rekstrarútgjöld, til-
færsluliðir og vaxtagreiðslur og viðhald eru 91
prósent útgjalda og þá lítið eftir til að skera
niður. Pálmi Jónsson: Einkunarorðin ættu að
vera hallarekstur, eyðslustefna og skattrán
Verkefni næstu ríkisstjórnar
verður að taka gjaldahlið
fjárlagafrumvarpsins til jafn
gaumgæfilegrar uppstokkunar
og gerð hefur verið á tekjuhlið-
inni síðustu fjögur ár. Þetta
sagði Sighvatur Björgvinsson,
Alfl., formaður fjárveitingar-
nefndar þegar hann mælti fyrir
meirihlutaáliti nefndarinnar
við 2. umræðu fjárlaga í Sam-
einuðu þingi í gær.
Sighvatur sagði að allir
stærstu tekjustofhar ríkisins heföu
verið stokkaðir upp, og að það
ásamt staðgreiðslu skatta og hin-
um nýja virðisaukaskatti væri
stórvirki og ættu menn ekki að
láta deilur um tittlingskít villa sér
þar sýn.
„Menn tala gjaman mikið um
nauðsyn þess að skera niður og
spara í ríkisrekstrinum og sjá
Skipaiðnaður
Úreltum
lögum verði
breytt
A nýafstöðnum aðalfundi Fé-
lags dráttarbrauta og skipa-
smiðja var lögð þung áhersla á
að breytt verði úreitum Iögum
frá árinu 1922 þannig, að erlend
skip geti komið hingað til hafnar
til viðgerða og þjónustu.
Að mati fundarins er hér um
verulega hagsmuni að ræða fyrir
fleiri atvinnugreinar en skipaiðnað.
Fundurinn telur að hindranimar í
núgildandi lögum séu tímaskekkja
og á allan hátt óeðlilegar. Sérstak-
lega í ljósi þess að íslenskum skip-
um er frjálst að sigla til hafna í ná-
grannalöndunum.
Gestur aðalfundarins var Krist-
ján Ragnarsson, formaður LIU,
sem taldi að mjög lítil nýsmíði
skipa yrði hérlendis á næstunni og
búast mætti við áframhaldandi
lægð í verkefnum almennt. Hann
gat þess að samkvæmt útlánum hjá
Fiskveiðasjóði heföi innlend mark-
aðshlutdeild stöðvanna í viðgerða-
og endurbótaverkefnum aukist
vemlega og samdráttur í fjárfest-
ingu þá bitnað meira á erlendum
verkefnum en innlendum.
Þar sem vemlegur samdráttur
hefur orðið í fjárfestingum í sjávar-
útvegi hafa fyrirtæki í íslenskum
skipaiðnaði, bæði hvert fyrir sig og
sameiginlega, unnið að ýmsum
verkefnum til að treysta sinn rekst-
ur. Meðal annars hefúr verið ráðist
í markaðsátak innanlands og er-
lendis, bætta áætlanagerð og nýj-
ungar I framleiðsluskipulagi.
Fundurinn telur að þetta sé því að-
eins mögulegt að stjómvöld geri
allt sem í þeirra valdi stendur til að
jafna sveiflur á innlendum mark-
aði, samkeppnisstaða fyrirtækj-
anna verði treyst og ekki verði með
stuðningi opinberra sjóða eða
banka leitað til útlanda með verk-
efni, án þess að bjóða þau jafn-
framt út hér á landi. -grh
miklum ofsjónum yfir stöðugri
þenslu ríkisbáknsins, stöðugri
fjölgun ríkisstarfsmanna og stöð-
ugum vexti ríkisútgjalda. En þetta
er engin tilviljun,“ sagði Sighvat-
ur og benti á að Alþingi afgreiddi
fjölda mála sem með sjálfvirkum
hætti kallaði á viðbótargreiðslu úr
ríkissjóði. Hann benti á að þing-
menn samþykktu byggingar
stofnana og fé til þess, en síðan
kæmi rekstrarkostnaðurinn sjálf-
krafa á fjárlög. Hann benti á að
einnig væri verið að bjóða upp á
nýja og aukna þjónustu, kennslu
sex ára bama, lengingu fæðingar-
orlofs, glasafrjógvun og hjartaað-
gerðir. „Halda menn að þetta
kosti ekki neitt?“ spurði hann.
Sighvatur sagði að lítið svig-
rúm væri til spamaðar í ríkiskerf-
inu ef menn vildu ekki ráðast á
stóm útgjaldaliðina, menntakerf-
ið og heilsugæslu eða almanna-
tryggingar og útflutningsbætur.
Hann benti á að rekstraútgjöldin
væm 40 prósent, tilfærslur einsog
tryggingamar væm önnur 40 pró-
sent, vaxtagreiðslur -óumflýjan-
legar - væm 9 prósent og viðhald
á grotnandi eignum ríkisins væri
2 prósent. „Þá em eftir aðeins 9
prósent af heildarútgjöldum ríkis-
sjóðs og það em fjárfestingarlið-
imir: Framkvæmdir í höfnum,
vegum, sjúkrahúsum, skólum og
á öllum öðrum sviðum sem ríkis-
valdið sinnir,“ sagði Sighvatur.
Tillögur nefndarinnar um við-
bótarútgjöld við 2. umræðu nema
rúmum 890 miljónum kr. Hækka
fæstir liðir um meira en 3 miljón-
ir kr. hver, en breytingartillögum-
ar em alls 112. Almennir fram-
haldsskólar fá 41 miljón kr. við-
bót, en ekki er lagt í umfangs-
miklar endurbætur á Þjóðminja-
safni sem hefur verið í fréttum né
aukið framlag til Kvikmynda-
sjóðs Islands. Þróunarsamvinnu-
stofhun Islands fær 16 miljónirog
síðar verður flutt tillaga um að
Bamahjálp Sameinuðu þjóðanna
fái 5 miljónir, svo einhver dæmi
séu nefnd.
Pálmi Jónsson, Sjfl., mælti
fyrir 1. minnihlutaáliti og sagði
að ríkisstjómin heföi bmgðist al-
gerlega í fjármálum ríkisins.
Hann sagði að fmmvarpið væri
með 3,7 miljarða kr. halla og enn
meira væri falið, samt hefðu
skattaálögumar verið auknar um
2,2 miljarða kr. Útgjöld ríkisins
og umsvif hafa aukist, sagði
Pálmi, og fmmvarpið boðar gífur-
legan uppsafnaðan vanda vcgna
hallareksturs síðustu ára og er yf-
irlýsing um uppgjöf og ráðleysi
ríkisstjómarinnar. „Einkunnarorð
fmmvarpsins gætu orðið: halla-
rekstur, eyðslustefna, skattrán,“
sagði Pálmi.
í minnihlutaáliti Málmfríðar
Sigurðardóttur, Kvl., kom fram
að viðskilnaður núverandi fjár-
málaráðherra Ólafs Ragnars
Grímssonar yrðí sennilega þannig
að samanlagður halli yrði 30 mil-
jarðar kr. og það þrátt fyrir öll
tímamótafjárlögin og homstein-
ana.
-gpm
Fangelsismála-
stofnun hafði af-
skipti af einum af
hverjum 200
einstaklingum
ífyrra á aldrinum
15-64 ára
sem sátu inni fyrir fíkniefnabrot
eða úr 30-33 árin 1986-1988 í 25.
Þá má geta þess að á árabilinu
frá 1985-1989 hafa setið þetta 11-
14 manns inni fyrir manndráp.
Þar af vom þeir flestir á síðasta
ári.
Hverjir er þeir?
Út úr skýrslu Fangelsismála-
stoftiunar verður ekki mikið ráðið
um félagsleg einkenni íslenskra
fanga.
Á árabilinu 1985-1989 hefúr
meðaldur þeirra sem setið hafa
inni heldur hækkað. Um helming-
ur fanga sem lauk afplánun er á
aldrinum frá tvítugu til þrítugs.
Þá er um það bil þriðjungur
fanga á síðasta ári á aldrinum frá
þritugu til fertugs.
Hinn dæmigerði íslenski
fangi er karlkyns. Af þeim föng-
um sem luku aíþlánum í fýrra
vom karlar 235 talsins, en konur
aðeins 12.
Eitt hundrað manns sitja
að jafnaði af sér dóma
Fjöldi þeirra einstaklinga sem
dæmdir em til refsivistar í fang-
elsum hefur aukist jafnt og þétt á
undanfömum ámm. Alla vega
verður ekki annað ráðið þegar
skoðaðar em upplýsingar í nýút-
kominni skýrslu Fangelsismála-
stofnunar fyrir siðasta starfsár, en
stofnunin fer með yfírumsjón
fangelsismála í landinu og sér um
rekstur fangelsa, fúllnustu dóma
og hefúr eflirlit og þjónustu með
þeim sem dæmdir em skilorðs-
bundið, og er þá aðeins fátt eitt
talið.
Það er enginn smá fjöldi
manna sem teljast skjólstæðingar
stofnunarinnar, eða milli 700-800
manns á hverjum tima. Lætur
nærri að stofnunin hafi afskipti af
einum af hveijum 200 íslending-
um sem em aldrinum 15-64 ára.
400 manns dæmdir
til betrunarvistar
Á síðasta ári voru stofnuninni
sendar til fullnustu 880 dómgerð-
ir þar sem 962 dómþolar komu
við sögu. Af þeim vom 378 ein-
staklingar dæmdir til refsivistar.
Þar af vom langflestir dæmdir til
óskilorðsbundinnar refsivistar án
sektarákvæða eða skilorðsbund-
innar refsivistar.
Á undangegnum ámm, eða
frá 1985 til 1989, hefur íjöldi
óskilorðsbundinna dóma aukist
jafnt og þétt, eða úr 348 árið 1985
í 378 á síðasta ári. Heildarrefsi-
tími 1985 var 110 ár og 11 mán-
uðir, en 175 ár og tveir mánuðir í
fyrra.
Á sama árabili hafa flestir
þeirra dóma sem þegar hafa kom-
ið til fullnustu hljóðað upp á refsi-
vist frá mánuði til þriggja mán-
aða.
Hvert pláss
fullnýtt
Á síðasta ári sátu að meðaltali
dag hvem inni hátt í hundrað
fangar í þeim rúmlega 120 fanga-
plássum sem til em í landinu.
Lætur því nærri að hvert rúm hafi
því verið gjömýtt, en heildamýt-
ing fangaplássa var 96 af hundr-
aði.
Flest fangaplássanna em á
Litla- Hrauni, en þar geta allt að
56 fangar vistast í einu. Hegning-
arhúsið á Skólavörðustíg getur
hýst 23 fanga í senn, Fangelsið
við Kópavogsbraut getur tekið
mest við 10 föngum, í Fangelsinu
í BRENNIDEPLI
Kvíabryggju er rúm fyrir 11
fanga, Síðumúlafangelsið sem er
gæsluvarðhaldsfangelsi getur
hýst 15 fanga í senn, og í fangels-
inu á Akureyri em sex fangapláss.
Fyrir þetta
sitja menn inni
En fyrir hvað sitja menn helst
inni? Undanfarin ár hafa lang-
flestir, eða um helmingur, setið
inni vegna auðgunarbrota og
skjalafals. Því næst hafa menn
helst setið inni fyrir nytjatöku.
Þeir em miklum mun færri
sem hafa verið dæmdir og afþlán-
að dóma fyrir ofbeldisbrot og
kynferðisafbrot. Árið 1985 sátu
tíu manns inni fyrir kynferðisaf-
brot, sjö og sex næstu tvö árin, en
12 í fyrra og hitteðfyrra.
Nokkur helstu tilefni fanga-
vistar árin 1985 og 1989. Hlutfall.
1985 1989
Manndráp 4,8 4,2
Auðgunarbrot?
Skjalafals 55 53,9
Nytjataka 20,9 24,5
Fíkniefnabrot 6,4 7,5
Kynferðisafbrot 4 3,6
Ofbeldisbrot 6,9 4,2
Þriðji algengasti brotaflokk-
urinn sem menn hafa setið inni
fyrir á undanfömum ámm er fyrir
brot á fíkniefnalöggjöfinni. Á síð-
asta ári fækkaði nokkuð föngum
Þrátt fyrir það að hlutur kven-
þjóðarinnar virðist rýr, hefur hann
þó aukist ffá árinu 1985, en þá var
hlutur kvenna af heildarfjölda
þeirra fanga sem luku afþlánun
aðeins ein kona á móti 173 karl-
mönnum.
Af þeim upplýsingum sem
em í skýrslu Fangelsismálastofn-
unar verður lítið ráðið hve stór
hluti fanga hefúr áður afþlánað
dóm í fangesli. Ætla má þó, að
þeim fari heldur fjölgandi en hitt.
Þannig haföi rúmlega helmingur
þeirra fanga sem luku afþlánun á
síðasta ári setið einhvem tímann
áður af sér dóm. Næstu fjögur ár-
in á undan vom þeir fleiri sem
sátu inni í fyrsta skiptið.
300manns
á reynslulausn
Á síðasta ári vora 289 ein-
staklingar sem hlotið höföu óskil-
orðsbundinn dóm lausir til
reynslu eða með náðun. Þar af
vom karlar 267 og 22 konur.
Samkvæmt lögum hefúr Fangels-
ismálastofnun eftirlit með að við-
komandi einstaklingar bijóti ekki
af sér meðan á reynslulausn
stendur.
Ærið misjafnlega gekk mönn-
um að halda þau skilyrði sem sett
em fyrir skilorðsbundinni
reynslulausn. Fleiri skjólstæðing-
ar stofnunarinnar gerðust uppvísir
að því að brjóta af sér á skilorðs-
tímanum en að halda skilyrðin.
Það er sammerkt stærstum
hluta af hópi þessara skjólstæð-
inga Fangelsismálastofnunar að
hafa hlotið litla skólagöngu. Fjór-
ir af hveijum tíu höföu lokið
skyldunámi.
Af þeim einstaklingum sem
upplýsingar em tiltækar um var
tæpur helmingur þeirra í sambúð
við upphaf skilorðstíma.
í skýrslu Fangelsismálastofn-
unar segir að atvinnuleysi hafi
aukist í þeim hópi skjólstæðinga
stofnunarimiar sem em með
reynslulausn. Af þeim sem vom
undir eftirliti stofnunarinnar um
áramótin 1989 og 1990 vom tveir
af hveijum tíu atvinnulausir eða
óvinnufærir.
-rk
4.SÍÐA — NÝTT HELGARBLAÐ