Þjóðviljinn - 05.07.1991, Page 8

Utgefandi: Útgáfufélagíð BjarKi h.f. A 681310 - 6813 31
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson Simfax: 68 19 35
Ritsfjórar: Ami Bergmann, Helgi Guðmundsson, Veró: 150 krtnur f lausasölu
Umsjónam dfs Eilertsdóttir Setnin irofc Prentsmiðja Pjóðviljans hf.
Fréttastjóri: SigurðurÁ. Friðþjófeson Prentun: Oddl hf.
Augiýslngastjóri: Stelnar Harðarson Aðsetur: Síðumúla 37, 108 Reykjavlk
Málgagn sósíalisma, verkalýðshreyfingar og þjóðfrelsis
Liöast Júgóslavía í sundur?
Með umskiptunum í Sovétríkjunum og
Austur-Evrópu hafa losnað úr læðingi
þjóðfélagskraftar sem lítið eða ekkert
hafði borið á í áratugi áður. í Sovétríkjun-
um sjálfum hafa þjóðernisróstur og sjálf-
stæðiskröfur einstakra lýðvelda sett svip
sinn á stjórnmálalífið til viðbótar við
óhemjulegan vanda af efnahagslegum
toga, þar sem tekjur og framleiðsluverð-
mæti hafa farið minnkandi.
Til stendur að halda fund leiðtoga sjö
auðugustu iðnríkjanna en hingað til hefur
leiðtogi Sovétríkjanna af skiljanlegum
ástæðum ekki setið við það borð. Það er
eitt dæmið af mörgum um þá miklu breyt-
ingu sem orðin er í alþjóðasamskiptum að
nú stendur til að Gorbatchjov, forseti Sov-
étríkjanna, ræði við leiðtogana. Erindi
hans er að leita eftir fjárhagslegum stuðn-
ingi. Hann hefur í sínu farteski tillögur um
breytingar á hagkerfi Sovétríkjanna sem
eru unnar af sovéskum hagfræðingum í
samvinnu við starfsbræður hjá Harvard
háskóla í Bandaríkjunum. Fyrir fáum
misserum hefðu flestir talið að slíkur at-
burður væri ein af mestu fjarstæðum al-
þjóðastjórnmála.
I Júgóslavíu er nú harkalega tekist á
um sjálfa tilvist hins rúmlega 70 ára gamla
ríkis, spurninguna um sjálfstæði hverrar
þjóðar eða eitt ríki annað tveggja með
sterkri miðstjórn eða laustengdu sam-
bandi fullvalda ríkja. Hér blasir við að tvær
eða fleiri þjóðir ríkisins vilja gera breyting-
ar á skipan mála eða sækjast eftir fullu
sjálfstæði. Af þessum sökum er stjórn-
skipan ríkisins, sem byggði á tiltekinni
dreifingu valda á milli þjóðanna, í upp-
lausn. Um leið og einveldi kommúnista-
flokksins leið undir lok og fjölflokkakosn-
ingar tóku við hlaut að fara svo að sjálf-
stæðiskröfur einstakra þjóða kæmu upp á
yfirborðið. Þetta er bein afleiðing af þróun
mála í Sovétríkjunum, því enda þótt oftast
hafi verið kalt milli valdamanna í Moskvu
og Belgrad, án þess að til vopnaðra átaka
kæmi, er afar ólíklegt að uppreisn af
þessu tagi hefði verið látin afskiptalaus á
tímum Breznev kenningarinnar, þegar
Sovétríkin tóku sér rétt til að beita hervaldi
í grannlöndunum ef þróun mála fór að
þeirra mati úr böndunum.
Eins og mál hafa þróast í Júgóslavíu
sýnist óhugsandi að halda ríkinu saman í
óbreyttri mynd. Með atbeina Evrópu-
bandalagsins hefur tekist að koma á
vopnahléi sem þó stendur á ákaflega veik-
um grunni, enda vafi á hvaða stjórn alrík-
isstjórnin hefur í reynd á hernum.
Að halda saman ríki ólíkra þjóða í and-
stöðu við hluta þeirra getur naumast
gengið til langrar frambúðar. Gildir einu
þótt til kunni að vera nægilegur herstyrkur
til að bæla andstöðu niður, friðsamleg
sambúð þeirra verður aldrei tryggð með
hervaldi, á einhvern hátt mun sjálfstæðis-
hreyfingin að lokum brjótast út. Á hinn
bóginn geta þjóðir verið í slíku nábýli að
þær sjái sér beinlínis hag í því að halda
uppi sameiginlegu ríki.
Vilji þjóðir Júgóslavíu ekki vera saman í
einu ríki, er ekki um annað að ræða en
þær finni samskiptum sínum nýtt form,
annað hvort með því að viðurkenna sjálf-
stæði þeirra sem losna vilja eða að koma
á ríkjasambandi sem þær sætta sig við.
Að þessu hljóta alþjóðasamtök að vinna í
samvinnu við ráðandi öfl innanlands og á
þá sveif hljóta ríkisstjórnir Evrópu að
leggjast.
hágé.
r *
0-ALIT
8.SÍÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 5. júlí 1991
8 AO& — áA. Tff 'A KW '..‘>4.3 ygsubtM?*