Þjóðviljinn - 13.09.1991, Qupperneq 9

Sveinn Einarsson er rithöfundur og
leikstjóri, hann hefur einnig verið leik-
hússtjóri. Meðal helstu sýninga hans
eru Tangó, eftir S. Mrozek, Hedda
Gabler eftir Ibsen, eigin leikgerð á
Kristnihaldi undir jökli eftir Halldór
Laxness, Silkitromman eftir Atla
Heimi Sveinsson og Óresteia
eftir Æskýlos.
- Af hverju skrifaðirðu leikrií
um Búkollu?
- Ég á eiginlega eftir að
spyija sjálfan mig að þessu. Þetta
kom bara svona eins og gerist og
gengur. Ætli ég sé ekki síðbúinn
lærisveinn Sigurðar málara.
Hann var alltaf að predika fyrir
mönnum að gleyma ekki þeim
Qársjóði sem við ættum í okkar
fornu sögum og þjóðsögum.
Margir hafa sem betur fer svarað
kotroskna litla hnokka sem ekki
gat greint í sundur leiksvið og líf.
Það hefur auðvitað verið gert
mikið af leikritum úr Grimms
ævintýrum og sögum H.C.And-
ersen o.s.frv. en einhvem veginn
finnst mér að við höfum ekki
verið nógu dugleg við það. Ætli
þar sé ekki komin skýringin á þvi
hvers vegna ég skrifaði þetta
leikrit. Ég hef líka alltaf haft
miklar mætur á sögunni af Bú-
Helga leitar að Búkollu
umfjöll ogjimindi.
Mynd: Kristinn.
- Finnst þér ekki að foreldrar
eigi að fara með börnin sin i
leikhús?
- Jú, ég held að sú regla hafi
gefíst nokkuð vel hér. Það var
víða erlendis siður að böm þyrftu
endilega að fara ein í leikhús en
mér hefur alltaf þótt það mikill
meginkostur á íslensku leikhúsi
að þangað fer fjölskyldan saman
og bestu augnablikin úr leikhús-
inu verða sameiginleg. Það hefúr
verið litið á bamasýningar sem
fjölskyldusýningar. En það er
líka þroskavænlegt þegar skóla-
bekkir taka sig saman og fara í
leikhús.
Annars er ég svolítið hræddur
við einhæfan smekk sem er
bundinn við ákveðin aldursskeið.
- Er leikritið þitt um Búkollu
hugsað sem fjölskyldusýning eða
fyrst o_g fremst sem bamasýning?
- Eg bara veit það ekki! Eg
hef ekki hugmynd um það. Ég
heyrði Stefán Baldursson segja
að þetta myndi örugglega höfða
til lítilla bama og ég varð afskap-
lega glaður yfír því. í rauninni
veit maður aldrei fyrir hvern
maður er að skrifa en ég vona að
einhver hafi gaman af þessu og
ég hef fúndið að leikaramir hafa
það.
- Hafðirðu ekki gaman af því
að skrifa leikritið?
- Jú, ég hafði ansi gaman af
því. En ég er alltaf í einhveijum
störfum þannig að þetta braust
bara fram. Ég skrifaði það nánast
í striklotu þegar þar að kom. Las
þetta svo fyrir dóttur mína sem er
mjög gagnrýnin á það sem ég
skrifa og við komumst að sam-
komulagi um breytingar.
Ég vildi hvorki láta þetta verk
njóta mín eða gjalda svo að ég
sendi það inn undir dulnefni. Það
var tekið til sýningar án þess að
þeir vissu hver höfúndurinn væri
og það þótti mér gott.
- Ég sé að i þessu leikriti er
persóna sem heitir Dordingull.
Hver er hann?
- Hann er með hor niður á
tær. En hann er ekki allur þar
sem hann er séður. Ég veit ekki
hvort ég má segja frá því hvað
hann er, en kannski er hann brot
af mér og þér.
- Hvers vegna er það Helga
litla sem finnur Búkollu að lok-
um?
- Hún er svo heppin að vera
jákvæð gagnvart lífinu. Það
fleytir henni áfram. Hún nýtur
lífsins betur og gefur meira af sér
til annarra.
-kj
Þetta
þessu kalli en einhvem veginn
hefur mér alltaf fundist að vant-
aði bamaleikrit um sígilt efni þar
sem einhver af okkar ástsælustu
þjóðsögum væri tekin og kannski
seilst í fleiri minni. Það hefúr oft
verið komið nálægt þessu en
kannski ekki reynt að gera þetta á
þennan máta. Að vísu skrifaði
Óskar Kjartansson svolítið af
leikritum fyrir krakka um 1930
og mér finnst að mætti vel draga
þau leikrit fram. Það var þá starf-
andi í fýrsta skipti bamaleikhús á
íslandi og það var dálítið merki-
leg tilraun.
Óskar tók þessi fornu efni
fyrir og gerði það að mörgu leyti
vel. Leikritin hans hafa ekki orð-
ið fastagestir á leiksviðinu en
mér hefúr alltaf þótt dálítið
Sveinn Einarsson,
rithöfundur og leikstjóri.
Mynd: eik
vænt um þau. Það er líka til leik-
rit um Hlyna kóngsson sem var
leikið á stríðsárunum en ég veit
satt að segja ekki hver skrifaði
það.
Fyrsta leikritið sem ég sá var
bamaleikrit. Það hét Alfkonan í
Selhömrum. Ætli það hafi ekki
verið sýnt árið 1937 eða þar um
bil. Það var eftir Sigurð Björg-
úlfsson. Ég varð mér til skammar
á þessu leikriti þvi að ég lifði
mig svo inn í leikinn að ég fór að
blanda mér í hann. Leiðbeina
persónum um það hvert þær ættu
að fara og leita að þeim sem voru
týndir. Mér skilst að sumir hafi
haft afskaplega gaman af þessum
gullna andartak
kollu. Það eru reyndar til af
henni margar gerðir.
- Notarðu venjulegustu gerð-
ina?
- Tvær eru eiginlega þekkt-
astar. Önnur fjallar um strákinn
sem leitar hennar en í hinni em
þrjár dætur úr Garðshomi. Ég er
með þijár dætur úr Garðshomi í
mínu leikriti og þar heita þær
Ása Signý og Helga. Mér finnst
ekki að þær geti heitið annað.
Báðar þessar gerðir em hjá Jóni
Ámasyni ef ég man rétt.
Það vill annars svo einkenni-
lega til að um þessar mundir er
verið að minnast 100 ára afmælis
Muggs með sýningu í Listasafni
Islands, en hann gerði einmitt
mjög skemmtilegar myndskreyt-
ingar við Búkollusöguna. Þó að
við getum að vísu ekkert verið að
líkja eftir því þá er andinn í þeim
mér mjög að skapi. Því var eins
farið með myndimar hans úr Sál-
inni hans Jóns míns. Þegar ég var
að vinna að Gullna hliðinu forð-
um þá vöm þær minn innblástur
fyrir sýninguna.
- Hversu sjálfstœtt er þetta
leikverk um Búkollu?
- Það er bæði á hækjum og
sjálfstætt. Það er á hækjum að
því leyti að ég sæki efni i söguna.
Ég endursegi söguna í leikformi
eða segi hana með aðferðum
sviðsins. Mig dreymir um að
halda hreinleika sögunnar en ná
jafnframt til áhorfenda með nú-
tímalegum leikhúsaðferðum.
Aðrir verða svo að dæma um
hvort þetta hefur tekist. Þetta hef
ég haft að leiðarljósi en svo kem-
ur sýningin og kannski fer hún
allt aðra leið. Hver veit? Að vísu
hef ég fylgst með æfingum og
líst vel á það sem ég sé. Nokkrir
af leikumnum fara á kostum.
- Hvar liggur dramatíski
þráðurinn i sögu af þessu tagi?
- í fyrsta lagi speglar sagan
ákveðin minni. Þau byggjast á
siðrænum lögmálum sem skarast
og mynda átök. Þessi minni verð-
um við að gera skiljanleg til þess
að geta sagt þessa sögu fyrir nú-
tímann. Það getur maður gert
með því að endurskapa þá
spennu sem er í sögunni með
öðmm atvikum. Ég vona líka að
einhveijir hafi blátt áfram gaman
af þessu því að þetta á líka að
vera skemmtun. Það er heldur
ekki alltof létt að skipta þessum
persónum í góðar og vondar á
hefðbundinn hátt, því að í þessu
leikriti er ekki allt sem sýnist.
Það kemur í ljós að skessumar
búa yfir mannlegum eiginleikum
Helga í helli skessunnar sem stal Búkollu. Mynd: Kristinn.
til dæmis í höll. Þær em drottn-
ingar. Önnur er fjalladrottning en
hin er daladrottning. Þetta eru
virðulegar skessur en þær eru
ekki góðar systur og treysta ekki
hvor annarri. En ég vil ekki end-
ursegja verkið. Kannski líkar
áhorfendum það vel. Ef þeir
skemmta sér þá þykir mér það
gott og ekki væri amalegt ef ein-
hverjir hylltust til þess að líta í
þjóðsögumar.
Við lifúm á miklum umbrota-
tímum og fjölmiðlun nútímans er
svo sterk; það em svo margvís-
leg, sterk áhrif sem togast á um
áhuga okkar og athygli - ekki
síst hjá bömum. Mér finnst það
óbærileg tilhugsun að unga kyn-
slóðin losni úr tengslum við það
sem við höfúm kallað fortíð okk-
ar og fjársjóði. Mig langar til að
eitthvað gerist geti verið eins og
áveita, skapað líf allt í kringum
sig. Til þess verður auðvitað að
hafa opinn huga. Það má ekki
loka úti allt það mannlega hjá
sjálfum sér. Það er til fólk sem
aldrei hleypir neinu lofti inn í
sig, vill bara þægilega lognmollu.
Þegar við horfum á feikna-
lega vel gerða sjónvarpsþætti þá
getum við haft af því mikla
skemmtun en það er nú einu
sinni búið að ganga frá því. Það
hefur engin áhrif á leikarana á
skjánum þó að þú bregðir þér
fram og fáir þér vatnsglas. Nú er
ég auðvitað ekki að draga úr því
að sjónvarpið sé áhrifamikill
miðill sem er boðinn eða óboð-
inn gestur inni á hverju einasta
heimili og verður þar. Það er eins
gott að horfast í augu við það.
sem vel má sýna skilning. Jafn-
vel þessum voðalegu systmm er
ekki alls vamað þó að þær eigi
erfitt með að haga sér vel. Enda
eru þær latar, ljótar, leiðinlegar,
frekar og heimskar. En þær era
líka svolítið skemmtilegar.
- En baráttan milli góðs og
ills er þama engu að siður eða
hvað, þó að hún skiptist ekki á
milli persóna á hefðbundinn
hátt?
- Jú, jú, og þama er náttúr-
lega líka verið að segja frá vera-
leika sem okkur getur fúndist fá-
tæklegur en reynist ekki vera það
ef við horfum á hann frá nýju
sjónarhomi. Önnur skessan býr
færa sögumar nær þeim eða að
minnsta kosti vekja athygli á
þeim.
- Stenst leikhúsið samkeppn-
ina á þessum fjölmiðlunartím-
um?
- Ég held að ekki verði nokk-
um tíma fyrir framan skjá hægt
að fá upplifun sem er sambærileg
við það sem gerist milli áhorf-
anda og leikara i leikhúsi. Þar era
báðir virkir í sköpuninni. Þegar
leikarinn finnur strauma frá
áhorfendum þá örvast hann allur
og gefúr meira þannig að báðir
komast i æðra veldi. Þá er það
andartakið sem ræður og ég held
að þetta gullna andartak þegar
NÝTT HELGARBLAÐ 9 FÖSTUDAGUR 13 SEPTEMBER 1991