Þjóðviljinn - 20.09.1991, Qupperneq 6

Leikhúsrýni
Ég skapa, þess vegna er ég
Undirleikur
við morð
eftir David Pownall
Þýðandi: Guðrún Backmann
Leikmynd: Elín Edda Ámadóttir
Búningar og saumar: Alda
Sigurðardóttir
Tónlistarstjóri: Árni Harðarson
Lýsing: Björn Bergsteinn
Guömundsson
Leikstjóri: Hávar Sigurjónsson.
Leikarar: Viðar Eggertsson, Hjálmar
Hjálmarsson, Jórunn Sigurðardóttir,
Bryndis Petra Bragadóttir og
Þorsteinn Bachmann
Það var vel við hæfí að sýning
Alþýðuleikhússins á Undirleik við
morð skyldi verða fyrst á fjalimar í
vetur. Leikritið íjallar um lista-
menn og gagnrýnendur og kannski
framar öllu öðm um hvort þú ert
það sem þú gerir þegar listagyðjan
er annars vegar.
Það var fullt hús á fmmsýningu
og viðtökur góðar. Það em fjögur
aðalhlutverk í „Undirleik við
morð“. Viðar Eggertsson lék Carlo
Gesualdo með glæsibrag. Frammi-
staða hans er ein útaf fyrir sig nóg
ástæða til að líta á þessa sýningu
eitthvert kvöldið. Frá hálfu rithöf-
undarins sýnist mér hreinar línur í
hlutverki Carlo Gesualdo. Hann er
listamaður og hann verður að
brjóta áþreifanlegar helgimyndir
vemleika síns til þess að geta end-
urtekið það í listinni. Til þess þarf
Carlo að vera einhvem veginn
þannig gerður að honum sé
ómögulegt annað en að gera ein-
mitt þetta. Auðvitað má endalaust
deila um réttmæti þess að skilja
hlutverk listamannsins á þennan
hátt, en það er önnur saga. Hjálmar
Hjálmarsson leikur Philip Heselt-
ine tónlistargagnrýnanda, öðru
nafni Peter Warlock tónskáld.
Hann teygir sig yfir aldimar, vekur
Carlo upp úr gröf sinni og þeir
verða eins konar fóstbræður. Philip
er Iausari í reipunum en Carlo. Frá
höfúndi sínum hefúr hann ekki
fengið hreina ímynd hálfgeggjaðs,
gjörspillts listamanns eins og
Carlo, þó það sé uppistaðan. Hann
er einnig galdramaður, grínisti og
hrókur alls fagnaðar. Hann fetar í
fótspor Carlo og verður eins og
hann, en á sviðinu má hann að
sjálfsögðu ekki verða eins. Þeir
verða að halda sér aðskildum í
huga áhorfenda, en jafnframt að
renna saman. Leikur Hjálmars vildi
verða flöktandi eins og hann og
leikstjórinn hefðu ekki gert þessa
persónu alveg nógu vel upp við
sig. Hjálmari tókst langbest upp í
þeim atriðum þar sem Philip He-
seltine er sjálfumglaður og uppá-
þrengjandi, en það má ekki
skyggja á aðra þætti í fari þessarar
persónu. Ef það gerist hættum við
áhorfendur að skilja hvers vegna
hann fetar í fótspor Carlo Gesu-
aldo.
Bryndís Petra var afar sannfær-
andi í túlkun sinni á Mariu, konu
Carlo. Hún lék blátt áfram vel og
af öryggi.
Hlutverk Jórunnar Sigurðar-
dóttur er erfítt, sérstaklega framan-
af. Hún er listgagnrýnandinn sem
lengi vel er eins konar áhorfandi að
leik hinna, og það er ekki fyrr en í
seinni hluta sem hún verður virk í
atburðarásinni. Hér finnst mér líka
votta fyrir óöryggi í leikstjóm. Jór-
unn komst að vísu ágætlega frá
þessu og var sérlega góð í lokaat-
riðinu, en það vantar skýrari drætti
í persónuna til þess að undirbyggja
það hvers vegna hún hlýtur að
lenda á öndverðum meiði við hin
þijú. Þar hafa höfundur og leik-
stjóri brugðist.
Bryndís Petra Bragadóttir. Á bakvið
hana stendur Viðar Eggertsson.
Mynd: Jim Smart.
Hlutverk Federigo er ekki
átakamikið, en leikur Þorsteins
Bachmann var snurðulaus.
Þýðingin á leikritinu virðist
ágæt. Það er töluvert um markviss-
Kristján
Jóhann Jónsson
skrifar
ar og góðar setningar og má til
dæmis nefna hvemig sagt er frá ör-
lögum eiginmanna Maríu, sem er
leikin af Bryndísi Petru Bragadótt-
ur, og svar Gesualdo, sem Viðar
Eggertsson leikur, þegar því er
haldið fram að hann sé þjáður af
geðsveiflum og ýmist mjög hátt
uppi eða langt niðri.
Lýsing var prýðilega af hendi
leyst, en það er eiginlega ekki hægt
að tala af neinni sanngimi um leik-
mynd og búninga í þessu leikriti.
Hvomgt naut sín vegna þess að
húsnæðið er í æpandi mótsögn við
verk þeirra Elínar Eddu Ámadóttur
og Öldu Sigurðardóttur. Það hefði
hugsanlega mátt finna leiðir til að
laga myndræna þáttinn í Ieikritinu
að þessu sviði, en best hefði verið
að leika þetta annars staðar. Kjall-
ari Hlaðvarpans er alltof borulegur
fyrir þetta leikrit.
Atriðið með myndarammana
var engu að síður einkar snyrtilegt
og búningamir sem slíkir fagmann-
lega gerðir að fötum Jórunnar frá-
töldum. Þau höfðu engan karakter.
Tónlistin er einn af burðarásum
verksins og hún hljómar ágætlega,
miðað við húsnæðið. Það er einna
helst hægt að tala um veikleika í
söng Philips Heseltine/ Hjálmars
Hjálmarssonar. Á frumsýningunni
að minnsta kosti hefði hann mátt
vera krafhneiri. Hins vegar komst
Hjálmar ágætlega frá gítarleiknum.
í upphafi var látið að því liggja
að viðfangsefni eða þema þessa
leikrits væri sú mikilvæga spuming
hvort þú ert beinlínis það sem þú
gerir á listasviðinu. Margir mundu
hiklaust segja nei. Enginn verður
listamaður eða gagnrýnandi nema
hann nái fjarlægð á verk sín og
skilji að verkið er list en ekki lista-
maðurinn. Öll þekkjum við hins
vegar hugmyndir um að listamenn
verði að vera öðru vísi en annað
fólk til þess að geta gert eitthvað
sem er öðru vísi. Það getur eigin-
lega ekki staðist nema listamaður-
inn sé það sem hann gerir, - eða
hvað?
Taktu hár
úr hala
mínum
Sigrún Waage (Helga) klappar Búkollu sem bjargaðist frá tröllum. Mynd:
Kristinn.
Leikrit: Búkolla
Höf: Sveinn Einarsson
Leikstjórn: Þórunn Sigurðardóttir
Tónlist: Jón Ásgeirsson
Leikmynd og Búningar: Una Collins
Lýsing: Björn B. Guömundsson
Frumsýningin á Búkollu í
Þjóðleikhúsinu síðasta sunnudag
var að því leytinu lík sjálfu ævin-
týrinu að þrátt fyrir hættur og
mannraunir fór allt vel að lokum.
Fmmsýningardagurinn var senni-
lega eins óheppilegur og hægt var
að hugsa sér, glampandi sól og öll
böm á Reykjavíkursvæðinu úti að
leika sér og Þjóðleikhúsið ekki
fullt. Þar að auki vom gestimir
mjög ungir. Þeir vom á þcim aldri
sem ekki er úti að leika sér sjálfur
á svona fallegum sunnudögum.
Vegna þess ama reyndi mjög á
sýninguna, og það varð til þess að
veikleikar og styrkleikar komu
mjög skýrt fram.
Framan af var sýningin of hæg-
geng og silaleg. 1 fyrrihlutann
vantaði meira af ýmiss konar
sprelli sem nauðsynlegt er að hafa
með, ekki síst þegar áhorfendur era
svona ungir. Þetta kom þegar á
leið. Til dæmis um vel heppnað
smáatriði af þessu tagi mætti nefna
það þegar Stráksi, Sigurður Sigur-
jónsson, ætlar að láta sig hverfa, en
mistekst því hann er ekki búinn að
æfa sig nógu vel á huliðssteininn.
Sama er að segja um frábært hvarf
Stráksa þegar steinninn virkar.
Það em að vísu svona atriði í
fyrri hluta, en þau em of fá og of
einhæf. Það er til að mynda prýði-
legt þegar Signý, Tinna Gunn-
laugsdóttir, er að búa sig í leit að
Búkollu, altekin af frekju og leti,
og slær trefilendunum aftur fyrir
sig og framan í foreldra sína. Það
þótti mínum fylgisveini ansi fynd-
ið. Hann er að verða átta ára og var
klár á því að þetta var ekkcrt
óviljaverk. Þeir sem yngri voru í
kringum mig virtust hins vcgar líta
á þetta eins og hvert annað óhapp.
Ása, sem leikin er af Lilju
Guðrúnu Þorvaldsdóttur, og Signý,
sem Tinna Gunnlaugsdótlir leikur,
em helsta skemmtiatriðið framanaf
og vissulega em þær vemlega góð-
ar. Hins vegar þykir allra yngstu
áhorfendunum það ekki „fyndið“
að vera óþægur og frekur. Það er
varla fyrr en við sjö-átta ára aldur
sem menn ná nokkurri fjarlægð á
það.
Seinni hluti sýningarinnar var
miklu kraftmeiri og reyndar mjög
góður. Þá eru óvættimir komnir
inn á sviðið og allir gátu sameinast
i andstyggð sinni á þeim og von-
inni um að Helgu tækist að bjarga
Búkollu. Þar skipti aldurinn engu
máli. I seinni hluta náði sýningin
sér vemlega vel á strik og var að-
standendum til sóma.
Sigurður Siguijónsson er sögu-
m.aður þessarar sýningar og gengur
í leikritinu undir nafninu Stráksi.
Hann er góður í þessu, eins og öllu
öðm liggur við að ég segi, og það
er líka eins gott því það hvílir mik-
ið á honum. Það sem honum er
ætlað að gera er sama marki brennt
og annað í fyrri hlutanum. í salnum
þarf helst að vera töluverður fjöldi
af fólki sem er orðið sjö ára. Á
frumsýningu vom áhorfendur of
ungir að ámm.
Róbert Amfinnsson og Herdís
Þorvaldsdóttir vom frekar sviplaus
í hlutverki karls og kerlingar í
Garðshomi. Leikstjóri hefði átt að
nýta þau betur. Baltasar Kormákur
kom hins vegar prýðilega út í hlut-
verki Dordinguls. Hann minnti á
Kóngulóarmanninn og það var vel
til fundið. Skessumar tvær stóðu
mjög vel fyrir sínu, vom ógnvekj-
andi, frekar og tröllslegar á sviðinu
og Helga mjög eðlileg andstæða
þeirra. Það er Sigrún Waage sem
leikur Helgu og fer léttilega með
þá góðu og sætu stelpu sem hún á
að vera.
Sérstakt hrós verður þessi sýn-
ing að fá fyrir tónlist og sviðs-
mynd. Það er Jón Ásgeirsson sem
semur tónlistina. Camilla Söder-
berg leikur á flautu og Amþór
Jónsson á hljómborð.
Sviðsmyndin er svo haganleg
að sjö ára sessunautur minn er enn
að tala um hana og ég held að ég
ljúki þessu spjalli á því sem hann
sagði þegar ég spurði hvemig hon-
um hefði þótt sýningin.
Stefán Jónsson i hlutverki Jóns
bílstjóra, karls og spíritista.
Allt féll í
Ijúfa 166
Leikrit: Sprengd hljóðhimna vinstra
megin.
Höf: Magnús Pálsson
Leikstjórn: Magnús Pálsson og
Þómnn S. Þorgrlmsdóttir.
Ráðgjafi við leikstjóm: Marla Krist-
jánsdóttir.
Leikmynd og búningar: Þónjnn S.
Þorgrlmsdóttir.
Leikarar: Amar Jónsson, Guðnin
S. Glsladóttir, Kristbjörg Kjeld,
Edda Arnljótsdóttir, Stefán Jóns-
son, John Speight og Guðný
Helgadóttir.
Leikmynd þessa verks verð-
ur ekki lýst hér vegna þess hve
gaman er að koma inn á sýning-
una án þess að hafa hugmynd
um hvemig hún lítur út. Sjálfl
verkið er ekki búið til úr texta
sem hefúr merkingu og þess
vegna verður efni sýningarinnar
ekki rætt heldur. í bakgnmni er
að vísu saga af greifahjónum,
dóttur þeirra og einkabílstjóra og
átökum vegna ástamála þar sem
allt fellur að lokum í Ijúfa löð,
en það skiptir litlu máli.
Viðfangsefni þessarar leik-
sýningar er spumingin um það
hvort eitthvað hefúr „merkingu"
yfirleitt. Þetta hefúr verið tísku-
efni á síðustu ámm og er tengt
við það sem kallað er „postmod-
emismi" þó að allar listgreinar
hafi komið að þessu öðra hvora
alla öldina.
Kjami málsins er sá að hér
er verið að vinna í frumformum
leiklistarinnar. Rödd, líkami,
hreyfing og texti era látin standa
ein. Þau era notuð án þess að
þau visi til nokkurs. Tilfinningin
skilar sér til okkar, en viðfang
hennar gerir það ekki, nema við
búum það til sjálf.
Aðferðin sem slík miðar að
því að afhjúpa það sem við köll-
um oft klisju í daglegu tali.
Þegar þetta er gert jafn vel
og á Litla sviðinu síðasta þriðju-
dag, þá hrifast menn með á þann
hátt að í stað þess að tjáning
leikarans tengist sjálfkrafa ein-
hveiju viðfangi, fara viðbrögð
leikaranna að búa til nýja merk-
ingu fyrir áhorfendum.
Til dæmis um þetta má taka
litla senu, seint í verki Magnús-
ar, þar sem greifafjölskyldan sit-
ur og spilar á spil og hnerrar.
Helgi og friður heimilisins hafa
verið endurreist og árangurinn er
spilamennska og hnerrar með
finni tímasetningu og nánum
tengslum, í því hvemig leikar-
amir hnerrast á.
Það leyndi sér ekki í áhorf-
endasalnum hve vel heppnað
þetta atriði var. Vegna þess að
atriðið er eitt og út af fyrir sig út
í hött, þá sýndu viðbrögð áhorf-
enda líka að sýningin hafði dreg-
ið þá með sér og komið þeim í
„absúrd" eða „súrrealískt" hug-
arástand.
Þetta er ekki hægt nema með
mjög nákvæmri leiktækni. Það
tókst og þess vegna myndaðist
sannfærandi heild sem var af
öðram heimi. Áhugamenn um
leikhús ættu ekki að láta þessa
sýningu fara ffarn hjá sér. Það er
ástæða til að undirstrika að sýn-
ingar era ekki nema sjö talsins.
NÝTT HELGARBLAÐ
© FÖSTUDAGUR 20. SEPTEMBER 1991