Þjóðviljinn - 13.12.1991, Blaðsíða 18

B ó k a r ý n i
Skilaboð frá náttheimi
Gyrðir Elíasson:
Vetraráform um sumarferðalag
73 bls.
Mál og menning 1991
Hún er ákaflega hæversk nýja
ljóðabókin hans Gyrðis Elíassonar. Þar
er ekki ort um strið eða stóra viðburði;
við fyrstu sýn virðist þar einkum hvatt
til upphafningar á hversdagsleikanum,
eða eins og segir í upphafsljóði:
Opna fyrir
kranann og
hlusta á vatnið
niða, vatnið sem
var uppi ifjalli...
Það er dæmigert kraftaverk í
hwnndeginum að tært vatn skuli
streyma ffam þegar skrúfað er frá
krana, og skáldið stendur ffammi fyrir
því í bamslegri undrun og einlægni,
eins og hrossaflugunni i „Miðsumar"
og sólgulu kraftaverki sumarsins „Við
landsenda" (29):
Snlin enn á himni og þoku-
slœður breiddar fyrir til
hálfs, þvottasnúrur i garði
litils húss undir þessum
mikla lampa. Húsið er
klætt utan bárujárni og
gulmálað, og neðan tún
að húsinu koma gangandi
hönd í hönd maður og
litil stelpa með sóleyjar
i plastpoka, þau horfa á
hvitan þvottinn á snúrunum
sem verður grár þegar
þokan lœðist alveg
fyrir lampann
Þessi þokuslungna sumarmynd
passar vel í litbrigði bókarinnar þó að
aðrir litir setji sterkari svip á hana.
Bamslegt er líka tímaskynið í öðru
ljóði bókarinnar, „Skammdegisbláma“,
og sýn þess á fólk og gróður. Þetta
óvænta tímaskyn kemur aftur og aftur,
slær saman tvennum tímum á snilldar-
legan hátt, til dæmis í „Gegnum aldir“,
„I þokunni“,'„Týnt búmerang", ffábæra
ljóði um mátt minninganna, „Um gaml-
an hund eystra“ og ljóðinu sem er sam-
nefnt bókinni, „Vetraráform um sumar-
ferðalag".
Silja
Abalsteinsdóttir
skrifar
Þetta margfalda tímaskyn hæfir
mætavel ráðandi blæ bókarinnar, rökkr-
inu, dimmunni. Þetta er næturbók, nátt-
heimurinn er hér í öllum tilbrigðum sín-
um: Skugganætur, bjartar nætur og
draumþungar haustnætur, því nóttum
fýlgja auðvitað draumar. Við skoðum
fifla á skuggasælum draumatúnum (59),
draumamir liðast um tún eins og reykur
(44) og langt í burtu „sef ég / vafinn í
drauma“ (17). Unaðsleg mynd úr Ijóð-
inu „A Rauðgranaslóðum í Skagafirði"
sýnir það sem ég er að reyna að koma
orðum að (14);
Það sér út á vatn gegnum r
úður og um nætur fer
húmdökkur bátur undir seglum
niður að kilnum og dvergur
með silfúrsveðju sker
draumstör
og bindur i knippi
meðan tungl speglast á lygnunni
I þessum bamslega heimi er dulúð-
in eðlilegur hluti tilverunnar. Alfar,
dvergar, tröll, fjöralallar, umbreytingar
hvers konar. Enda er þokan jafnalgeng
og draumamir í Ijóðunum. Gjöminga-
þoka, morgunþoka, þokueyjar í sjón-
máli, fjöll sem bergmála undir þoku-
hjúp. Landslag heitir Næturfjall, Dimm-
grænuhlíð og Rökkurhæðir.
Bamsleg er líka eftirtektin eftir hinu
smáa, til dæmis fiðrildunum sem flögra
um síður bókarínnar og fá sína „Hug-
leiðingu í júlí“ (67):
Hvað skyldu vera mörgfiðrildi á
Islandi yfir sumartimann, þegar
öll strá eru setin í kvöldstill-
um og sindrar á vœngi í lofti
Annað Ijóð um fiðrildi er ekki jafn-
saklaust, þó er það kannski bam sem er
að terrorísera þau í „Gler og steinar"
(8):
Lampaglösin brotna
eitt og eitt og það
gerir fiðrildin smeyk
og hefur áhrif
á allt lif
sem lifað er
i náttheimi
Böm era ekki einhlít, og við höfúm
áður hitt hrekkjótt böm í bókum Gyrðis
Elíassonar. Randafluga hverfúr yfír í
njólaskóg sem skýlir músum og dísum
með ljósa vængi ... segir í „Við svala-
dyr“ (54). Þar er Dísa ljósálfúr lifandi
komin, og hún er ekki eina bamabóka-
hetjan í þessum ljóðum. Þar era líka
Rauðgrani og Doddi og Eymastór.
Einnig hittum við þar skáld sem hafa
varðveitt bamslega skynjun sína: Þór-
bergur er þama, Benedikt Gröndal,
Geirlaugur Magnússon, Guðrún fra
Lundi, Oskar Ami og William Morris.
Þessi sakleysislegi bamslegi blær er
ekki af neinni tilviljun á þessari bók. Þó
held ég ekki eftir kynni mín af ljóðun-
um að skáld þeirra sé gengið í bamdóm.
I þeim er, þegar vandlega er gáð, mögn-
uð predikun, falin bak við hæverskar
ljóðmyndir teknar í rökkurbirtu þoku-
landsins: Ekki hætta að vera hissa á iíf-
inu, það getur vcrið svo lygilega gott.
Ekki gleyma seið bemskunnar og galdri
hversdagsins. Með öraggum listrænum
brögðum hjálpa Vetraráform um sum-
arferðalag okkur að muna.
S j ó n
Fösludagur
17.40 Jóladagatal Sjónarpsins.
17.50 Paddington.
18.20 Beykigróf.
18.50 Táknmálsfréttir.
18.55 Hundalíf.
19.20 Tíöarandinn.
19.50 Jóladagatal Sjónvarps-
ins endursýnt.
20.00 Fréttir og veður
20.35 Kastljós
21.10 Jól á íslandi. Grýla kallar
á börnin sín. Þáttur um jóla-
hald á Islandi fyrr og nú.
Umsjón Hallgeröur Gísla-
dóttir.
21.30 Derrick.
22.35 Upptaktur (2) Sýnd
veröa ný tónlistarmyndbönd
íslenskra hljómsveita. Kynnir
Björn Jr. Friöbjörnsson.
Dagskrárgerö Kristin Erna
Arnardóttir.
23.10 I gíslingu Ný kanadísk
sjónvarpsmynd, byggð á
sannsögulegum atburöum.
Sjónvarpsfréttamanninum
Jerry Levin er rænt i Beirút.
Eiginkona hans reynir aö fá
hann lausan og tekst þaö
eftir þrotlausa baráttu. Aöal-
hlutverk: Marlo Thomas og
David Dukes.
00.50 Útvarpsfréttir.
Laugardagur
14.30 Enska knattspyrnan.
Bein útsending frá leik Le-
eds United og Tottenham
Hotspur á Elland Road í Le-
eds. Einnig verður fylgst
meö öörum leikjum og staö-
an í þeim birt jafnóðum og
dregur til tíöinda. Umsjón
Arnar Björnsson.
17.00 Iþróttaþátturinn Fjallað
veröur um íþróttamenn og
íþróttaviöburði. Boltahorniö
veröur á sínum stað og kl.
17.35 veröa úrslit dagsins
birt. Umsjón Logi Bergmann
Eiðsson.
17.40 Jóladagatal Sjónvarps-
ins.
17.50 Múmínálfarnir.gt getur
gerst.
18.20 Kasper og vinir hans.
18.50 T áknmálsfréttir.
18.55 Poppkorn.
v a r p
19.20 Úr ríki nátúrunnar. Efna-
vopn skordýra. Bresk
fræöslumynd um þeftítur.
Þýðandi og þulur Jón O.
Edwald.
19.50 Jóladagatal Sjónvarps-
ins (14) Endurs.
20.00 Fréttir og veöur
20.40 Lottó
20.50 Manstu gamla daga? (9)
Fúsi og lögin hans Gestur
þáttarins er hið ástsæla tón-
skáld Sigfús Halldórsson.
Fram koma m.a. Sigriður
Gröndal, Bergþór Pálsson,
Berglind Björk Jónasdóttir,
Ingveldur Ólafsdóttir, Eva
Ásrún Albertsdóttir og Erna
Þórarinsdóttir. Umsjónar-
menn eru Jónatan Garöars-
son og Helgi Pétusson sem
jafnframt er kynnir. Hljóm-
sveitarstjóri er Jón Ólafson.
Dagskrárgerö: Tage Am-
mendrup.
21.35 Fyrirmyndarfaðir.
22.05 Endurfundir (2) Hér
veröur haldið áfram aö rekja
örlagasögu de Lancel fjöl-
skyldunnar.
23.45 Húsiö viö Carroll-stræti
Bandarísk njósnamynd frá
1988. Myndin gerist i New
York á sjötta áratugnum og
greinir frá ungri konu sem
missir vinnuna vegna þess
aö hún er álitin hættuleg
þjóöfélaginu. Hún kemst á
snoðir um njósnamál og
reynir aö vekja áhuga alrík-
islögreglunnar á þvi.
01.25 Útvarpsfréttir.
Sunnudagur
12.50 Kafbáturinn Þýsk bió-
mynd frá 1981.
15.15 Ævisaga Helenar Keller.
Lokaþáttur Bryndís Víg-
lundsdóttir flytur þýöingu
sína og endursögn á þók
Hjördísar Varmer en Berg-
lind Stefánsdóttir túlkar sög-
una á táknmáli.
15.50 Flauturnar óma. Fyrri
hluti. Kristilegi ungmenna-
kórinn á Sunnmæri í Noregi
flytur tónlist frá Andesfjöllum
viö undirleik tréblásarasveit-
ar frá Ekvador.
16.20 Lífsbarátta dýranna. (3)
Mörg er matarholan Breskur
heimildamyndaflokkur i tólf
þáttum. Þýöandi og þulur
Öskar Ingimarsson.
17.10 í Uþþnámi Skákkennsla í
tólf þáttum. Höfundar og
leiööeinendur eru stórmeist-
ararnir Helgi Ólafsson og
Jón L. Árnason og í þessum
þætti verður fjallaö um
markmiöiö meö leiknum: að
máta.
17.30 Jóladagatal Sjónvarps-
ins.
17.40 Sunnudagshugvekja Ár-
mann Kr. Einarson rithöf-
undur flytur.
17.50 Stundin okkar (8) Kór
Kársnessskóla og Káti kór-
inn syngja Hafiö bláa hafiö,
Herdis Egilsdóttir sýnir fönd-
ur, sýnt veröur brúðuleikritið
Ljónið og músin, byggt á
dæmisögu Esóps. Auk þess
veröur leikið meö stafi og
sungin jólasveinavísa. Um-
sjón Helga Steffensen.
18.20 Sögur Elsu Beskov.
Græna frænkan, brúna
frænkan og fjólubláa frænk-
an - Seinni hluti.
18.50 Táknmálsfréttir
18.55 Vistaskipti.
19.20 Fákar.
19.50 Jóladagatal Sjónvarps-
ins 15. þáttur endursýndur.
20.00 Fréttir og veöur
20.40 Ólafur Björnsson I
myndinni er fjallaö um störf
og viöhorf Ólafs Björnssonar
prófessors. Hún var gerð í
tilefni af 50 ára afmæii við-
skipta- og hagfræöideildar
Háskóla Islands en Ólafur
var í hópi fyrstu kennara
þar.
21.25 Endurfundir. Lokaþáttur.
22.55 Úr Listasafni Islands Aö-
alsteinn Ingólfsson fjallar um
Ijósmyndir eftir Sigurö Guö-
mundsson.
23.05 Glæpagalleriiö Skosk
sakamálamynd frá 1990.
Taggart er faliö aö upplýsa
málið. Áöur á dagskrá 7.
des.
00.25 Útvarpsfréttir.
Mánudagur
17.40 Jóladagatal Sjónvarps-
ins.
17.50 Töfraglugginn.
18.50 Táknmálsfréttir
18.55 Á mörkunum.
19.20 Roseanne.
19.50 Jóladagatal Sjónvarps-
ins (16) (Endurs.)
20.00 Fréttir og veöur
20.40 Sædrekinn Seinni hluti.
Þetta er saga um svik og
vináttu og gerist á 10. öld.
Höfðingi er myrtur og víking-
urinn Þormóöur fer ásamt
þræl sínum og reynir að
koma fram hefndum. Leik-
stjóri Ágúst Guömundsson.
21.40 Iþróttahorniö Fjallaö um
íþróttaviöburöi helgarinnar
og sýndar svipmyndir frá
knattspyrnuleikjum í Evrópu.
22.15 Litróf Þorvaldur Þor-
steinsson fjallar um sýningar
Rúríar og Hannus Sirens í
Nýlistasafninu. Lárus H.
Grimsson flytur eigiö tón-
verk. Tryggvi Hansen torf-
hleöslu- og myndlistarmaöur
veröur í Málhorni. Einar Már
Guömundsson flytur Ijóð viö
mynd eftir Tolla og listdans-
arar sýna brot úr þremur
frumsömdum dönsum. Um-
sjón Arthúr Björgvin Bolla-
son.
23.00 Ellefufréttir
23.10 Þingsjá
23.20 Dagskrárlok
Föstudagur
16.45 Nágrannar
17.30 Gosi Teiknimynd.
17.50 Sannir draugabanar.
18.15 Blátt áfram (Endurt.)
18.40 Bylmingur.
19.19 19.19
20.15 Islandsmeistarakeppni í
samkvæmisdansi - kepp-
endur kynntir.
20.30 Tónar á Fróni Þaö er
hljómsveitin Sálin hans Jóns
míns sem kemur fram I
þessum þætti.
21.15 Feröast um tímann.
22.10 Línudans Einskonar
sjálfsævisaga gamanleikar-
ans Richards Pryors. Aöal-
hlutverk Richard Pryor, Deb-
bie Allen. (1986) Bönnuö
börnum.
23.50 Banaráö Spennandi æv-
intýramynd um horfmn gim-
stein, dularfulla fjársjóöi,
prest, sem ekki er allur þar
sem hann er séöur, og
óhugnanlega felustaði.
(1990) Bönnuö börnum.
01.15 Ránið Pierce Brosnan er
hér í hlutverki manns sem
setið hefur saklaus í fangelsi
í sjö ár fyrir rán. Þegar hann
er látinn laus hyggur hann á
hefndir. (1989) Bönnuð
börnum.
02.50 Dagskrárlok Stöövar 2
Laugardagur
09.00 Meö afa.
10.30 Á skotskónum.
10.55 Af hverju er himinninn
blár?
11.00 Dýrasögur.
11.15 Lási lögga Teiknimynd.
11.40 Maggý.
12.00 Landkönnun National
Geograþhic.
12.50 Sá yöar sem syndlaus
er... Fjórir strákar deyöa
ungbarn meö þvi að henda
steinum í það. Fjölskylda
barnsins vill ekki sækja
strákana til saka, af trúarlög-
um ástæðum, því sam-
kvæmt lögum Amish-trúar-
innar mega þau ekki bera
vitni. Aöalhlutverk Ken Olin,
Jill Eikenbery. Lokasýning.
•t4.25 Kvendjöfullinn Gaman-
söm mynd með ekki ófræg-
ari leikkonum en Meryl Stre-
ep og Roseanne Barr.
Myndin er byggö á sam-
nefndri skáldsögu eftir Fay
Weldon. (1990)
16.00 Inn við beinið.
17.00 Falcon Crest
18.00 Popp og kók.
18.30 Gillette sportpakkinn.
19.19 19.19
20.05 íslandsmeistarakeppni I
samkvæmisdansi - kepp-
endur kynntir.
20.20 Á noröurslóðum.
21.15 Glæpaspil.
22.15 Fjölskyldumál Bráö-
skemmtilg mynd um feöga
sem kemur svo illa saman
að þeir talast varla viö. Aöal-
hluverk: Matthew Brodrick,
Sean Connery og Dustin
Hoffman. (1989)
00.05 Úr myrkrinu Hörku-
spennandi taugatryllir um ör-
væntingarfulla leit aö morö-
ingja sem klæöist trúösföt-
um. Aöalhlutverk Cameron
Dye. (1988) Stranglega
bönnuö börnum.
01.30 Fallinn engill Spennu-
mynd um fööur sem leitar
dóttur sinnar en hún hvarf á
dularfullan hátt eftir skot-
árás. (1988) Stranglega
bönnuð bömum.
03.05 Dagskrárlok Stöövar 2
Sunnudagur
09.00 Túlli
09.05 Snorkarnir.
09.15 Fúsi fjörkálfur.
09.20 Litla hafmeyjan.
09.45 Pétur Pan Teiknímynd.
10.10 Ævintýraheimur NIN-
TENDO.
10.30 Magdalena Teiknimynd.
10.55 Blaöasnáparnir.
11.25 Herra Maggú
11.30 Naggarnir.
12.00 Popp og kók (Endurt.)
12.30 Frá gerö myndarinnar
The Fisher King Skyggnst
bak viö tjöldin viö gerð þess-
arar skemmtilegu myndar
sem nú er að slá öll met er-
lendis og væntanleg er til
sýningar hér á landi fljót-
lega.
13.05 italski boltinn. Mörk vik-
unnar
13.25 Italski boltinn Bein út-
sending.
15.15 NBA-körfuboltinn.
16.25 Stuttmynd Þaö er ekkert
nýnæmi aö Jerry skokki
svona bara til að halda sér f
formi, en þaö er ekki á hverj-
um degi sem hann þarf að
hlaupa til aö bjarga eigin lífi
og limum.
17.00 Listamannaskálinn
18.00 60 mínútur Fréttaþáttur.
18.50 Skjaldbökurnar.
19.19 19.19
20.05 KLassapíur.
20.40 Tónar á Fróni
21.20 Rósin og Sjakalinn Mjög
vönduð mynd um ástir, örlög
og njósnir í Þrælastríöinu.
Bönnuö börnum.
22.55 Arsenio Hall Frábær
spjallþáttur þar sem gaman-
leikarinn Arsenio Hall fær til
sín Juliu Roberts, David Ba-
enwald og Cicely Tyson.
23.45 Skot í myrkri Clouseau
er mættur hér f drepfyndinni
gamanmynd um þennan
seinheppna lögregluforingja.
Þaö er Peter Sellers sem fer
meö hlutverk þessa hrak-
fallabálks. (1964) Lokasýn-
ing.
01.25 Dagskrárlok Stöðvar 2
Mánudagur
16.45 Nágrannar
17.30 Litli folinn og félagar.
17.40 Maja býfluga.
18.05 Hetjur himingeimsins.
18.30 Kjallarinn
19.19 19.19
20.15 Systurnar.
21.10 Öriagasaga Fyrsti þáttur
af fimm í nýjum þýskum
framhaldsflokki.
22.45 Booker Booker er virki-
lega svalur náungi sem læt-
ur aldrei deigan síga.
23.40 Italski boltinn. Mörk vik-
unnar. Allt þaö besta frá
þeim bestu. Þetta er knatt-
spyrna eins og hún gerist
best.
00.00 Fjalakötturinn. Silungur-
inn
01.40 Dagskrárlok Stöövar 2
NÝTT HELGARBLAÐ 18
FÖSTUDAGUR I3. DESEMBER 1991