Þjóðviljinn - 14.12.1991, Blaðsíða 11

BÓKáBLáÐlv
Svo að lífið hverfi ekki sporlaust
Pétur Gunnarsson:
Dýrðin á ásýnd hlutanna.
Mál og menning 1991.
Textarnir í þessu kveri eru
kliptir saman úr vasabók-
um höfundar á ellefu ár-
um. Og áður hefur Pétur
gefi út svipaða Vasabók. Kannski
finnst einhverjum hér um óþarfa
gjörnýtingarhyggju að ræða í út-
gáfu. Svo er reyndar ekki. Ekki
barasta af því að svona bækur
hafa saman sett stórmenni eins og
Elias Canetti, heldur blátt áfram
vegna þess að í þessum textum er
myndvísi og skemmtun og hugsun.
Stundum er textinn barasta lína
sem gæti ratað inn í ljóð hvenær sem
vera skal, stundum er hann lengri, en
athyglin festist við eina líkingu eins
og þá að ísland geti verið „áhyggju-
laust eins og falskar tennur". Þama
eru tengsli vel þétt sem margur hefði
sett upp á einni síðu og kallað ljóð:
„Páskar og fyrir allar aldir
byrja kirkjukukkumar að kalla. Fólk
vaknar með andfœlum, heldur að
það sé kominn heimsendir, man svo
eftir páskunum og jólabörnin koma
undir. "
Hér eru undirfurðulegir draumar
sem em um leið skrýtlur (um Marx
til dæmis eða Maó formann). Hér
era þankar sem lesandinn getur vel
átt til að mótmæla eins og þessum
orðum um viðburði ástarinnar:
„Svo erfitt að rijja upp ástarleik.
Það er hœgt að muna eftir máltið,
maður man þá hverjir voru við-
staddir og samræður sem áttu sér
stað. En þetta tveggja manna tal -
jafn sporlaust og draumur."
Nei Pétur, sannlega segir þessi
lesandi hér að ástarminnið er hundr-
að sinnum skarpara en máltíðaminn-
ið, sem er fyrr en varir horfið með
vindi úr gömum - ef svo væri ekki
mundi mannlífið sýnu óbærilegra en
það þó er.
Eitt hið elskulegasta við þessa
texta er sú vitneskja sem í þeim vak-
ir að „tíminn er svo naumur, það er
allt að gerast nákvæmlega núna“. Og
því berum við einlæga virðingu
einnig fyrir því smæsta: „Ur því
maður er byijaður að virða fyrir sér
maura er eins gott að leggja ffá sér
annað." Og það er okkar vöm, göm-
ul og ný, að „krota og pára - svo að
lífið hverfi ekki sporlaust" og skoða
þá „af öllu afli það sem er“. Er það
nóg? Getum við unnið það affek að
„gera allt að skáldskap" eins og á
einum stað er sett fram sem mark-
mið? Er það eftirsóknarvert? (við
Pétur Gunnarsson
getum ekki gert okkur dagamun á
hveijum degi eins og auglýsingamar
halda). En við getum vitaskuld gert
okkar besta til að striða vananum,
góma það stórkostlega þegar minnst
varir. Eins og Pétur gerir, flugnavin-
ur og fiðrildaveiðari.
Árni Bergmann
I sviptivindum
Ævisaga Sigurðar Helgasonar
Steinar J. Lúðvíksson skráði
387 bls. Fróði hf.
Sigurður Helgason, fyrr-
verandi forstjóri og
stjórnarformaður Flug-
leiða, hefur löngum verið
umdeildur maður. Um hann
hafa sannarlega leikið svipti-
vindar. Hann var vjrkur þátt-
takandi í flugrekstri Islendinga í
nærri fjörutiu ár. Ævisaga hans
hlýtur því að vekja áhuga þeirra
sem hafa fylgst með eða starfað
að flugmálum.
I upphafi segir Sigurður frá
æsku- op unglingsárum í Vatns-
mýrinni 1 Reykjavík. Þá þegar hóf-
ust afskipti hans af viðskiptum
með ffimerkjabraski, eins og hann
orðar það sjálfúr, og virðist sem
hann h^fi verið athafnasamur á því
sviði. I þjónustu Bandaríkjahers
kynntist Sigurður ýmsum mönn-
um sem áttu eftir að koma við
sögu á lífsleið hans síðar, þegar
hann var við nám og störf í
Bandarikjunum. A námsárunum í
Bandaríkjunum hófust líka kynni
hans af Loftleiðamönnum, eins og
Alfreð Elíassyni og Jóhannesi
Markússyni og grunnurinn að
stjómarbyltingu í Loftleiðum var
lagður í samtölum þessara manna
fyrir vestan, ef marka má frásögn
Sigurðar.
Umfangsmesti hluti bókarinn-
ar fjallar að vonum um „Loftleiða-
ævintýrið" ,og um sameiningu
Flugfelags Islands og Loftleiða.
Lesandanum verður fljótt ljóst að
Sigurður er enginn sérstakur frið-
arins boðberi, heldur þvert á móti.
Honum virðist falla best að standa
í átökum um áhrif og völd og býð-
ur hveijum sem er byrginn, ef
honum finnst á sig hallað. Frá-
sögnin verður hér satt að segja af-
ar einhæf. Fyrir þá er lítið sem
ekkert þekkja til flugrekstrarsögu
síðustu áratuga, er dregin upp sú
mynd að flest það sem til heilla
hefur horft í atvinnuflugi hérlendis
hafi verið Sigurði að þakka, en á
sama hátt hafi fjandmenn hans
borið mesta ábyrgð á því sem mið-
ur hefúr farið. Þott slíkur ftásagn-
armáti kunni að þjóna einhverjum
tilgangi, verður frásögumaður
ósjálfrátt bæði ótrúverðugur og
frahrindandi í augum lesandans.
Sjálfshyggja Sigurðar kemur
lögglega fram í Týsingu eins og
essari um „hatrammar árásir“
fjölmiðla á hann sem forstjóra
þegar fjöldauppsagnir starfsfólks
áttu pér stað: „Það hafa sennilega
fáir Islendingar orðið fyrir öðrum
eins vömmum og skömmum í
ræðu og riti og eg varð fyrir á
þessum tíma....Mér var líkt við
Khomeini erkiklerk í íran sem þá
var holdtekin ímynd alls hins
illa“(bls. 287)
Samskipti Sigurðar og Alfteðs
Elíassonar era í raun sérstakur
kapítuli. Ekki verður betur séð en
þeir hafi verið nánir samstarfs-
menn í upphafi og persónuleg
tengsl þeirra verið með ágætum.
Lesandanum verður þó smám
saman ljóst að fúllt hatur hefur
tekist með þeim kumpánum, án
þess þó að ástæðum þess séu gerð
ijokkur raunveruleg skil í bókinni.
A einum stað er þo ýjað að þessu,
þótt Sigurður kjósi að setja það
ekki í samhengi við almenn sam-
skipti þeirra Alfteðs, en á bls. 288
segir: „Ég man eftir því að ein-
hverju sinni þegar Alfteð Elíasson
var búinn að fá sér í glas þá sneri
hann sér að mér og spurði mig
beint út hvort það væri ekki rétt að
ég hefði þegið það sem hann kall-
aði umboðslaun hjá þeim fyrir-
tækjum vestra sem Loflleiðir áttu
mest viðskipti við.“
Ásakanu af þessum toga af
hálfú Loftleiðamanna í Reykjavík
í garð Sigurðar, sem þá starfaði í
New York, áttu án nokkurs vafa
ríkan þátt í þeim fjandskap og
gagnkvæma trúnaðarbresti sem
varð milli Sigurðar og Alfreðs.
Auk þessa þótti mörgum Loft-
leiðamanninum Sigurður draga
heldur taum Flugfélagsmanna við
sameininguna og hafði það einnig
sín áhrif á samstarf þeirra.
Annars talar Sigurður tæpi-
tungulaust um þau mál sem hann
rekur í bókinni, t.d. átökin um
Skandinavíuflug Loftleiða á sjö-
unda áratugnum, sameiningu flug-
félaganna, samskiptin við ríkis-
valdið, Arnarflugsmálið og valda-
baráttu innan stjórnar Loft-
leiða/Flugleiða. Sérstaka meðferð
fá að vonum átökin um eftirmann
Sigurðar í forstjórastól og valda-
brölt Eimskipafélagsins almennt.
Það verður að segjast Sigurði til
hróss að í þessu efni er hann alger-
Iega samkvæmur sjálfum sér.
Hann lagðist gegn aðild ríkisins í
flugfélaginu og vildi koma í veg
fynr einokunaraðstöðu, óháð því
hver ætti í hlut. Voldugur aðili eins
og Eimskipafélagið fór ekki var-
hluta af þessari andstöðu hans og
hann skirrtist ekki við að beijast
gegn þeim af alefli þótt við ofur-
efli væri að etja, eins og kom í ljós
um síðir, þegar hann ákvað að
hætta hjá félaginu.
í bókinni talar Sigurður eins
og vera ber um ljölmarga sam-
ferðamenn sína og er oft óvæginn
í dómum sínum. Lýsingarorð eins
og „illskeyttur" og „viðskotaillur"
sem Sigurður notar, segja hins
vegar ef til vill meira um Sigurð
sjálfan en þá sem hann er að tala
um, pg þjóna litlum tilgangj.
A heildina litið hefur „I svipti-
vindum" að geyma fjölmarga
fróðleikspiola úr sögu atvinnu-
flugs á íslandi sl. 40 ár, en frá-
sögnin er talsvert „flöt“, sérstak-
lega kaflamir um Loftleiðaævin-
týrið, sameininguna og Flugleiða-
árin, og jaðrar við að vera hroð7
virkinislega unnin af skrásetjara. í
bókinni úir og grúir af ritvillum og
jafnvel málvillum sem hefði mátt
komast hjá með sómasamlegum
prófarkalestri. Dæmi: „miðstöð
fyrirtæksins" (bls. 13), „tekkja upp
grammófóninn" (bls. 20), „í pinu
vettvangi“ (bls. 256). ÁÞS
NÝJAR BÆKUR - SKUGGSJÁ - NÝJAR BÆKUR - SKUGGSJÁ
«rruí?
ZOFH-IONiASSON
VEKINGS
LOqARMTV
Asgeir Jakobsson
SÖGUR ÚR
TÝNDU LANDI
Ásgeir Jakobsson er landskunnur
fyrir œvisögur sínar um íslenska
athafnamenn, Þessi bók hefur
aö geyma smásögur eftir hann,
sem skrifaðar eru á góöu og
kjarnyrtu máli. Þefta eru
bráðskemmtilegar sögur, sem
eru hvort tveggja í senn
gamansamar og meö alvar-
legum undirtóni.
Leiðintil
andlegs Jiroska
M.Sum lY-ck
M.Scott Peck
Leiðin til andlegs
tproska
Öll þurfum við að takast á við
vandamál og erfiðleika. Það er
oft sársaukafullt að vinna bug á
þessum vandamálum, og flest
okkar reyna á einhvern hátt að
forðast að horfast í augu við
þau. í þessari bók sýnir banaa-
ríski geðlœknirinn M. Scott Peck
hvernig við getum mœtt erfið-
leikum og vandamálum og
öðlast betri skilning á sjálfum
okkur, og um leið öðlast rósemi
og aukna lífsfyllingu.
Pétur Zophoníasson
VÍKINGSLÆKJARÆTT V
Fimmta bindið af Víkingslœkjarœtt,
niðjatali Guðríðar Eyjólfsdóttur og
Bjarna Halldórssonar, hreppstjóra
á Víkingslœk. í þessu bindi er fyrsti
hluti h-liðar œttarinnar, niðjar
Stefáns Bjarnasonar. Efninu fram
að Guðmundi Brynjólfssyni á
Keldum verður skipt í tvö bindi,
þetta og sjötta bindi, sem kemur
út snemma á nœsta ári (1992).
Myndir eru rúmur helmingur
þessa bindis,
Finnhogi GuAinurulsson
Gamanscmi
^Dorra $ turlusonar
Nokkur valin dæmi
Siugpvjá
. ■ ■ " • ' n f: S ' A xV,A&. j J'G'Á:
Finnbogi
Guömundsson
GAMANSEMI
SNORRA STURLUSONAR
23. september voru liðin 750 ár
síðan Árni beiskur veitti Snomq
Sturlusyni banasár í Reykholti. í
þessari bók er minnst
gleðimannsins Snorra og rifjaðir
upp ýmsir gamanþœttir í verkum
hans. Myndir í þókina gerðu
Aðalbjörg Þórðardóttir og
Gunnar Eyþórsson.
Pétur Eggerz
ÁST, MORÐ OG
DULRÆNIR HÆFILEIKAR
Þessi skáldsaga er sjöunda bók
Péturs Eggerz. í henni er meðal
annars sagt frá ummœlum
fluggáfaðs islensks lœknis, sem
taldi sig fara sálförum að
nœturlagi og eiga tal við fram-
liðna menn. Þetta er forvitnileg
frásögn, sem fjallar um marg-
breytilegt eðli mannsins og
tilfinningar.
Auðunn Bragi
Sveinsson
SITTHVAÐ KRINGUM
PRESTA
í þessari bók greinir Auðunn Bragi
frá kynnum sínum af rúmlega
sextíu íslenskum prestum, sem
hann hefur hitt á lífsleiðinni.
Prestar þeir, sem Auðunn segir
frá, eru bœði lífs og liðnir og kynni
hans af hverjum og einum mjög
mismikil; við suma löng en aðra
vart meira en einn fundur.
SKUGGSJÁ
Bókabúð Olivers Steins sf
NÝJAR BÆKUR - SKUGGSJÁ - NÝJAR BÆKUR - SKUGGSJÁ
Síða 11
ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 14. desember 1991