Dagblaðið Vísir - DV - 02.10.1995, Blaðsíða 14

14
MÁNUDAGUR 2. OKTÓBER 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVÍK, SÍMI: 563 2700
FAX: Auglýsingar: 563 2727 - Aðrar deildir: 563 2999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafraen útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@ismennt.is - Auglýsingar: dvaugl@ismennt.is. - Dreifing: dvdreif@iSmennt.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 46J 1605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
Pólitískir fúskarar
Forseti Alþingis greip til þess ráðs í skattfrelsisfári al-
þingismanna um daginn að réttlæta gjörðir stnar og fé-
laga sinna með fullyrðingu um að íslenskir þingmenn
væru á mun lægri launum en kollegar þeirra í Skandin-
avíu. Um leið kallaði hann yfir þingheim enn eina sönn-
un þeirrar gamalkunnu aðvörunar að ekki er skynsam-
legt að nefna snöru í hengds manns húsi.
Ummæli þingforsetans vöktu nefnilega á nýjan leik at-
hygli almennings á þeirri ömurlegu staðreynd að saman-
borið við nágrannana er ísland láglaunaland.
Launamunurinn hefur greinilega komið í ljós í tölum
um launakjör hér og annars staðar á Norðurlöndum sem
DV hefur birt að undanfömu. Þar var gerður saman-
burður á launum prófessors í háskóla, sjúkraliða, grunn-
skólakennara, húsasmiðs og afgreiðslumanns í stór-
markaði á íslandi, í Noregi, Danmörku, Svíþjóð og Finn-
landi. Miðað var við samningsbundin laun eftir tíu ára
starfsreynslu, þar sem því var við komið.
Niðurstöðurnar eru sláandi.
Mánaðarlaun prófessors á íslandi em 143 þúsund
krónur, en í Danmörku fengi hann um 369 þúsund, 266
þúsund í Noregi, 346 þúsund í Finnlandi og um og yfir
300 þúsund í Svíþjóð.
Afgreiðslumaður í stórmarkaði í Reykjavík hefur inn-
an við 60 þúsund á mánuði, en um 154 þúsund í Dan-
mörku, 135 þúsund í Noregi, 102 þúsund í Finnlandi og
107 þúsund í Svíþjóð.
Þessi tvö dæmi sýna í hnotskum þann mikla mun sem
er á samningsbundnum launum á íslandi og í nágranna-
löndunum. Kjarni málsins er sá að annars staðar á Norð-
urlöndum geta launþegar lifað af dagvinnutekjum sín-
um. Hér á landi geta þeir það ekki.
Viðbrögð atvinnurekenda við þessum tölum eru at-
hyglisverð. Þeir benda á að framleiðni sé hér mun minni
en í nágrannalöndunum, enda séu laun sem hluti af verg-
um tekjum há á íslandi. Ástæðan sé líklega sú að íslend-
ingar séu „fúskarar“ svo vitnað sé til ummæla Einars
Odds Kristjánssonar alþingismanns í DV.
Hvemig sem á það er litið er niðurstaðan hin sama.
Þau verðmæti sem landsmenn skapa með starfi sínu og
fjármagni skila sér ekki til fólksins.
Það þarf hins vegar ekki að leita lengi til að komast að
því hvar þessi verðmæti lenda. Eins og Þorvaldur Gylfa-
son prófessor hefur oftlega vakið athygli á, mótast lífs-
kjör og laun mjög af innviðum og umgerð efnahagslífsins
á hverjum tíma. Verðmætin brenna upp vegna þess að
þröngsýnum hagsmunahópum hefur tekist að ríghalda í
margvíslega óhagkvæmni á kostnað almennings og
koma í veg fyrir þær umbætur sem gætu dugað til að
snúa öfugþróuninni við.
Að hans mati eru lykilatriðin þessi: Gríðarleg Qárfest-
ing ríkisbankakerfis í framkvæmdum sem skilar engum
arði til baka og lýsir sér meðal annars í þeim 40—50
milljörðum sem banka- og sjóðakerfi landsmanna hefur
neyðst til að afskrifa á nokkrum árum. Óhagkvæm og
óréttlát fiskveiðistefna. Óhagkvæmasta landbúnaðar-
stefna í allri Evrópu. Og miðstýring kauplags á vinnu-
markaðinum.
Þessu er öllu saman stjórnað af stjómmálaflokkunum.
Forystumenn og fulltrúar flokkanna hafa ráðið banka-
kerfinu að langmestu leyti, sjávarútvegsstefnunni, land-
búnaðarstefnunni og gerð kjarasamninga að stórum
hluta lika. Það eru því hinir pólitísku fúskarar sem bera
meginábyrgð á því að ísland er láglaunaland.
Elías Snæland Jónsson
„Stórstígar framfarir áttu sér þó stað á ýmsum sviðum á sjötíu árum. Ríki tréplóga urðu kjarnorkuveldi." - Vél-
vædd kornuppskera í einu af stærri iandbúnaðarhéruðum Rússiands, í grennd við Stavropol.
Fjörbrot tilskip-
anahagkerfis
Undanfarar mikilla tíðinda láta
oft lítið yfir sér. Fyrir um sex
árum voru rofnir strengir á landa-
mærum Austurríkis og Ungverja-
lands og þau þar með opnuð allri
umferð. Þær þjóðfélagbreytingar
sem fylgdu í kjölfarið mörkuðu
ekki einungis braut alræðis til fjöl-
ræðis í stjórnmálalegu tilliti held-
ur einnig leið miðstýringar til
markaðshagkerfis. Reyndar voru
nokkrar þjóðir sem búið höíðu
lengi við lokað tilskipanahagkerfi
farnar að vinna að ýmsum umbót-
um sem hefði mátt flokka sem
hreina endurskoðunarstefnu.
Þau orð eru reyndar fleyg svo
framarlega sem kötturinn veiðir
mýs, skiptir ekki máli hvort hann
er svartur eða hvítur. Með öðrum
orðum, ef markaðsbúskapur nýtist
betur til að ná fram ákveðnum
markmiðum en áætlunarbúskapur
þá ber að taka hinn fyrmefnda
fram yflr hinn síðarnefnda.
Orð krúsjeffs
Margir hafa velt fyrir sér hvers
vegna áætlunarbúskapur komst í
þrot þar eð hann átti að vera laus
við þær hagsveiflur sem einkenna
frjálst markaðshagkerfi, jafnframt
því sem öllu réttlæti um skiptingu
gæða skyldi fullnægt..
Opinberar tölur um hagvöxt
virtust staðfesta þau orð Krúsjeffs
sem hann viðhafði á vesturferð og
fékk bágt fyrir að Ráðstjórnin
myndi grafa Bandaríkin. Til þeirra
er almennt vitnað samhengislaust.
En allt bendir til þess að hann
hafi átt við að grafið yrði í efnisleg-
um gæðum því ef hagvöxtur í einu
ríki er tíu af hundraði um ókomin
ár í en öðru fimm af hundraði hlýt-
ur hið fyrra að fara fram úr hinu
síðara um síðir óháð því hverjir
byrjunarreitir hvors um sig eru.
Kom mönnum í koll
Nú er mjög dregið í efa að tölur
um mikinn hagvöxt við áætlanabú-
Kjallarinn
Kristjón Kolbeins
viðskiptafræðingur
skap hafi verið sannleikanum sam-
kvæmar. Stórstígar framfarir áttu
sér þó stað á ýmsum sviðum á sjö-
tíu árum. Ríki tréplóga urðu kjam-
orkuveldi. Samt er hin yfirgengi-
lega skriffinnska, sem er óhjá-
kvæmilegur fylgifiskur áætlunar-
búskapar, talin hafa verið honum
fjötur um fót. Öll ákvarðanataka
var afar seinvirk, bíða þurfti eftir
skipunum að ofan um einstaka
þætti framleiðslu og endurnýjun
var hæg.
Lagt var mikið upp úr nýfjárfest-
ingu en viðhald vanrækt í stórum
stíl þar sem það jók ekki þjóðar-
framleiðslu reikningslega eins og
fjárfestingin gerði. Skortur á við-
haldi og óvönduð vinnubrögð
vegna ónógrar samkeppni, þar sem
allt var lagt upp úr magni en gæði
vanrækt, koma mönnum nú í koll
samanber leka spilliefna og aðra
fylgifiska stórrekstrar.
Aukin erlend samskipti
Það sem nú vekur furðu eru
upplýsingar um að árið 1917 hafi
Rússar alls ekki verið eins aftar-
lega á merinni hvað varðar verald-
leg efni og af er látið þótt auði hafi
verið misskipt sem og annars stað-
ar í Evrópu. Á því ári var einka-
neysla Rússa á ibúa talin sú sjö-
unda mesta í heimi sem vel fær
staðist þegar horft er til ástandsins
í veröldinni eins og það var þá en
árið 1989 voru þeir komnir í sjö-
tugasta og sjöunda sæti næstir á
undan íbúum Suður- Afríku en á
eftir Rúmenum.
Er nú kominn vísir að grund-
velli til að reikna núvirði þeirrar
tekna sem farið hafa forgörðum
m.v. að sjöunda sætinu hefði verið
haldið allar götur síðan. Slíka út-
reikninga mætti viðhafa um önnur
ríki sem um lengri eða skemmri
tíma bjuggu við miðstýrðan áætl-
unarbúskap en þeim fer nú ört
fækkandi enda eru vart lengur til
þau ríki sem sækjast ekki eftir
auknum erlendum viðskiptum,
tækniþekkingu, fjármagni og
frjálsu framtaki eigin þegna.
Kristjón Kolbeihs
„Það sem nú vekur furðu eru upplýsingar
um að árið 1917 hafi Rússar alls ekki verið
eins aftarlega á merinni hvað varðar ver-
aldleg efni og af er látið þótt auði hafi ver-
ið misskipt sem og annars staðar í Evr-
ópu.“
Skoðanir annarra
Stöðugleikinn riðar
„Nú þegar forysta ASÍ og hinn almenni launamað-
ur krefst endurskoðunar á úrskurði Kjaradóms þá
er alþingismönnum vandi á höndum. Enda geta þeir
ekki sjálfir staðiö að lögum sem ganga gegn stjórn-
arskránni. . . . Eða er kannski hægt að hækka laun
hins almenna launamanns til samræmis við þessar
kauphækkanir? Er það lausnin? Eða vilja alþingis-
menn afsala sér þessum kauphækkunum? Sá stöðug-
leiki sem náðst hefur í þjóðfélaginu undanfarin ár
og á rót sína að rekja til þeirrar stefnu sem aðilar
vinnumarkaðarins hafa fylgt er nú í hættu.“
Guðni Á. Haraldsson hrl. í Mbl. 29. sept.
Allir með strætó
„Það eina sem getur bjargað Strætó er að almenn-
ingur snúi þangað aftur. Um leið og fólkinu fiölgar
kallar það á tíðari ferðir, meiri peningur verður til
þess að hægt er að lækka aftur fargjöldin. . . . Hins
vegar held ég að forráðamen SVR eigi að auka mun-
inn á því að kaupa sér kort og svo því að staðgreiða.
Það á að umbuna á einhvern hátt þeim sem taka
strætó að staðaldri, en láta hina sem gera það bara
þegar bíllinn bilar blæða og finna til þess að nær
væri að fá sér kort og fara að stunda strætó."
Guðmundur Andri Thorsson í Alþbl. 29. sept.
Óróinn tekur völdin
„Forystumenn þings og þjóðar tóku því léttilega
þegar upp kom kurr vegna heimatilbúinnar launa-
hækkunar þingmanna og úrskurðar Kjaradóms um
kauphækkun þeirra og þeirra embættismanna sem
best eru haldnir í kjörum.... Nöldrið hvarf ekki og
varð æ háværara. Þá loks tóku umboösmenn kjós-
enda við sér og er nú svo komið að forsætisráðherra
lýsir áhyggjum vegna þess óróa sem tiltektir forsæt-
isnefndar Álþingis og úrskurður Kjaradóms hafa
valdið.“
Úr forystugrein Timans 29. sept.