Dagblaðið Vísir - DV - 08.05.1996, Blaðsíða 4

4
MIÐVIKUDAGUR 8. MAÍ 1996
Fréttir
Rannsóknir á gönguhegðun sjóbirtings í Grenlæk í V-Skaftafellssýslu:
Skila mæliferlum á heims-
Gönguhegðtm sjóbirtings úr Greniæk
- út frá tíma, dýpi á fiskinum og vatnshita á því dýpi -
ágúst
25 4
mai
Ferskvatn
15
13 S2
11 ~
Gengur úr sjó
Gengur í sjó

Jóhannes Sturlaugsson og Magnús Jóhannsson sem standa fyrir rannsóknunum.
DV-mynd JBen
ustu sjóbirtingsá landsins.
Mælimerkingum stýrir Jóhannes
Sturlaugsson á Veiðimálastofnun
en þær njóta fjárstuðnings frá
Rannsóknarrráði íslands og
Stjörnu Odda. Þessar rannsóknir
eru unnar í samvinnu við aðrar
rannsóknir á svæðinu sem Magnús
Jóhannsson á Veiðimálastofnun
Suðurlands stýrir og styrktar eru af
Fiskræktarsjóði.
Fyrstu niðurstöður rannsókn-
anna hafa verið kynntar hagsmuna-
aðilum og verða auk þess kynntar á
vísindaráðstefnu Alþjóða hafrann-
sóknaráðsins sem haldin verður í
Reykjavík í haust. Á grafi, sem fylg-
ir, er hægt að sjá að þegar sjóbirt-
ingurinn hefur verið í ferskvatni í
rúmar 300 daggráður gengur hann í
sjó. Ef vatnshiti er að meðaltali 5°C
er fiskurinn um 60 daga að verða
tilbúinn til sjógöngu en ef vatnshiti
er 10°C er hann aðeins 30 daga að
verða tilbúinn. Einnig heldur fisk-
urinn sig grunnt í sjó á um 5 metra
dýpi og veitir það upplýsingar um
fæðuöflun.
Sigmar Guðjónsson er nú að
hanna rafeindamerki sem hægt
verður að festa á seiði í eitt ár.
Verður þá hægt að afla ómetanlegra
upplýsinga um ferðir gönguseið-
anna sem eiga eftir aö koma til
góða fyrir þá aðfla sem starfa að
ræktun göngufisks. -JB
visu yfir góngu
DV, Hvolsvelli:
I Grenlæk í V-Skaftafeflssýslu er
unniö að merkflegum rannsóknum
á gönguhegðun sjóbirtings í sam-
vinnu við bændur og stangaveiði-
menn sem þar veiða.
Menn frá Veiðimálastofnun hafa
hafið þar viðamestu rannsóknir á
sjóbirtingi sem gerðar hafa verið
hér. Þetta er gert í því skyni að
kanna hvernig sjóbirtingur þessa
vatnakerfis verði nýttur á sem
bestan hátt. Hafa þeir • unnið að
merkingu sjóbirtings sem nú er að
hefja sumargöngur sínar í sjó.
Rannsóknirnar byggjast á að fá
góða mynd af lífsháttum sjóbirt-
ings og af veiðiálagi á svæðinu. Á
fiskinn er fest lítið rafeindamerki
sem skráir tíma og þegar hann
veiðist í haust er merkið sent til
veiðimálastjómar.
Þar er lesið úr upplýsingum um
ferðir fisksins en mælimerkið er
með 8000 minnispunkta. Þeir gefa
nákvæmar upplýsingar um hvað
fiskurinn var lengi í ferskvatni,
hvenær hann gekk í sjó, á hvaða
dýpi fiskurinn var í sjónum og
hvenær hann gekk aftur í fersk-
vatn. Með mælingum fæst nokkuð
nákvæm mynd af lífsháttum sjó-
birtings og af veiðiálagi á svæðinu.
Rafeindamerkin, sem eru í raun lít-
il tölva, eru þróuð af Sigmari Guð-
björnssyni í Stjömu Odda.
Mælitækin hafa vakið athygli og
voru fyrst reynd á sjóbirtingi 1995.
Þau hafa þegar skilað mæliferlum
á heimsvísu yfir göngumynstur
ferskvatnsfisks þar sem fram kem-
ur hegðun fisksins allan göngufer-
ilinn. Þegar upplýsingar liggja fyr-
ir verður hægt að meta hvemig
best er að nýta sjóbirting, með hlið-
sjón af viðgangi fisks og arðsemi
veiða. Til dæmis hefur verið deilt
um hvort rétt sé að stunda veiðar á
miklu magni að vori, eins og nú er
gert, i stað þess að leyfa fiskinum
að ganga út á fæðuslóð í sjó og
veiða síðan meira af feitum fiski í
ánni um sumarið og fram á haust.
Veiðimenn frá Stangaveiðifélagi
Ármanns veiddu á 4 dögum hátt á
fimmta hundrað sjóbirtinga sem
síðan voru merktir. Það eru gleði-
tíðindi fyrir veiðimenn því hafin er
sjóbirtingsveiði í Grenlæk, aflasæl-
vatnafiska
Dagfari
Sápuópera á Landspítalanum
Það á ekki af aumingja Landspít-
alanum að ganga. Fyrst voru það
rjómabollurnar og iðrakveisan ill-
ræmda í kjölfar þeirra. Enn sér
ekki fyrir endann á salmonellunni
þeirri. Á annað hundraö manns
veiktist, bæði sjúklingar og starfs-
menn. Það sér hver maður hve
óheppflegt það er fyrir spítala ef
menn fara þangað inn tfl þess að fá
bót meina sinna en veikjast í stað-
inn.
Spítalinn á nú í samningavið-
ræðum við bakaríið sem sendi
þeim bollurnar. Þar reynir hann að
fá fjárhagslegt tjón sitt bætt vegna
sýkingarinnar. Miskann vegna
salmonellunnar er erfiðara að
bæta. Það er óvíst að rjómabollur
verði ofarlega á vinsældalista spít-
alans á næstunni og sennilega
verða boðnar kleinur næsta bollu-
dag.
En bollurnar voru bara byrjun-
in. Um helgina spurðist út næsta
áfall þeirra Landspítalamanna. Þá
kom í ljós að bakteríusýking var í
sápunni sem notuð er á sjúkrahús-
inu. Þá urðu fleiri hissa en Dag-
fari. Hreinlæti er grundvallaratriði
á sjúkrahúsi. Það á jafnt við um að-
gerðir allar og daglegt líf á slíkum
stofnunum. Enginn efast um að
spítalamenn fara eftir öllum regl-
um um snyrtmennsku og hrein-
læti. Það gerir maður með því að
þvo sér oft og vel og nota næga
sápu. Sápulyktin er merki hrein-
lætis.
Hvern átti þá að gruna að óvin-
urinn væri í sápunni sjálfri? Smit-
hætta væri helst fólgin í því að fara
og lauga hendur sinar. Betra væri
að vera bara skítugur á höndunum
og meö sorgarrendur undir nöglun-
um. Það verður að vísu að segja
það eins og er að heilbrigðisstarfs-
maður sem er áberandi skítugur er
ekki traustvekjandi. Það er því von
að starfsfólk spítalans hafi komist í
vanda. Sjúklingarnir vissu ekki
sitt rjúkandi ráð. Bar að þvo kropp-
inn eða sleppa því?
Sýkill þessi fannst í mjúksápu á
spítalanum. Mjúksápa er fljótandi
handþvottasápa og var í notkun á
flestum snyrtiherbergjum spítal-
ans og við handlaugar. Sýkillinn
greindist í sápuleginum á spítalan-
um og einnig hjá framleiðanda
sápunnar. Sýklafræðingur spítal-
ans, sem er orðinn landsfrægur eft-
ir salmonelluna, sagði að „lífið“ í
sápunni hefði komið verulega á
óvart og ekki síst hve sýklamagnið
var mikiö.
Fyrst sprelllifandi sápur koma
sérfræðingum á óvart er óhætt að
segja að alþýða manna slær sér á
lær. Hún taldi fráleitt að sápur
gætu verið smitberar. En krosstré
brotna eins og aðrir raftar, eins og
sagði í dægurljóðinu. Sá var mun-
urinn á sápunni og rjómabollunum
að nú var hægt að grípa þrjótinn.
Þegar sýkingin kom í kjölfar bollu-
átsins setti það menn í vanda að
engar leifar fundust. Menn höfðu
úðað í sig rjómabollum í góöri trú.
Þaö var hins vegar nóg til af sápu
eins og vera ber á spítala. Mjúksáp-
an fékk aö kenna á því og var snar-
lega skipt út fyrir venjulega hand-
sápu eins og maður fær á hótelher-
bergjum.
Sýklasérfræðingurinn hefur sagt
í viðtölum eftir að sápufárið kom
upp að venjulega sé sápa tengd við
hreinlæti og þrif. Þetta geta ófag-
lærðir fallist á. Hann segir hins
vegar að mjúksápan hafi ekki ver-
ið með bakteríudrepandi efnum og
því fór sem fór. Þeir sem nokkuð
eru komnir til ára sinna muna eft-
ir frægri sápu sem hét „Þrettán
þrettán". Hún þótti nokkuð sérstök
og náði aldrei almennilega alþýðu-
hylli. Það stóð hins vegar utan á
henni að hún væri bakteríudrep-
andi. Það héldu menn að væri sjálf-
sagður hlutur þegar sápur eiga í
hlut. Nú hefur komið í ljós að svo
er ekki. Miðaldra menn sakna því
vinar í stað þar sem „Þrettán þrett-
án“ sápan var.
Sýklafræðingurinn á Landspíal-
anum heldur því fram að nú sé aft-
ur óhætt að þvo sér um hendurnar
innan veggja þeirrar mætu stofn-
unar. Það er léttir. En hvað með
aðra sem nota svona mjúksápu?
Hún er vel þekkt á heimilum og í
fyrirtækjum um land allt. Er óhætt
að þvo sér um hendurnar eftir sal-
ernisferð? Talið er að fjöldi manna
haldi að sér höndum vegna þessa.
Allt er þegar þrennt er, segir
máltækið. Hvað gerist næst eftir
þessa sápuóperu á Landspítalan-
um? Dagfari